*تجربه انتخابات سالهای قبل از دوم خرداد برای طیف چپ سنتی و دوران پس از دوم خرداد برای گروههایی که اصلاحطلب نام گرفتند ناظر بر فراز و فرودهایی در کلیه مراحل انتخابات است که عدهیی از آن به عنوان موانع انتخاباتی نام میبرند. به نظر شما این موانع و محدودیتها کدامند؟
**به نظر من هیچ کدام از محدودیتهای قبل و ایام انتخابات مانع مهمی به شمار نمیروند. به نظر میرسد مهمترین مانع و محدودیت اصلاحطلبان محدودیت رسانهیی است: اینکه اصلاحطلبان امکان استفاده از همان امکانات وسیعی که در اختیار رقیب است را داشته باشند. حمایتهای تبلیغاتی تا جایی پیش میرود که آنها به وسیله آن از بزرگ کردن کارهای انجام نداده خود نیز نگرانی ندارند. دسترسی اصلاحطلبان در حال حاضر به رسانه برای رساندن برنامهها و انتقادات خود از شرایط موجود به مردم بسیار محدود است و این بزرگترین مانع و مشکل موجود است. این امر نیز به این دلیل است که نقش بسیار عمدهیی برای مردم قائل هستم و جمله معروف امام یعنی هر کجا که مشکل وجود داشته باشد با آوردن مردم به صحنه، مشکل حل خواهد شد ناظر بر همین نقش اساسی مردم است. به این نکته کلیدی باید ایمان و باور داشت که اگر پیام اصلاحطلبان به مردم برسد مشکلات موجود تماماً حل خواهد شد. در نظام جمهوریاسلامی هیچ نهاد و ارگانی توان کند کردن اراده مردم را ندارد. اراده مردم نیز ناشی از سطح اطلاعاتی است که کسب کردهاند. در واقع اگر حجم اطلاعاتی که در خصوص وضعیت عمومی کشور از دو سال و اندی گذشته تاکنون در تمامی عرصههای اقتصادی، سیاست داخلی و خارجی، فرهنگ و مدیریت فرهنگی در اختیار کارشناسان اعم از اصلاحطلب و حتی اصولگرا قرار دارد توسط رسانهها امکان انتقال به جامعه را داشت، نباید دریک نکتهتردید میکردیم: اینکه در آن صورت انتخابات مجلس هشتم سطح بالای ایمن شدن نظام در اثر نقشآفرینی مردم را به طور کامل جلوهگر میساخت. البته هنگامی که سخن از رسانه میشود به طور طبیعی یعنی 90 در صد نقش برای صدا و سیما و 10 درصد برای روزنامهها، سایتها و غیره. در واقع تمامی نگرانیهای اخیر اعم از انتصاب فلانی به عنوان معاون وزیر کشور و مسوول برگزاری انتخابات، حضور فلان فرد در مقام استانداری استان x و نظارت استصوابی شورای نگهبان، توسط اراده و حضور مردم درهم شکسته میشود. در جمهوریاسلامی تاثیرگذاری هیچ کدام از این نهادها به اندازهیی نیست که توان جلوگیری از انتخابات آزادانه مردم را براساس اراده جمعی خود داشته باشند. این نعمت بزرگی است که از آن برخوردار بوده و باید بهتر از گذشته از سوی اصلاحطلبان بررسی و شناخته شود. حتی اگر در بررسی صلاحیتها پایبندی به قانون نباشد و به اعمال سلیقههای جناحی پرداخته شودیا اینکه مجریان و ناظران انتخابات از موضع بیطرفی و انصاف دور شوند تمامی این مسائل در برابر حضور حداکثری مردم رنگ میبازد. در بیان کلی، مهمترین دغدغه اصلاحطلبان این است که بتوانند میزان اهمیت حیاتی انتخابات مجلس هشتم را برای تمامی قشرهای جامعه تبیین کنند.
*این موضع شمایعنی اینکه لزوم مشارکت سیاسی برای جلوگیری از ادامه روند موجود برای مردم روشن شود؟
**اگر مردم به میزان اهمیت انتخابات مجلس هشتم ازیک سو و مفهوم صفآرایی سیاسی در آن از سوی دیگر پی برده و حتی در صورت عدم امکان انتقال کل حجم اطلاعات کارشناسی، تنها بخشی از انتقادات بجا و ضعفهای مشهود دولت در اختیار مردم قرار گیرد همه مسائل حل خواهد شد. جمله بسیار دقیقی از سوی مقام معظم رهبری در دیدار ماه رمضان ایشان با کارگزاران نظام مطرح شد که به نظر میرسد باید روی آن تامل بیشتری صورت گیرد. ایشان معتقد بودند که تهدیدات مطرح شده علیه کشور در حال حاضر امر تازهیی نیست. در سال 75 هم مشابه این تهدیدات وجود داشت. نکته دقیق در صحبتهای ایشان این بود که تاکید داشتند تهدید ات سال 75 توسط انتخابات حماسی و باشکوه ریاستجمهوری هفتم در دوم خرداد 76 به فرصت تبدیل شد. اکنون نیز باید گفت که تهدیدات علیه نظام به طور روزافزون و به شکل گستردهتری در حال شکل گیری است. اصلاحطلبان معتقدند که انتخابات مجلس هشتم در صورت رعایت تمامی موازین قانونی، امکان خنثی کردن تمامی این تهدیدات را خواهد داشت. البته باید پیش شرطی را برای جمله فوق قائل شد. تحقق این امر مشروط بر آن است که مردم امکان نقشآفرینی را داشته و از منشا و راهحل خنثیسازی تهدیدات شکل گرفته در دو سال و اندی اخیر مطلع شوند.
*برای رساندن پیام به جامعه به ابزارهایی مانند رسانهیا گفتوگوی مستقیم نیاز است. وضعیت روزنامههای اصلاحطلب و محدودیتهای آنان که کاملاً روشن بوده و سایتهای اینترنتی هم ضریب نفوذ زیادی ندارند. در مقابل اینها صدا و سیما با جهتگیری مشخص بیشترین نفوذ را خصوصاً بر مردم شهرها و روستاها دارد. با این شرایط اصلاحطلبان چگونه میخواهند نقاط ضعف پر شمار دولت و راهکارهای خود را به مردم انتقال دهند؟
**اینکه چه روشهایی باید اتخاذ شود به عهده متخصصان و کارشناسان حوزه تبلیغات و اطلاع رسانی ستاد ائتلاف اصلاحطلبان است که در این خصوص طرحهایی را در حال آمادهسازی دارند. صحبت من ناظر بر اهمیت اطلاع رسانی بوده و محدودیتهای مورد اشاره نیز کاملاً پذیرفته شده است. بر همین اساس شیوه تبلیغات اصلاحطلبان در انتخابات مجلس هشتم با توجه به محدودیتهای ناعادلانه موجود، رسالت سنگینی خواهد بود. نحوه استفاده از رسانهها و میزان تاثیر گذاری اصلاحطلبان بر صداو سیما برای تغییر سیاستهای در پیش گرفته شده از سوی آن موضوعاتی است که در جای خود مورد بحث قرار گرفته و میگیرد. اما به عنوانیک عنصر سیاسی اعتقاد دارم که این محدودیت از سایر محدودیتها یعنی تایید صلاحیتها و نظارت بر نحوه برگزاری انتخابات اهمیت بیشتری داشته و نگرانی کاملاً جدی است.
*در موضوع رد صلاحیتها با زمزمههای اخیر، افق قابل قبولی دیده نمیشود و در خصوص عملکرد هیاتهای اجرایی و نظارت و حتی شیوه برگزاری انتخابات نیز ابهاماتی وجود دارد. چگونه این محدودیتها را در رتبههای بعدی قرار میدهید؟
**در خصوص تایید صلاحیتها، انبوهی از شخصیتهای موثر و شناخته شده در میان اصلاحطلبان وجود دارند که به رغم تمامی تنگنظریها، صلاحیت آنان تایید خواهد شد. از این لحاظ اصلاحطلبان کمبودی را احساس نمیکنند. البته به این امر نیاز داریم که چهرهها و فعالان سیاسی اصلاحطلب که بهرغم تبلیغات پر حجم همچنان از مقبولیت عمومی برخوردار هستند، حساسیت برهه زمانی موجود را درک کرده و وارد گود انتخابات شوند. در این صورت هیچگونه محدودیتی در بستن لیستهای ائتلاف اصلاحطلبان در سراسر کشور وجود نداشته و امکان ارائه فهرستهای انتخاباتی معتبری را خواهیم داشت. در موضوع اجرا و نظارت ـ به رغمیکطرفه بودن آنهاـ حتی در میان مخالفان سیاسی ما نوعی پایبندی اعتقادی محکم نسبت به صیانت از آرای مردم وجود دارد. از سوی دیگر فتاوای بسیار معتبری از مراجع عظام تقلید موجود است که برای اعمال سلیقه سیاسی برخی ناظران و مجریان محدودیتهایی را ایجاد کرده و آن را مجاز نمیدانند. این موانع اعتقادی کمک زیادی به پاسداری از آرای جامعه خواهد کرد. در این میان نکته قابل تامل و پر اهمیت شفاف سازی شرایط واقعی است که کشور در حال حاضر در آن قرار دارد. این نیزیکی دیگر از اقدامات دشوار و سخت اصلاحطلبان و حتی کار شناسان بیطرف و علاقهمند به سر نوشت کشور در برهه زمانی کنونی است.
*سخن شما به شرایط ایجاد شده در دو سال و نیم اخیر و پس از روی کار آمدن دولت نهم اشاره دارد؟
**شرایطی که در دو سال اخیر و تحت تاثیر تغییر سیاستها، حاکم شدن افراطیگری و حذف و کنار گذاشتن مدیران باتجربه و کارشناسان خبره نظام،یکسویهنگری، شعارزدگی و هر نام دیگری که بتوان بر روی آن نهاد ایجاد شده، خطرات زیادی را برای کشور ایجاد کرده است. مهمتر از همه اینها به دلیل سپرده شدن کارها و مسوولیتهای مهم و بزرگ به افراد کمتجربه، کشور با مشکلات زیادی مواجه شده است. البته این سخن به معنای آن نیست که این گونه مسائل خصوصاً در عرصه دیپلماسی و مواجهه با غرب در دولتهای گذشته وجود نداشته است. به هر حال برخی کشورهای قدرتمند در دنیا دارای نوعی خوی استکباری هستند اما مسوولان نظام به عنوان افرادی هوشمند و مدیر موظف به مدیریت نقشهها و روابط با این کشورها برای حرکت به سمت آرامش هستند نه اینکه با برخی اظهارات و تصمیمگیریهای نسنجیده سبب تحریک و حتی تصمیم به تهاجم به سمت ایران از سوی آنان شوند. به هر حال در صورت اطلاع و آگاهی کامل مردم از اینکه در دو سال گذشته با این کشور چه شده و در صورت تداوم این سیاستهای غلط چه سر نوشتی در انتظار کشورمان است، با حضور خود در صحنه انتخابات همه چیز را به سود خود تغییر خواهند داد. امروز ارزانترین راه برای پایداری و عزت کشور استفاده از اهرم انتخابات است:یک راه بسیار ساده که تنها به مقداری تحقیق و مطالعه از سوی مردم و صرف حدود یک ساعت وقت در روز جمعه 24 اسفند نیاز دارد. همین کار بسیار ارزان و ساده جلوی ضرر و زیانهای چند صد میلیارد دلاری را گرفته و توانایی دفع شر از کشور را خواهد داشت.
**عدهیی معتقدند در حالی که برخی بخشها و نهادها به طور رسمی موانعی را برای حضور اصلاحطلبان شناخته شده به عنوان نیروهای درون نظام، در تمامی عرصهها ایجاد میکنند، دلیلی برای حضور در قدرت نیست. معتقدند سرانجام باید دریک جا تکلیف رد صلاحیتها و سایر عرصههای ناعادلانه مشخص شود چرا که در مجلس هشتم با رد صلاحیتهای بیشتری مواجه خواهیم شد. شما به حضور در عرصه تحت هر شرایطی اصرار دارید؟
**باید در خصوص این قبیل گفتهها چند پاسخ ارائه کرد: نخست آنکه اگر این مساله تنها به رفتنیک جناح و جایگزین شدن یک جناح دیگر منحصر بود میشد سالها صبر کرد. به بیان دیگر به این مساله کهیک جناح به طور خودخواسته دوری از عرصه قدرت و ماندن در اقلیت ـ تا به دست آمدنیک فرصت جدید ـ را انتخاب کند، هیچ انتقادی وارد نیست. دوم آنکه در شرایط کنونی موضوع اصلاحطلبان این نیست. اصلاحطلبان جزء نیروهای انقلاب و مدافعان حقیقی نظامی هستند که برای استقرار آن هزینههای گزافی پرداخت شده است. در شرایطی که به اعتقاد من، نظام در حوزه سیاست خارجی بهیک معنا و در حوزه مدیریت داخلی به مفهوم دیگر در سختترین شرایط در طول 28 سال عمر خود قرار گرفته، اصلاحطلبان باید بسیار خود خواه باشند اگر وارد فعالیتهای سیاسی و انتخاباتی نشوند. نام این قبیل اظهارات را باید نوعی عافیتطلبی غیرمسوولانه گذاشت که با فاکتور محدودیتهای موجود، راه توجیه پیدا کرده است. اصلاحطلبان با وجود مواجه بودن با هر مانعی باید شجاعانه و برای نجات کشور در صحنه سیاسی حضور داشته باشند. در واقع وظیفه دینی و انقلابی اصلاحطلبان حکم میکند مانع آن شوند که با بر گزاری انتخابات کم رنگ ازیک نظام تضعیف شده و از سوی دیگر با برگزاری انتخاباتیک سویه شاهد وارد آمدن آسیب بیشتر به کشور باشیم. نکته سوم که باید به آن توجه شود این است که سیاست امری پویا و در حال حرکت است. این رودخانه هیچگاه برای مهیا شدن و عبور توقف نداشته و برای گذر از آن فرصتهای زیادی در اختیاریک گروهیا چهره سیاسی نیست. تجربه بسیار سنگین کسب شده توسط نهضت آزادی، میتواند تجربه بسیار خوبی برای تمامی نیروها قلمداد شود.
*پس از انتخابات ریاستجمهوری نهم، برخی تحلیلگران به شکلگیرییک مثلث متشکل از خاتمی،هاشمی و کروبی در راس اردوگاه اصلاحطلبان اعتقاد دارند. چه اینکه در صورت جمع شدن وزن این «سه بزرگ» و توافق بر سریک استراتژی واحد وقوع اتفاقات بسیاری دور از ذهن نیست. آیا این امر امکان تحقق دارد؟
**افرادی که به طرح چنین موضوعی پرداختهاند، تحلیل درستی ارائه کردهاند. البته باید توجه داشت که این سه چهره شاخص، به حضور دریک فضای فیزیکی مشخص در قالبیک تشکل سیاسی واحد در کناریکدیگر و اتخاذیک موضع واحد نیاز دارند. در انتخابات مجلس هشتم آنان به صورت مجازی، قصد ایجادیک برآیند ناظر بر برگزاری یک انتخابات واقعی، آزاد و تاثیر گذار را دارند. در واقع هر یک از این سه شخصیت معتبر نظام نقش مشخصی ایفا خواهند کرد. آقایهاشمیبه عنوان یک رکن نظام و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام که اخیراً با ریاست بر خبرگان موضعی تقویت شده نیز دارد نقش خود را در شکلگیری این بر آیند برعهده گرفته تا با تاثیرگذاری در سطوحی از نظام، به سالمسازی جریان انتخابات بپردازد. از سوی دیگر با تعامل با رهبری، مراجع تقلید و علما خواستار برخورد قابل قبول شورای نگهبان با مساله تایید صلاحیتها شده و فضای مساوی و عادلانهیی را برای تمامی جناحهای معتقد به نظام ـ با هر گرایش و سلیقهیی ـ فراهم سازد.آقایهاشمیدر سطح دیگری روی بسیج مردم، بیان اهمیت انتخابات مجلس هشتم و تشویق نیروهای سیاسی هر دو جناح برای فعال شدن و همچنین توصیه به عدم افراط و تفریط نقشآفرین خواهد بود. آقایان خاتمی و کروبی نیز راهبری عملیات انتخابات در میان اصلاحطلبان را برعهده گرفتهاند. آقای خاتمی نقش اساسی خود در شکل گیری ائتلاف صد در صدی میان اصلاحطلبان از انتخابات شوراها تا هر زمان ممکن را نشان داده و آقای کروبی با فعال ساختن حزب اعتمادملی، حمایت از فعالیتهای شخصیتهای موثر اصلاحطلب، نزدیکی حداکثری لیست انتخاباتی ائتلاف اصلاحطلبان با تشکل متبوع خود و دفاع از تایید صلاحیت کاندیداهای اصلاحطلب به فعالیت میپردازد. هر کدام از این بزرگان به طور مستقل مشغول ایفای نقشهای جداگانه دریک هماهنگی مشخص است. تلاش آنان در صورت تداوم در انتخابات مجلس هشتم و ریاستجمهوری دهم، سبب ایجاد تغییرات معناداری در فضای سیاسی کشور خواهد شد.
*این تعبیر شمایعنی «به خود آمدن» محافظهکاران به منظور تلاش برای باز گرداندن مسیر کشور به حرکت رو به پیشرفت دورههای گذشته و نفی شیوه نادرست کنونی است؟
**هیچ دلیلی وجود ندارد که اصولگرایان هزینههای بیکفایتی چند چهره تازه به دوران رسیده را بپردازد. این حق جناح اصولگرای کشور نیست که مسوولیت ندانم کاری چند عنصر کوچک سیاسی را پرداخت کند. جناح اصولگرایان از جناحهای مهم سیاسی کشور به شمار رفته و هم در دورههای گذشته به ایفای نقش پرداخته و هم در آینده امکان زیادی برای تلاش برای کشور و مردم خواهد داشت. به بیان دیگر برخی از کارهایی که امکان اجرای آن از سوی اصولگرایان وجود دارد را ما اصلاحطلبان نمیتوانیم انجام دهیم.
در واقع دلیلی برای ضعیف شدن و تخطئه این جریان وجود ندارد اما متاسفانه آنها امروز گرفتار مشکلات واقعی شدهاند. برخی چهرهها با حرکت از حواشی اصولگرایان، متن را تصاحب کرده و با تندرویهای کورکورانه، زمینه تلاشهای سیاسی اصولگرایان واقعی و معتدل را تخریب میکنند. اعتقاد دارم باید قواعد مشترک بازی سیاسی میان چهرههای شناخته شده اصولگرا و احزاب اصلاحطلب تعریف شده تا سیاست نوعی قوام و دوام به خود بگیرد و در این صورت در هنگام به قدرت رسیدن هر یک از این جناحها، مسیر پیشرفت کشور تداوم یابد.
*از هنگام کاندیداتوری تا طی همه فرآیندها تا روز انتخابات، فضای کشور دستخوش تغییرات بسیاری است. این شرایط در شهرستانها و بخشها پیچیدگیهای خاص خود را دارد. ائتلاف اصلاحطلبان برای مقابله با مشکلات تحمیل شده اطلاعرسانی در این مناطق چه تمهیداتی اندیشیده است؟
**انتخابات در شهرستانها از جهاتی از تهران و سایر شهرهای بزرگ آسانتر و از زاویه دیگری دشوارتر است. در آنجا یارگیریها و جناحبندیها از تهران جدیتر بوده و به صورت سنتی شکل گرفته است. این چنین است که افراد تازه به دوران رسیده شانس چندانی برای ورود به این عرصه ندارند و از این جهت مثبتتر است. اما از این جهت که مباحث اصلی و مهم سیاسی کشور، محور مبارزات انتخاباتی باشد دارای ضعفهای زیادی است و بیشتر مسائل قومی و محلی مطرح است. در بسیاری از شهرستانها ستادهای ائتلاف اصلاحطلبان شکل گرفته و با معرفی مسئول مورد اجماع اصلاحطلبان استان، کاندیداها نیز تا حدود زیادی تعیین شده است. در شهرستانها خدماترسانی به مردم نسبت به مباحث سیاسی از مقبولیت بیشتری برخوردار است. اصلاحطلبان در تلاش هستند تا چهرههایی که به مفهوم واقعی در خدمت به مردم از کارنامه درخشانی بهرهمند بوده و در عین حال سیاستمداران خبرهیی نیز برای اخذ تصمیمات سیاسی مناسب در مجلس به شمار میروند را شناسایی و معرفی کنند.
*سیاست ائتلاف اصلاحطلبان این است که پیش از کاندیداتوری، از چهرههای سیاسی مورد اجماع درخواست شود تا خود را نامزد انتخابات مجلس کنند یا پس از فرآیند تایید صلاحیتها از افراد همفکر حمایت خواهد کرد؟
**این امر به ستادهای ائتلاف در خود استانها و شهرستانها محول شده تا براساس مقتضیات محلی خود اقدام به تصمیمگیری کنند. در برخی نقاط، افرادی که در مسئولیتهای گذشته خود در صحنه حضور داشتهاند مورد حمایت قرار گرفتهاند. در برخی مناطق نیز نیاز به رایزنی با چهرههای مورد نظر و قانع کردن آنها برای کاندیداتوری احساس شد که اکنون این مذاکرات در حال انجام است. به رغم شرایط سخت موجود و ایجاد محدودیتهای بسیار برای اصلاحطلبان و نامزدهای انتخابی آنها، اقبال عمومی به کاندیداتوری بسیار خوب بوده چرا که همه خطر موجود برای کشور را احساس کردهاند و برای تغییر آن احساس تکلیف میکنند.
*همانطور که در ابتدا اشاره شد، عدهیی قائل به رایزنی برای تایید صلاحیتها نیستند چرا که معتقدند عدهیی حاضر به پذیرش ایفای نقش سیاسی اصلاحطلبان نیستند. آیا ستاد ائتلاف برنامه خاصی برای جلوگیری از رد صلاحیتهای غیرمنطبق با قانون دارد؟
**قرار بر این نیست رایزنی خاصی برای تایید صلاحیتها صورت گیرد. اصلاحطلبان از گذشته تجربیات گرانبهایی دارند که با به کار گرفتن آنها پیشاپیش برخی حساسیتهای احتمالی را در راهبرد انتخاباتی خود لحاظ میکنند. به هر حال درست یا غلط بودن این حساسیتها نیاز به یک بحث تفصیلی و آسیبشناسی داشته و نمیتوان به طور یک طرفه به آن نگاه کرد. برخی اقدامات اصلاحطلبان و اشتباهات طرف مقابل در مواجهه با آن باعث افزایش کاذب حساسیتها شده است. فضای انتخابات به مدیریت، تلاشهای علنی و تلاشهای پشت پرده نیاز دارد.
*پس برخی از چهرهها مانند شما قصد کاندیداتوری در انتخابات را ندارند؟
**نیاز نیست که همواره به عدهیی شخصیت ثابت تکیه شود. البته طبیعی است که باید در تهیه لیست نهایی همه فاکتورها برای یک کاندیدای اصلاحطلب لحاظ شود که سعی و تلاش ائتلاف اصلاحطلبان نیز بر همین اصل استوار است. به طور حتم، چهرههای جدید نیز افرادی کاملاً شناخته شده برای مردم خواهند بود.