از حضور دیپلمات عالیرتبه لیبی در تهران تا گشایش در مناسبات تهران و طرابلس

روز سه‌شنبه سوم مرداد ماه حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران میزبان خانم «نجلاء المنقوش» وزیر خارجه لیبی در تهران بود. سفری به تهران بعد از حدود ۱۷ سال از سوی مقامات عالی این کشور واقع در شمال آفریقا. البته شهریور ۱۳۹۱ وزیر خارجه وقت لیبی برای شرکت در نشست جنبش عدم تعهد و نه در سفری دوجانبه به ایران آمده بود.

سفر این دیپلمات عالیرتبه لیبی در پاسخ به دعوت همتای ایرانی صورت گرفت. حسین امیرعبداللهیان و خانم «نجلاء المنقوش» وزیر خارجه و همکاری‌های بین‌المللی لیبی ششم فروردین ماه تلفنی گفت‌وگو کردند و امیرعبداللهیان از وزیر خارجه لیبی برای سفر به تهران دعوت کرد که مورد استقبال وی قرار گرفت. دو وزیر همچنین درباره بازگشایی سفارت جمهوری اسلامی ایران در لیبی و اعزام سفیر ایران به طرابلس نیز گفت‌وگو کردند.

نجلاء المنقوش بعدازظهر روز سه‌شنبه سوم مرداد ماه در محل وزارت امور خارجه مورد استقبال همتای ایرانی قرار گرفت و بلافاصله گفت‌وگوهای دو وزیر بر سر یک میز آغاز شد.

وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و لیبی در این دیدار با ابراز خرسندی از تحولات ماه‌های اخیر در روابط دو کشور از جمله ارتقای سطح نمایندگی دیپلماتیک لیبی در تهران به سطح سفیر، شروع فعالیت مجدد سفارت جمهوری اسلامی ایران در طرابلس و از سرگیری خط کشتیرانی بین دو کشور، عزم و اراده مقامات دو کشور برای گسترش روابط دوجانبه در حوزه‌های مختلف، به ویژه همکاری‌های اقتصادی و تجاری را مورد تأکید قرار دادند. 

وزیر خارجه لیبی بعد از آن هم به دیدار آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رفت.

این دیپلمات عالیرتبه لیبی پس از این سفر در توئیتر نوشت: در این سفر با ابراهیم رئیسی رئیس‌ جمهور ایران و حسین امیرعبداللهیان، همتای ایرانی خود دیدار کردم. استقبال گرمی از سوی برادران ایرانی صورت گرفت. المنقوش با بیان اینکه نشانه‌های تاریخی و فرهنگی متنوعی را در ایران مشاهده کردم، تصریح کرد که این کشور به دنبال همکاری اقتصادی نتیجه بخش با ایران است. 

حسین امیرعبداللهیان هم در گزارشی توئیتری از این دیدار نوشت: ‏امروز میزبان خانم نجلاء المنقوش، همتایم از لیبی بودم. این نخستین سفر یک مقام عالی لیبی به جمهوری اسلامی ایران پس از حدود ۱۷ سال است.همکاری‌ در حوزه‌های متنوع تجاری، اقتصادی، صنعتی، علم و فناوری مورد توافق قرار گرفت. از بازگشت ثبات به این کشور اسلامی استقبال می‌کنیم و مصمم به توسعه مناسبات دوجانبه هستیم.

لیبی از شرق با مصر، از جنوب شرقی با سودان، از جنوب با چاد و نیجر، از غرب با الجزایر و از شمال غربی با تونس مرز مشترک دارد و در شمال این کشور هم دریای مدیترانه قرار دارد و شانزدهمین کشور پهناور جهان و چهارمین کشور پهناور آفریقاست.

* صالحی در طرابلس بعد از سقوط قذافی

در پی اعتراضات مردمی در لیبی و سرکوب این اعتراضات توسط دولت وقت، سفیر ایران از لیبی از طرابلس خارج شد، ولی فعالیت سفارت متوقف نشد. 

پس از سقوط حکومت معمر قذافی در لیبی، علی‌اکبر صالحی وزیر خارجه پیشین به طرابلس سفر کرد. او ۱۲ آبان ۱۳۹۰ سفری یک روزه به طرابلس داشت و این سفر را مقدمه‌ای برای روابط عمیق و گسترده ایران و لیبی عنوان کرد و افزود: ما جزو اولین مسؤولان کشورهای خارجی هستیم که بعد از تعیین نخست وزیر جدید به لیبی سفر کرده‌ایم.  بنا داریم در لیبی بیمارستان دایر کنیم و هر چه زودتر امکاناتی برای ساخت پروتزهای مصنوعی اعضا فراهم سازیم.

صالحی خاطرنشان کرد: هر کمکی از دستمان بر آید آمادگی خود را اعلام می‌کنیم که مردم لیبی هر چه سریع‌تر به زندگی عادی خود برگردند. (اینجا بخوانید)

«عبدالحفیظ غوقه» معاون رئیس شورای ملی انتقالی لیبی که به استقبال صالحی آمده بود از حمایت‌های گسترده ایران به مردم لیبی و کمک‌های انساندوستانه جمهوری اسلامی ایران قدردانی کرده و نسبت به گسترش روابط دو کشور در آینده نزدیک ابراز امیدواری کرد.

 لیبی بعد از سرنگونی دولت معمر القذافی توسط ائتلاف ناتو به سرکردگی آمریکا در سال ۲۰۱۱، تا سال ۲۰۱۵ فاقد دولت بود تا اینکه بر اساس توافق صخیرات مغرب، دولت وفاق ملی با نظارت سازمان ملل تشکیل شد. با این حال حفتر این دولت را به رسمیت نشناخت.

* ربایش هفت عضو جمعیت هلال احمر ایران در بنغازی

مرداد ۱۳۹۱ هم علی‌اکبر صالحی در گفت‌وگوی تلفنی با «عاشور بن خلیل» وزیر خارجه وقت لیبی پیگیر آزادی هفت نفر از اعضای جمعیت هلال احمر ایران که از سوی یک گروه ناشناس در شهر بنغازی ربوده شده بودند، شد و بر ضرورت تلاش برای آزادی و بازگشت آنها تأکید کرد. وزیر خارجه لیبی هم ابراز امیدواری کرد با ادامه تلاش‌ها و اقدامات دولت لیبی، این افراد هر چه زودتر آزاد و به آغوش خانواده‌های خود بازگردند. بالاخره مهر ماه ۱۳۹۱ این هفت نفر آزاد و به ایران بازگشتند.

اوضاع لیبی در این سال‌ها از جمله مواردی بود که مقامات ایرانی در رایزنی‌‌های خود با مقامات دیگر کشورها به آن هم پرداخته و نسبت به برقراری ثبات سیاسی در این کشور ابراز امیدواری کرده بودند.

در پی ادامه  وخامت اوضاع امنیتی در لیبی و تشدید بحران، ایران اقدام به تخلیه سفارت خود در طرابلس کرد و فعالیت‌های این سفارتخانه به تونس منتقل شد. در آن زمان «حسین اکبری» سفیر پیشین ایران در لیبی در طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ عهده‌دار این سمت بود که بعد از پایان دوره سفارت اکبری، فردی برای این سمت تعیین نشد. با ورود «محمدرضا رئوف شیبانی» به تونس برای تصدی سفارتخانه ایران در این کشور آفریقایی، او از سوی محمدجواد ظریف وزیر سابق امور خارجه به عنوان سفیر غیرمقیم در تونس پیشنهاد و مورد موافقت حسن روحانی رئیس جمهور وقت قرار گرفت.

در چهارم بهمن ۱۳۹۹ «محمدرضا رئوف شیبانی» سفیر ایران در تونس به عنوان سفیر آکردیته جمهوری اسلامی ایران در طرابلس استوارنامه خود به «فائز السراج» رئیس دولت وفاق ملی لیبی تقدیم کرد.

وی همچنین پنجم بهمن در این سفر با «محمد سیاله» وزیر خارجه این دولت دیدار و به گفت‌وگو پرداخت. سفیر آکردیته ایران در طرابلس همچنین آمادگی ایران را برای ارائه هرگونه کمک به دولت وفاق ملی لیبی به منظور حل بحران در این کشور و بازگشت ثبات، توسعه و رفاه به مردم لیبی اعلام کرد. (اینجا بخوانید)

محمدرضا رئوف شیبانی سفیر آکردیته ایران در طرابلس در همان زمان در گفت‌وگویی با خبرنگار فارس کمک به مردم لیبی برای عبور از بحران کنونی و برقراری ثبات و امنیت در این کشور را از جمله اهداف جمهوری اسلامی ایران عنوان کرد و افزود: رشد و تقویت همکاری‌های دوجانبه به خصوص در ابعاد اقتصادی از جمله تعیین مسؤولان کمیسیون مشترک اقتصادی از سوی دو کشور و پس از آن تشکیل شورای مشترک بازرگانان ایران و لیبی نیز در دستورکار قرار خواهد داشت.

«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی سابق وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز ۱۸ بهمن ماه ۱۳۹۹ از تشکیل شورای موقت اجرایی لیبی استقبال و ابراز امیدواری کرد که دولت جدید موقت شرایط لازم را برای برگزاری انتخابات فراهم کند.

بهمن ۱۴۰۰ نیز با تلاش‌های انجام شده از سوی وزارت امور خارجه و سفارت جمهوری اسلامی ایران در تونس و همچنین همکاری خوب و مثبت دفاتر سازمان بین‌المللی مهاجرت در تهران، بنغازی و طرابلس، پنج نفر از ایرانیان گرفتار در شهر بنغازی لیبی که به قصد مهاجرت از طریق دریای مدیترانه به اروپا قایق آنها به سواحل بنغازی کشیده شده بود و برای چهار ماه در بازداشت بودند، به ایران بازگشتند.

لیبی همچنین به قطعنامه‌ آمریکا و سه کشور اروپایی در خرداد ماه ۱۴۰۱ در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رأی ممتنع داد.

شهریور ۱۴۰۱ نیز بعد از درگیری مسلحانه بین نیروهای وابسته به «فتحی پاشاغا» نخست وزیری که از سوی پارلمان برای تشکیل دولت مأمور شده و نیز نیروهای وابسته به «عبدالحمید الدبیبه» نخست وزیر دولت وحدت ملی که منجر به کشته شدن ۱۲ نفر و زخمی شدن ۸۷ نفر دیگر شد، ناصر کنعانی سخنگوی سابق وزارت امور خارجه با ابراز نگرانی عمیق از درگیری‌های اخیر در طرابلس پایتخت لیبی، بر ضرورت توقف فوری این درگیری‌ها و حل اختلافات بین طرف‌های درگیر بر اساس حفظ منافع و امنیت مردم لیبی از طریق گفت‌وگو تأکید کرد. وی افزود: جمهوری اسلامی ایران همه طرف‌های درگیر را به خویشتنداری و جلوگیری از تشدید تنش دعوت کرده و از آنها می‌خواهد منافع مردم لیبی را در اولویت قرار دهند.

رئوف شیبانی اسفند سال گذشته نیز با «نجلاء المنقوش» وزیر خارجه لیبی دیدار و گفت وگو کرد. وزارت خارجه لیبی در این باره در بیانیه‌ای اعلام کرد که سفیر ایران و وزیر خارجه لیبی در این دیدار راهکارهای تقویت روابط دوجانبه، فعال‌سازی کمیته اقتصادی مشترک بین لیبی و ایران و اجرای تمهیداتی برای ازسرگیری فعالیت سفارت ایران در طرابلس را بررسی کردند و وزیر خارجه لیبی از احیای روابط عربستان سعودی و ایران استقبال کرد و آن را گامی مثبت و به نفع ثبات منطقه خواند.

پس از توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط دیپلماتیک در اسفند ۱۴۰۱، وزارت خارجه لیبی در بیانیه‌ای اعلام کرد که این توافق صفحه جدیدی را برای توسعه روابط بین دو کشور باز می‌کند.

۲۲ اسفند ماه ۱۴۰۱ ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره افتتاح سفارت ایران در لیبی و سفارت لیبی در تهران گفت: گفت‌وگوهای خوبی بین ایران و دولت لیبی برقرار است اخیرا در دیدار سفیرغیرمقیم ما با وزیر خارجه لیبی در سفر سفیر ما با طرابلس در خصوص موضوعات مورد اهتمام دوجانبه از جمله از سرگیری سفارتخانه‌ها گفت‌وگوهای خوبی انجام شد و در مسیر خوبی هستیم و بررسی‌های مقدماتی انجام شده و امیدواریم شاهد فعالیت‌های سفارتخانه‌های دو کشور باشیم.

خرداد سالجاری نیز شاهد تقدیم استوارنامه سفیر جدید لیبی به وزیر امور خارجه و رئیس جمهور بودیم و «علی جمعه حسن فضیل» سفیر جدید لیبی در تهران روز چهارشنبه ۱۷ خرداد در آغاز ماموریت دیپلماتیک خود در جمهوری اسلامی ایران، با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه دیدار و رونوشت استوارنامه خود را تقدیم کرد.

* تعیین فرد مناسب برای تصدی سفارت ایران در طرابلس

در همین ارتباط نیز ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه ۲۲ خرداد در نشست هفتگی با خبرنگاران در خصوص لیبی و اعزام سفیر ایران به طرابلس هم بیان کرد: لیبی کشور مهم اسلامی و عربی است و امنیت و ثبات در این کشور برای ما حائز اهمیت است. فرد مناسب برای تصدی مسؤولیت سفارت ایران در لیبی را انتخاب کردیم و روند اداری کار برای تایید نهایی و انتصاب ایشان در حال انجام است و امیدواریم در آینده نزدیک با عزیمت سفیر جدید به لیبی، شاهد ازسرگیری رسمی فعالیت‌های سفارت ایران در طرابلس هم باشیم.

کنعانی ۱۹ تیر ماه نیز در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره اعزام سفیر به لیبی اظهار داشت:  با توجه به شرایط لیبی در طول سال‌های گذشته و تحولات در داخل این کشور و بی ثباتی‌ها، تصمیم به خروج سفیر و کادر دیپلماتیک ایران از سفارت در طرابلس گرفته شد و فعالیت سفارت ما در پایتخت متوقف شده بود.

وی افزود: در سال‌‌های اخیر سفیر ما در تونس سفیر غیرمقیم و ترددی در لیبی بود و ماموریت‌های دیپلماتیک را انجام می‌داد. با توجه به اهمیت و جایگاه لیبی و لزوم تقویت روابط دو کشور و ارتقای ثبات و امنیت در این کشور کمک کرد که روابط و فعالیت‌های نمایندگی‌های دیپلماتیک را به صورت مرحله‌ای به مسیر عادی و طبیعی برگردانیم. سفیر لیبی در تهران معرفی شد و استوارنامه خود را تسلیم رئیس جمهور کرد.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی عنوان کرد: هیأت دیپلماتیک ایران نیز عازم طرابلس شده و با استقبال مقامات وزارت خارجه لیبی در محل سفارت مستقر شده و دیدار و گفت‌وگوی دوجانبه‌ای با مقامات لیبی در وزارت خارجه انجام شد. زمینه سازی برای ارتقای سطح هیأت دیپلماتیک ما در لیبی در حال انجام است. عملا فعالیت سفارت ما در لیبی آغاز شده است و این روابط تقویت و ادامه خواهد یافت.

هیأت دیپلماتیک ایران به سرپرستی «عین‌الله سوری» در حال حاضر در طرابلس حضور دارند که مقدمات بازگشایی سفارت را انجام دهند.

«عین الله سوری» اواخر تیر ماه سالجاری در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا گفت: خوشبختانه سفارت هم اکنون آمادگی پذیرش مراجعان را دارد. کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در لیبی نیز فعالیت خود در این کشور را از سرگرفته است و اولین کشتی ایران در بندر مصراته بعد از حدود ۱۰ سال  پهلو گرفت.
این دیپلمات ارشد ایرانی افزود: شرایط امنیتی لیبی به سطح خوبی ارتقاء یافته و شرایط زندگی کاملا عادی است‌، به همین دلیل امیدواریم در کوتاه‌مدت سطح روابط فیمابین را به شرایطی برسانیم که پیش‌تر ایران و لیبی از آن برخوردار بودند. دولت وفاق ملی در لیبی نیز از حضور مجدد ایران در طرابلس استقبال کرده و ما در این مدت دیدارهایی نیز با برخی از مسؤولان این کشور داشته‌ایم.
سوری تصریح کرد: امیدوارم تا ۱۰ روز آینده امور آماده‌‌سازی ساختمان سفارت جهت پذیرش شایسته‌تر مراجعان را به پایان برسانیم.

* اهمیت مناسبات با نوار شمال آفریقا

در همین خصوص «سیدهادی سیدافقهی» تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار فارس، درباره سفر وزیر خارجه لیبی به تهران و مناسبات ایران و لیبی در دوران جدید و در دولت سیزدهم، خاطرنشان کرد: در راستای فعال سازی دیپلماسی ایران در دولت سیزدهم و عادی سازی رابطه با برخی از کشورهایی که رابطه نداشتیم و الان با آنها رابطه داریم مثل عربستان یا کشورهایی که در حال مذاکره برای بازگشت روابط به قبل هستیم، مثل بحرین و همینطور پیامی که «السیسی» رئیس جمهور مصر از طریق «هیثم بن طارق» سلطان عمان برای مقام معظم رهبری ارسال کرد، نوار شمال آفریقا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

وی به ویژگی‌های کشورهای شمال آفریقا اشاره کرد و افزود: این کشورها اکثر مسلمان و عرب هستند و اشتراکات دینی و منافع ملی و امنیتی بین ایران و این کشورها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مخصوصا لیبی که عضو اوپک نیز هست و می‌‌توان برای صادرات، هماهنگی نرخ و سهمیه بندی نفت و تنظیم سیستم بازار نفت از این کشور استفاده کرد.

سیدافقهی با ذکر این نکته که اگرچه هنوز در لیبی کشمکش‌ها و درگیری برای تسلط بر قدرت بین بنغازی و طرابلس و ... وجود دارد و متاسفانه شاهد دخالت برخی از کشورهای خلیج فارس، آمریکا و... هستیم و یا حضور ترکیه و ... هستیم، یادآور شد: ایران در این کشور غایب بود و باید جایگاه خود را در معادلات شمال آفریقا مخصوصا لیبی که کشور نفتی است، به دست بیاورد.

وی در این خصوص به دیدار امیرعبداللهیان و سرپرست وزارت خارجه سودان در حاشیه نشست وزرای خارجه جنبش عدم تعهد در باکو و آمادگی سودان برای از سرگیری روابط دیپلماتیک با ایران اشاره کرد و گفت: ایران می‌خواهد با همه کشورهای اسلامی و عربی روابطش ارتقاء یابد و در این میان تبادلات بازرگانی، معاملات بانکی و اقتصادی، واردات و صادرات و سرمایه گذاری در این کشورها از اهمیت برخوردار است. گرچه لیبی جمعیت کمی دارد، ولی موقعیت آن به خصوص قرار گرفتن آن در جنوب دریای مدیترانه و نزدیکی آن با اروپا حائز اهمیت است.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل سفر نجلاء المنقوش وزیر خارجه لیبی به تهران را سفری مهم و سازنده خواند و گفت: ایران و لیبی در بسیاری از سازمان‌های جهانی و فرامنطقه‌ای عضو هستند و با تقویت مناسبات دیپلماتیک شاهد ارتقای مناسبات اقتصادی بین دو کشور نیز خواهیم بود.

منبع: فارس