اینستاگرداب!

پایگاه بصیرت / امیرمهدی صالحی

تا پیش از حوادث چند ماه اخیر، اینستاگرام و واتساپ به پیام‌رسان‌های اول کشور تبدیل شده بودند. روزانه میلیون‌ها کاربر ایرانی در اینستاگرام رخدادهای زندگی خود را به اشتراک می‌گذاشتند، اما این روزها با محدودیت ایجاد شده، آمار کاربران این نرم‌افزارها با کاهش شدیدی مواجه شده است. کاربران اینترنت در ایران رفته رفته در حال یافتن نرم‌افزارهای جایگزین اینستاگرام و واتساپ هستند و حتی جایگزین‌های وطنی هم برای توئیتر در حال ارائه است که با استقبال کاربران مواجه شده است. توفیق اجباری که بسیاری از افراد را به سمت نمونه‌های ایرانی نرم‌افزارهای اجتماعی سوق داده است، یک موهبت کمتر توجه شده هم دارد و آن، کاهش جرم و جنایت و بزهکاری‌های اجتماعی در بستر شبکه‌های اجتماعی است. اینستاگرام به مکانی برای جولان بزهکاران تبدیل شده بود و در واتساپ حریم شخصی افراد به راحتی به خطر می‌افتاد! فروشندگان مواد مخدر، توزیع‌کنندگان مشروبات الکلی، فروشندگان سلاح و... در این بستر بودند و هنوز هم مشغول فعالیت هستند. فروشندگان مواد مخدر در اینستاگرام با جذب مشتری و ارسال سفارش‌ با پیک موتوری به راحتی بسته‌های خود را در شهر جابه‌جا می‌کنند و تلاش‌های پلیس برای شناسایی آنها تمامی ندارد. مشروبات الکی را می‌توان در اینستاگرام یافت و سفارش داد و حتی از استان‌های مرزی کشور سلاح‌های غیرمجاز را خریداری کرد؛ اما بیشترین بزهکاری که در این شبکه‌ها انجام می‌شود، اعمال غیراخلاقی است. آشنایی‌هایی که یا به قاچاق دختران منتهی می‌شود یا به کلاهبرداری و در بدترین سناریو هم سربه‌نیستی پیش روی افراد است! اگر اخبار را دنبال کنید، حتماً خبرهایی، نظیر کشته‌شدن دختر جوان پس از قرار اینستاگرامی، دستگیری توزیع‌کننده‌ای که از اینستاگرام جنس می‌فروخت، کلاهبرداری پزشک قلابی در اینستاگرام که مشتریان خود را ناکار کرد و... را خوانده‌اید. امروزه، شبکه‌های اجتماعی به نسخه دوم جامعه تبدیل شده‌اند و هر آنچه در جامعه رخ می‌دهد، از ویژگی‌های خوب و مثبت و منفعت‌ها تا ویژگی‌های منفی و جرم و جنایت، در نسخه دوم جامعه هم قابل انجام است و همانطور که در جامعه توان مبارزه و نابودی کامل جرم و بزهکاری وجود ندارد، در شبکه‌های اجتماعی هم چنین امکانی وجود ندارد، اما این به معنای آن نیست که این فضا باید رها شود. در جامعه واقعی وقتی جرم و جنایتی رخ می‌دهد، به دلیل آنکه بستر، یعنی جامعه در اختیار قانون‌گذاران و نیروهای انتظامی است، امکان پیگیری و شکایت از عاملان آن جرم و جنایت وجود دارد؛ اما در فضای مجازی، مانند اینستاگرام که بستری خارج از مدیریت نیروهای خودی است و حتی قانون‌گذاری آن سنخیتی با آداب اجتماعی و رسم و رسوم‌های ما ندارد، هنگام رخ دادن یک جرم، هیچ امکانی برای پیگیری‌های بعدی وجود ندارد. به همین دلیل نمونه‌های خارجی شبکه‌های اجتماعی به مکانی برای کلاهبرداری و بزهکاری‌ها تبدیل شده‌اند. اما مهم‌تر از بزهکاری‌هایی که در اینستاگرام می‌شود، تأثیرات سوئی است که این بستر بر فرهنگ و جوانان کشور می‌گذارد. امروزه، یکی از عوامل طلاق در کشورمان شبکه‌های اجتماعی و تلاش آنها برای تغییر فرهنگ ایرانی است. برای نمونه، حامد دو سال است که از همسرش جدا شده و یکی از کاربران اینستاگرام است که از این بستر ضربه خورده و چنین می‌گوید: «خدا لعنت کند باعث و بانی راه‌اندازی این برنامه‌ها را، شاید خنده‌دار باشد اگر بگویم اینستاگرام زندگی‌ام را از هم پاشید، هر زمان که به خانه می‌آمدم، همسرم سرش در گوشی بود و وقتی هم اعتراض می‌کردم، می‌گفت برای به روز بودن نباید از اینجا (اینستاگرام) غافل شد. واقعاً کلافه‌کننده بود با کسی زندگی کنم که حتی در ماشین هم سرش در گوشی بود و طوری رفتار می‌کرد که انگار اصلاً نفر دومی وجود ندارد، مدام زندگی‌مان را با آدم‌های مجازی مقایسه می‌کرد و همین باعث شد تا من احساس بی‌فایده بودن و ناکافی بودن داشته باشم. تیر خلاص هم وقتی بود که به مرور عکس‌های با حجاب نامناسب را در صفحه‌اش منتشر می‌کرد،‌ وقتی هم معترض می‌شدم انگ اُمُل بودن را به من می‌زد.» آتشی که اینستاگرام بر خانواده‌ها می‌اندازد، با شعله یک کبریت آغاز می‌شود و در ابتدا آشکار نیست و متأسفانه زمانی آشکار می‌شود که کار از کار گذشته است. همانطور که گفتیم اینستاگرام به مکانی برای جولان بزهکاران تبدیل شده است؛ اما خوشبختانه با سوق دادن کاربران به بسترهای ایرانی، نظارت و پیگیری فعالیت‌های کاربران راحت‌تر انجام می‌شود و همین امر سبب می‌شود تا کاربران ایرانی از امنیت بیشتری برخوردار باشند؛ امنیتی که شرکت‌هایی، مانند اینستاگرام برای کاربران بومی خود در آمریکا قائل هستند و وقوع جرم و جنایت در این بسترها در کشورهای غربی تا رسیدن به نتیجه پیگیری می‌شود؛ اما برای کاربران ایرانی چنین حقی را قائل نیستند و راهکاری برای پیگیری پیشنهاد نمی‌کنند. توزیع‌کنندگان مواد مخدر و مشروبات الکی، قاچاقچیان انسان، منحرفان اخلاقی و... در بسترهای بومی جایی ندارند و ارمغان این نرم‌افزارها برای کاربران، امنیت و حریم خصوصی بیشتر خواهد بود.

منبع: هفته نامه صبح صادق