نهادهای بین‌المللی

مسئله نهادهای بین‌المللی و کارکردهای آن، به ویژه در نیمه قرن بیستم تا کنون، یکی از مسائل پرمناقشه سیاسی بوده است. در این میان، شورای امنیت سازمان ملل یکی از ارکان مهم سازمان ملل متحد است که وظیفه پاسداری از امنیت و صلح بین‌المللی را به عهده دارد؛ اما عملاً در بیشتر مواقع به ابزاری برای تحقق منافع قدرت‌های بزرگ بدل شده است، هر چند در این میان موارد استثنایی هم وجود دارد.
جالب است که اولین جلسه شورای امنیت که در ۱۷ ژانویه ۱۹۴۶ در کلیسای «وست مینستر» لندن برگزار شد، به ایران اختصاص داشت. عباس هدایتی خمینی، نویسنده کتاب «شورای امنیت و جنگ تحمیلی» می‌نویسد:
«نخستین موضوعی که در تاریخ شورای امنیت سازمان ملل، به این شورا برده شد درباره ایران بود. درباره شکایت ایران علیه دولت شوروی در خصوص مداخله آن کشور در امور داخلی کشورمان و عدم تخلیه نواحی شمالی ایران، این شکایت در دو نوبت به عمل آمد:
بار اول در 19 ژانویه 1946، یعنی تنها دو روز پس از اولین نشست رسمی شورای امنیت و بار دوم در 18مارس 1946.
جلسه اول در اعتراض به دخالت روس‌ها در امور داخلی ایران و بار دوم در اعتراض به عدم خروج نظامیان روسیه از نواحی شمالی ایران. در نوبت اول نماینده ایران که در جلسه شورا حضور داشت، اقدام نظامیان روسیه در جلوگیری از رفت و آمد به منطقه آذربایجان ایران را برخلاف پیمان سه‌جانبه ایران، انگلستان و شوروی (منعقده در 29 ژانویه 1942) و اعلامیه سه دولت بزرگ در تهران(مورخ 1943) و همچنین اصول حقوق بین‌الملل و اصول مندرج در مقدمه منشور ملل متحد دانست.
مذاکرات شورا منجر به صدور قطعنامه مورخ 30 ژانویه 1946 شد که طی آن از طرفین درخواست شد همانطور که خود اعلام آمادگی کردند مذاکرات مستقیم را برای یافتن راه حل موضوع مورد اختلاف شروع کنند.
در بار دوم، یعنی در 18مارس 1946 ایران شکایت دیگری به شورا برد دائر بر اینکه اتحاد شوروی از تخلیه آذربایجان خودداری نموده و به مداخلات خود در امور داخلی ایران ادامه می‌دهد. مذاکرات شورا در این خصوص منجر به تشکیل یک کمیته فرعی برای رسیدگی به موضوع شد که آن هم به نتیجه نرسید.
سرانجام در تاریخ 14 آوریل در جلسه‌ای که نماینده شوروی غایب بود، قطعنامه‌ای به تصویب شورا رسید که بر اساس آن با توجه به قولی که دولت شوروی برای تخلیه ایران در ظرف پنج تا شش هفته داده بود و با توجه به مذاکراتی که بین طرفین جریان داشت، رسیدگی به درخواست ایران را تا ششم ماه مه 1946 به تعویق انداخت.»