آتش‌بس شکننده

آتش‌بس غیرمنتظره که به ۲۴ ساعت درگیری بین نیروهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ پایان داد و مانع تشدید بیشتر درگیری‌هایی شد که جان‌ ده‌ها نفر را گرفت، در حالی اعلام شد که صلح پایدار در این منطقه همچنان با آینده‌ای نامعلوم مواجه است.
دور تازه تنش‌های نظامی در قره‌باغ ۱۹ سپتامبر (۲۸ شهریور) آغاز شد. باکو اعلام‌ کرد، در این منطقه یک عملیات «ضدتروریستی» را آغاز کرده و خروج نیروهای نظامی ارمنستان از قره‌باغ را خواستار است. ارمنستان هم اعلام کرد، هیچ نیرویی در قره‌باغ ندارد و اقدام باکو «تهاجم گسترده» است. این حمله به‌دنبال ماه‌ها تنش بر سر محاصره گذرگاه لاچین رخ داد و ترس از بازگشت به خصومت‌های جنگ ۲۰۲۰ را که هزاران نفر در جریان آن جان خود را از دست دادند، در پی داشت.
هفته گذشته پس از به نتیجه رسیدن عملیات موسوم به عملیات «مبارزه با تروریسم»، بعد از چند روز درگیری دوباره در قره‌باغ نیروهای جدایی‌طلب ارمنستان بعد از شکست سنگین در مقابل نیروهای آذربایجان، در نهایت با آتش‌بس دیگری که نیروهای صلح‌بان روسی پیشنهاد کردند، موافقت کردند. وزارت دفاع روسیه نیز تأیید کرده که آتش‌بس با همکاری نیروهای صلح‌بان روسی انجام خواهد شد.
درگیری در قره‌باغ در زمانی که رهبران و سران کشورهای جهان در مجمع عمومی سازمان ملل در حال سخنرانی بودند، باعث بروز نگرانی‌هایی در منطقه و جهان شد و سران بسیاری از کشورها پایان گرفتن آن را خواستار شدند. با وجود اینکه پیش‌بینی می‌شود، تحرکات و تنش‌ها در منطقه همچنان وجود داشته ‌باشد و شاید به‌سمت جنگی تمام‌عیار بین دو کشور نیز برود، دستیار رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان در پی حمله نظامی کشورش به مواضع نظامی ارتش ارمنستان در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ گفت: «باکو از عادی‌سازی روابط با ارمنستان حمایت خواهد کرد.»
دفتر ریاست‌جمهوری آذربایجان در همین حال اعلام ‌کرد، این کشور به ‌دنبال «ادغام مجدد و مسالمت‌آمیز» منطقه قره‌باغ کوهستانی به خاک خود است. باکو همچنین در پی تسلیم جدایی‌طلبان ارمنی در منطقه قره‌باغ کوهستانی خواستار «عادی‌سازی» روابط خود با ارمنستان شد. دفتر ریاست‌جمهوری آذربایجان همچنین تأکید کرد،کلیه اقداماتش با نیروهای حافظ صلح روسیه هماهنگ می‌شود.
با وجود اینکه دو طرف پس از ۲۴ ساعت درگیری به توافق آتش‌بس دست یافتند، این توافق پیروزی بااهمیتی برای الهام علی‌اف به شمار می‌آید. البته در طرف مقابل، «پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان معتقد است، این اقدامات، تلاش برای فروپاشی دولت او بوده است. نخست‌وزیر ارمنستان هفته گذشته در پیامی ویدیوئی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد، گفت: «در حال حاضر نباید هیچ گام اشتباه و ناگهانی برداریم؛ فراخوان‌ها برای کودتا در ارمنستان از جاهای مختلف شنیده می‌شود. بسیار مهم است که حاکمیت قانون در ارمنستان رعایت و ثبات حفظ شود.»
این اظهارات در حالی بیان شده که از همان زمان آغاز عملیات نظامی آذربایجان در منطقه قره‌باغ، شماری از مردم ارمنستان در ایروان تجمع کرده و خواستار اقدام دولت پاشینیان برای «توقف تجاوز جمهوری آذربایجان» به مرکز قره‌باغ شدند. تظاهرات در ارمنستان نسبت به عملکرد پاشینیان، در روز پنجشنبه شدت بیشتری گرفت. پلیس ارمنستان شماری از تظاهرکنندگان در ایروان را بازداشت کرد و نیروهای امنیتی این کشور تهدید کردند که در صورت باز نگشتن نظم و امنیت مجبور به اتخاذ «تدابیر ویژه» خواهند شد. بیشتر ساکنان منطقه قره‌باغ کوهستانی از ارامنه هستند.
برخی از شرکت‌کنندگان در تظاهرات اعتراض‌آمیز ایروان خواستار کناره‌گیری «نیکول پاشینیان» شدند. احزاب مخالف دولت ارمنستان اعلام کرده‌اند که تلاش‌ها برای برکناری نخست‌وزیر از مقامش را آغاز کرده‌اند. پاشینیان پنجشنبه گذشته با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در خصوص تحولات منطقه گفت‌وگو کرد. این گفت‌و‌گو در شرایطی صورت گرفت که ولادیمیر پوتین به‌دلیل برگزاری رزمایش نظامی مشترک میان ارمنستان و ایالات متحده، به‌شدت درباره عملکرد پاشینیان در این خصوص نگران بود و خواهان وارد نشدن قدرت‌های فرامنطقه‌ای به این بحران شده بود. این اختلافات تا جایی پیش رفت که تا قبل از اجرای عملیات نظامی آذربایجان، دولت ارمنستان روسیه را مسئول درگیری‌ها می‌دانست!