فهرست‌های متنوع انتخاباتی

در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی که در مرداد 1358 برگزار می‌شد، شاهد صف‌آرایی فهرست‌های گوناگونی بودیم که چهره‌های سرشناس سیاسی با گرایش‌های متفاوت در آن موج می‌زدند. همین امر موجب شده بود فضایی کم‌نظیر در اولین انتخابات جمهوری اسلامی شکل بگیرد.
یکی از مهم‌ترین لیست‌های انتخاباتی با ائتلاف پنج گروه سازمان مجاهدین خلق، جنبش انقلابی مردم مسلمان ایران (جاما با رهبری کاظم سامی)،‌ جنبش مسلمانان مبارز(با رهبری حبیب‌الله پیمان)، جنبش(با رهبری علی‌اصغر سیدجوادی) و سازمان اسلامی شورا (ساش با رهبری حبیب‌الله آشوری) شکل گرفت. در فهرست تهران این ائتلاف، اسامی زیر به چشم می‌خورد: «حضرت آیت‌الله طالقانی (در صورت پذیرش خود آن حضرت)، آقای دکتر حبیب‌الله پیمان، آقای علی‌اصغر حاج‌سیدجوادی، آقای مسعود رجوی، آقای کاظم سامی، آقای مهندس عزت‌الله سحابی، خانم دکتر طاهره صفارزاده، حجت‌الاسلام دکتر علی غفوری، آقای دکتر ناصر کاتوزیان، آقای دکتر عبدالکریم لاهیجی.» این فهرست ائتلافی مورد حمایت دیگران نیز قرار گرفت؛ از جمله عباس سمیعی، مهندس وهاب‌زاده، هوشنگ مصلحی، علی‌اکبر حاج‌بابا، عباس رادنیا، محمدتقی انوری، جواد مهاجری، محمد طاهری، دکتر حسین اشراقی و‌ احمدعلی بابایی که با صدور بیانیه‌ای حمایت خود را از این فهرست اعلام کردند. جنبش مسلمان مبارز یکی از اعضای ائتلاف، پیش از این در ارگان خود از دو خطر امپریالیسم و ارتجاع در انتخابات سخن گفته بود و تأکید داشت: «بیایید اخطار امام را جدی بگیریم و خطر را ناچیز نشماریم و برای مقابله با امپریالیسم و تدوین قانون اساسی اولویت قائل شویم.»
حزب توده گروه دیگری بود که بر شرکت در انتخابات تأکید داشت و با همه توان به میدان آمد تا چهره‌های اصلی خود را وارد مجلس خبرگان کند. احسان طبری اعلام می‌کند: «حزب توده در این انتخابات با مشتی ادعای میان تهی به میدان نیامده است.» محمد‌علی عمویی، کاندیدای حزب توده ایران هم درباره این انتخابات و قانون اساسی به خبرنگار اطلاعات می‌گوید: «موضع حزب توده درباره قانون اساسی سازنده و مثبت است و حزب توده اصولی را که برای تدوین یک قانون‌ اساسی مترقی و درخور انقلاب شکوهمند ایران ضروری است، عرضه داشته است.» فهرست نامزدهای این حزب به این شرح است: «نورالدین کیانوری، احسان طبری، محمدعلی عمویی، مریم فرمانفرمائیان فیروز، عباس حجری‌بجستانی، آصف رزم‌دیده، صابر محمدزاده (تهران)، حسین جودت و انوشهروان ابراهیمی (آذربایجان)، رضا شلتوکی (کرمانشاه)، ابوتراب باقرزاده و علی لامعی (مازندران)، غلامرضا روحانی شهرکی و حسین آذر (اصفهان)، اکبر مایل‌زاده (خوزستان)، علی خاوری‌خراسانی (خراسان).» همچنین دو روز مانده به انتخابات، حزب توده در اطلاعیه‌ای اعلام داشت، در کرمانشاه افزون بر رضا شلتوکی، از حجت‌الاسلام سیدیونس موسوی حمایت می‌کند. ضمن آنکه «در هر نقطه‌ای که آیت‌الله صادق خلخالی نامزد باشند، به وی رأی خواهد داد.»
طبیعی بود که احزاب خط امامی نیز در عرصه انتخابات با همه توان وارد میدان شوند و تلاش کنند بهترین گزینه‌های خود را برای ورود به مجلس نامزد کنند و برای موفقیت به ائتلاف و وحدت بیندیشند. محوریت این طیف را حزب جمهوری اسلامی به عهده داشت. این حزب با همه توان به میدان آمده بود تا پیروز انتخابات شود و قانون اساسی را مطابق با موازین اسلامی و قرائت امام از اسلام انقلابی و مطابق با مصالح ملت تدوین کند. در همین راستا، آیت‌الله خامنه‌ای، عضو برجسته جمهوری اسلامی در مصاحبه‌ای اظهار داشتند، در شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی یک هیئت مطالعاتی و یک هیئت اجرایی تعیین شده است، که اولی مأمور رسیدگی به مواد و اصول قانون اساسی و نیز چگونگی به تصویب رساندن قانون اساسی است و هیئت اجرایی نیز نظارت بر اجرای انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی را بر عهده دارد. ایشان درباره کاندیداهای حزب جمهوری اسلامی برای عضویت در مجلس خبرگان گفتند، حزب جمهوری یک فهرست در سراسر ایران اعلام خواهد کرد و از گروه‌های همفکر و مترقی می‌خواهد که کاندیدای او را تأیید کنند. البته این کاندیداها همه حزبی نیستند، بلکه در همه استان‌ها چند نفری را کاندیدا کردیم که اینها وابسته به حزب نیستند، بلکه به دلیل صلاحیت آنها انتخاب شده‌اند. دبیرکل حزب، آیت‌الله بهشتی نیز در پاسخ به این پرسش که چه کسانی باید در مجلس خبرگان حضور داشته باشند، گفت: «در مجلس خبرگان قانون اساسی کسانی که در جامعه‌شناسی، حقوق، روان‌شناسی اجتماعی تخصص داشته باشند، حضورشان لازم است. منتها همه این کارشناسان باید این شرط را دارا باشند که کارشناسانی باشند که اسلام را به عنوان یک ایدئولوژی زنده پذیرفته باشد.»
در این انتخابات تشکل‌های همسوی حزب جمهوری اسلامی، جامعه روحانیت مبارز تهران، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، انجمن اسلامی مسلمانان ایران، سازمان فجر اسلام، گروه اسلامی ابوذر، انجمن اسلامی معلمان، فداییان اسلام، نهضت زنان مسلمان، اصناف بازار تهران، فجر امید، و ده‌ها سازمان دیگر، فهرستی متشکل از ۱۰ نفر را برای انتخابات تهران معرفی کردند: «آیت‌الله منتظری، آیت‌الله سیدمحمود طالقانی، آیت‌الله دکتر سیدمحمد بهشتی، آیت‌الله دکتر سیدعبدالکریم موسوی‌اردبیلی، آیت‌الله دکتر علی گلزاده‌غفوری، دکتر سیدابوالحسن بنی‌صدر، دکتر عباس شیبانی (پزشک)، علی‌محمد عرب (کارگر)، مهندس عزت‌الله سحابی و خانم منیر گرجی.»
ائتلاف‌ها و حمایت‌ها نیز برای اولین بار در این انتخابات شکل گرفت. افراد هم‌فکر و هم‌نظر با صدور بیانیه‌هایی از لیست‌های مختلف حمایت می‌کردند. گاه در لیست‌ها دست می‌بردند و ترکیبی متناسب با سلیقه خود معرفی می‌کردند. برای نمونه، می‌توان از گروه ائتلافی «اتحاد بزرگ ملی» یاد کرد که شامل سازمان‌های سازمان انقلابی زنان ایران، جمعیت عدالت سازمان جوانان انقلابی، کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی، ستارخان بایراغی و سازمان اتحاد مبارزه در راه ایجاد حزب طبقه کارگر می‌شد. این گروه‌ها کاندیداهای زیر را برگزیده بودند: «آیت‌الله طالقانی، دکتر علی صادقی، دکتر فریده گرمان، هادی سودبخش، مجید زربخش، پروانه فروهر، حبیب‌الله پیمان، ابوالحسن بنی‌صدر، حسن نزیه و لطف‌الله میثمی.»