صبح صادق >>  مجازستان >> یادداشت
تاریخ انتشار : ۱۱ بهمن ۱۴۰۱ - ۱۳:۴۱  ، 
کد خبر : ۳۴۳۸۹۳

بحران هویت

پایگاه بصیرت / گروه مجازستان
نسل چهارم انقلاب بیشترین کاربران اینترنتی را در خود جای داده است و به همان اندازه، این نسل بیشتر در معرض آسیب‌های ناشی از فضای مجازی و رسانه‌های نوین قرار دارد. هر روز به سیل مشتاقان کاربران فضای مجازی و اینترنت افزوده می‌شود. این فضا به دلیل در دسترس بودن در اقصی نقاط کشور و همین طور گستردگی کاربران، به منزله پدیده‌ای فراگیر مطرح است. این فرآیند ارتباطاتی هم تأثیرات مثبت و هم تأثیرات منفی دارد. یکی از آثار فضای مجازی، به ویژه در جوامع در حال گذار، مانند ایران، «بحران هویت» است. بحران هویت اقسام گوناگونی دارد و شامل فردی، گروهی، قومی، ملی و دینی می‌شود. رسانه‌های جدید عامل تغییرات در نهادهای هویت‌سازند و فضای مجازی نیز عوامل معناساز هویتی را دستخوش تغییرات می‌کنند.
هویت شخص چیزی نیست که در نتیجه‌ تداوم کنش‌های اجتماعی به او تفویض شده باشد؛ بلکه چیزی است که فرد باید آن را به طور مداوم و روزمره ایجاد کرده و در فعالیت‌های بازتابی خویش، پشتیبانی کند. می‌توان گفت هویت‌ها معانی کلیدی هستند که ذهنیت افراد را شکل می‌دهند و مردم به واسطه‌ آنها نسبت به رویدادها و تحولات محیط زندگی خود حساس می‌شوند. مردم به دیگران می‌گویند که چه کسی هستند و مهم‌تر اینکه به خودشان نیز می‌گویند چه کسی هستند و سپس می‌کوشند به گونه‌ای رفتار کنند که تصور می‌کنند هستند و از آنها انتظار می‌رود. در جهان کنونی، این رسانه‌ها هستند که بخش عظیمی از این معناها را در ذهن افراد شکل می‌دهند.
بیشتر مخاطبان اصلی رسانه‌ها در جهان و از جمله ایران نیز نوجوانان و جوانان هستند؛ زیرا نوگرایی و استقبال از تغییر در نوجوانان و جوانان بیش از دیگر مخاطبان رسانه‌ها دیده می‌شود. این موضوع اهمیت رسانه‌های ارتباط جمعی و تعاملی نوین را در هویت‌سازی یا بحران هویت و ایجاد شکاف هویتی، بیش از پیش گوشزد می‌کند. در جامعه‌ اطلاعاتی امروز، رسانه‌ها با دارا بودن ویژگی‌هایی، مانند فراملی بودن و زدودن فاصله‌ جغرافیایی، پیام‌های خود را در عرصه‌ جهانی منتشر می‌کنند و در این راه، هویت فرهنگی و اجتماعی بسیاری از ملت‌های پیرامونی را به چالش می‌کشند.
در دوره‌ جدیدی که اینترنت و ارتباطات الکترونیک در جامعه سیطره دارد، این اطلاعات و داده‌ها و به عبارت دقیق‌ترِ کلمه، این اجتماعات مجازی هستند که هویت افراد را می‌سازند. هویت‌ها در معرض وضعیت کاملاً جدیدی قرار دارند. ساختارهای اجتماعی متأثر از فناوری اطلاعات و ارتباطات، فهم و درک جدیدی از ذهنیت را آشکار می‌کند که به انسان به منزله پدیده‌ای چندلایه، تغییرپذیر و منفعل می‌نگرد و با هر گونه تثبیت هویت می‌ستیزد.
رسالت رسانه‌های خودی، نهادینه کردن «فرهنگ خودی» در جامعه و ارائه‌ مدل‌های هویتی سالم به جوانان و نوجوانان است. رسانه‌های خودی باید در برابر تلاش رسانه‌های بیگانه، که سعی در یکسان‌سازی هویت فرهنگی و تضعیف هویت ملی (ایرانی‌اسلامی) جامعه ما دارند، از هویت مستقل و جمعی خود پاسداری کنند. به میزانی که رسانه‌ها مسئولیت خود را در جهت حفظ هویت و ارائه‌ مدل‌های هویتی به جوانان و نوجوانان درک کنند، می‌توانند از پیامدهای منفی رسانه‌های مهاجم پیشگیری کنند.
اگر به آرمان و اندیشه‌ امام راحل(ره) که معتقد بودند: «تلویزیون باید یک دانشگاه باشد» باور داشته باشیم، می‌توان دریافت که رسانه‌ها نباید اسیر تئوری «رسانه‌ـ‌سرگرمی» شوند و کارکرد یک‌بُعدی پیدا کنند. رسانه‌ها باید هنجارها، ارزش‌ها و میراث فرهنگی جامعه را در قالب فیلم، داستان، مقاله، گزارش مستند و... به نسل جوان و نوجوان معرفی کنند و از این رهگذر، درک آنها را از اینکه چه کسی هستند، سابقه‌ تاریخی آنها چیست، موقعیت کنونی ما در جهان و منطقه چگونه است، افزایش دهند، تأثیرات منفی ماهواره، اینترنت و دیگر رسانه‌های فراملی را گوشزد کنند و این امکان را فراهم آورند تا جوانان و نوجوانان به هویت اصیل فرهنگی، تاریخی، سیاسی و اجتماعی خویش پی ببرند.
نظرات بینندگان
آخرین مطلب
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات