ظهور نظم نوین جهانی

یکی دو سالی می‌شود که کشورهای مطرحی، همچون چین، روسیه، اروپا و آمریکا در حال یارکشی برای ساخت کریدورهای تأثیرگذار در عرصه تجارت بین‌المللی بدون حضور ایران هستند. «ابوالفضل ظهره‌وند» تحلیلگر مسائل سیاسی در همین زمینه توضیحاتی داده است که در ادامه می‌خوانیم.

جنگ کریدورها در دنیای امروز چگونه رقم می‌خورد؟

طی چند دهه اخیر، تلاش غرب و متحدان‌شان این بوده که مانع فعال شدن موقعیت ژئوترانزیتی، که همان پل ارتباطی میان شرق و غرب است، شوند. این در حالی است که طی یکی دو سال اخیر اوضاع به گونه‌ای پیش رفته که کشورهای مطرح در جهان بیش از پیش متوجه موقعیت ایران شده‌اند؛ از جمله چین که در مسیر ایجاد یک کمربند است که راهروها و کریدورهای اصلی آن متوجه شمال ایران و بعد عراق، سوریه و لبنان است. کریدور دیگری که هند و کشورهای قفقاز و آسیای میانه فعال کرده‌اند، به سمت جنوب ایران است؛ یعنی هندی‌ها سریع‌ترین راه‌شان این است که از طریق چابهار بیایند و به آسیای میانه وصل شوند. همچنین روس‌ها علاقه‌مند هستند که راه شمال به جنوب و جنوب به شمال را فعال نگه دارند تا هم خودشان از محاصره خارج شوند و هم کشورهای قفقاز و آسیای میانه به راحتی به آب‌های گرم دست پیدا کنند.
این مسیر امروز در دستور کار همه این کشورها و از جمله ایران قرار دارد. گفتنی است، در دولت قبل هشت سال به دلیل ناکارآمدی مانع فعال شدن این کریدورها شدند و هم اکنون نیز شاهد آن هستیم که آمریکایی‌ها می‌کوشند ارتباط شمال به جنوب ایران را به سمت قفقاز و روسیه قطع کنند.

نکته بعدی این است که آنها دارند تلاش می‌کنند پروژه یک جاده یک کمربند چین را که یکی از مسیرهای اصلی آن به سمت شمال ایران است، از طریق ایجاد بحران در افغانستان و کشیدن آن به آسیای میانه به نوعی متوقف کنند.
همه اینها به هنر ما برمی‌گردد که چطور بتوانیم در این وضعیت بحران را به نفع منافع ملی خودمان مدیریت کرده و هر چه زودتر کریدورها را عملیاتی و فعال کنیم.

چه راه‌حلی به لحاظ دیپلماسی برای حل این بحران‌ها یا به اصطلاح دور زدن‌ها علیه ایران وجود دارد؟

«دیپلماسی» مجموعه‌ای از ظرفیت‌هایی است که قاعدتاً وزارت خارجه در تعامل با بخش‌های نظامی، سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی پیش می‌برد؛ یعنی همه باید کمک کنند.
از طرفی، ما هم باید روندهای آینده را در این مسیر و حل این بحران درست ببینیم؛ چرا که اگر درست می‌دیدیم از قره‌باغ دفاع نمی‌کردیم. دفاع ما از بحران قره‌باغ به نفع آذربایجان، امروز برای ما دردسرساز شده است.
الان هم همینطور است؛ بحران اوکراین امروز به نوعی به نفع ما تمام شده است و اگر ما نتوانیم از این فرصت درست استفاده کنیم، می‌تواند دشواری‌هایی برای‌مان ایجاد کند. یا برای نمونه، آمدن طالبان و ریشه گرفتن آن عاملی است که مانع برخی موارد می‌شود؛ بنابراین، باید اینها را درست ببینیم و ارزیابی دقیقی از جریان‌هایی داشته باشیم که در محیط پیرامونی ما رخ می‌دهد.
در اینجا ضروری است در کوتاه‌مدت مقداری امتیاز بدهیم تا طرف‌های مقابل مشتاق شوند از این امتیازات و ظرفیت‌های ایران به خوبی و به طور کامل استفاده کنند.
آمریکایی‌ها خوب می‌دانند که این یکجانبه‌گرایی کاملاً در حال نابودی است و با یک جهان چند قطبی رو‌به‌رو هستند؛ به همین دلیل در تلاشند تا محیط پیرامونی ما را بر هم بریزند؛ لذا ما باید مدیریت دقیق و درستی از بحران داشته باشیم و اجازه ندهیم آمریکایی‌ها در محیط اطراف و منطقه ما جا خوش کرده و مستقر باشند؛ چرا که سمت و سوی بحران در محیط پیرامونی ما از منظر آمریکایی‌ها این است که ژئوپلیتیک منطقه را از هم بپاشانند که در این صورت ضربه‌ای جدی خواهیم خورد. یا اینکه حداقل به دنبال این هستند که بتوانند سوار امواج در محیط پیرامونی ما شده و مانع فعال شدن ظرفیت‌های ترانزیتی ما و کریدورهای متعلق به ما شوند.
ما باید ارزیابی درست و دقیقی از این شرایط در محیط پیرامونی‌مان داشته باشیم تا بتوانیم درست و با سیاست عمل کرده و بحران کریدورها را به نفع منافع ملی‌مان حل و فصل کنیم.