مشکل ما قانون نیست

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان گفت: «اگر مردم مطمئن شوند در ازای مالیاتی که می‌پردازند، دولت نیز متناسب با آن خدماتی را به آنها ارائه می‌دهد که ملموس است و مالیات‌دهندگان از عواید این خدمات بهره‌مند می‌شوند و اطمینان حاصل کنند مالیات پرداختی آنها در بخش‌هایی هزینه می‌شود که طبق قانون پیش‌بینی شده است و خاصه خرجی صورت نمی‌گیرد و در یک کلام دولت در هزینه‌کرد مالیاتی شفاف عمل می‌کند، قطع به یقین علاقه‌مندی بیشتری در مردم برای پرداخت مالیات ایجاد خواهد شد.»
«هوشنگ شجری» عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان و تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با «صبح صادق» درباره مصوبه مالیات بر مجموع درآمد و اهمیت اجرای این پایه مالیاتی جدید و تأثیری که این مالیات بر توزیع ثروت در جامعه می‌گذارد، گفت: «مالیات بر مجموع درآمد در خود سیستم مالیات تصاعدی به وجود آمده است، به این معنا که هر چقدر درآمد افراد جامعه افزایش یابد، به همان نسبت نیز نرخ مالیاتی بالا می‌رود. بنابراین طبیعی است که نرخ مالیاتی که در مشاغل و درآمدهای مختلف بسته می‌شود، متفاوت باشد.»
وی در این باره افزود: «با اینکه در سایر موارد نرخ مالیاتی تقریباً ثابت است؛ اما در مالیات بر مجموع درآمد چون مجموع درآمد فرد طی یک سال بررسی می‌شود، این درآمد اگر از مبلغی عبور کند، مبلغی که قانونگذار و دولت آن را مبنای اخذ مالیات از مجموع درآمد قرار داده، فرد صاحب درآمد در پایان سال موظف به پرداخت مالیات براساس موازین قانونی می‌شود.»
این کارشناس و تحلیلگر اقتصادی توضیح داد: «در مالیات تصاعدی وقتی درآمد زیاد می‌شود، نرخ مالیاتی هم افزایش می‌یابد. برای نمونه، با یک درآمد مشخص تا سقف 15 درصد مالیات دریافت می‌شود؛ اما با افزایش درآمد درصد دریافت مالیات افزایش می‌یابد و به صورت مازاد بالاتر می‌رود؛ اما هنگامی که درآمدها تک‌تک گزارش شود، چون سطح درآمدها پایین‌تر است، قانونگذار با نرخ‌های پایین‌تری مالیات را محاسبه می‌کند. بنابراین افراد مالیات کمتری می‌پردازند. در حالی که وقتی مالیات در مجموع درآمد محاسبه شود و درآمد مجموع ملاک اخذ مالیات شود، آن زمان افراد مجبور به پرداخت مالیات بیشتری می‌شوند که البته این نوع مالیات مخصوص درآمدهای بسیار بالا و دارندگان درآمدهایی است که معمولاً مردم عادی از آن بی نصیب هستند. بنابراین، مسئله مجموع درآمد و دریافت مالیات از آن مسئله بسیار مهمی است.»
هوشنگ شجری یادآور شد: «معمولاً در قانون اینگونه پیش‌بینی شده که از تک‌تک درآمدهای مالیاتی با نرخ مالیاتی که به آن درآمد متعلق است، مالیات ستانده می‌شود؛ به همین دلیل افراد تلاش می‌کنند به هر نحو ممکن درآمدها و مشاغل خود را تا جایی که می‌توانند از دید دولت مخفی نگه دارند تا مجبور به پرداخت مالیات با رقم‌های بالاتر نشوند.» این استاد اقتصاد تصریح کرد: «یعنی یک بار مالیات از تک‌تک درآمدها محاسبه می‌شود و یک بار نیز از مابه‌التفاوت درآمدها که در هنگام جمع بستن مالیات محاسبه شده از مودیان، مالیاتی گرفته می‌شود، به همین دلیل افراد تلاش می‌کنند از پرداخت مالیات فرار کنند؛ از این‌رو لازم است دولت سامانه‌های مالی را برای جلوگیری از فرار مالیاتی به ویژه در درآمدهای بالا که باید مالیات قابل توجهی پرداخت کنند، به هم متصل کند تا مانع فرار مالیاتی دارندگان درآمدهای بزرگ شود.»
هوشنگ شجری درباره یکی از مهم‌ترین دلایل کندی روند اخذ مالیات و وجود فرارهای مالیاتی فراوان در ایران اظهار داشت: «یکی از مهم‌ترین دلایلی که منجر به فرار مالیاتی و عدم اخذ مالیات در پایه‌های مختلف به ویژه از دارندگان درآمدهای آنی و کلان شده، فقدان قانون نیست، بلکه مشکلاتی است که در حوزه عمل در اخذ مالیات و طراحی سامانه‌های نظارتی به روز و اتصال سامانه‌های مالی به هم و به سازمان مالیاتی است.»
وی در این باره خاطرنشان کرد: «دولت و سازمان امور مالیاتی به این موضوع واقفند که تک‌تک مردم و دارندگان سرمایه‌ها و درآمدهای کلان درآمد خود را گزارش نمی‌کنند، در این میان مالیات فقط از کارمندان دولت و حقوق بگیران به سرعت کسر می‌شود؛ اما سایر درآمدها بعضاً از دید دولت مخفی می‌ماند.»
شجری یادآور شد: «تا زمانی که سامانه‌های مالی به هم متصل نشوند، دسترسی دستگاه‌های مالیاتی به افراد برای ستاندن مالیات بسیار سخت است. ما قوانین بسیار جامعی درباره مالیات داریم؛ اما چون در ایران مسئله پرداخت مالیات فرهنگ‌سازی نشده و دولت نیز زیرساخت‌های لازم را فراهم نکرده، مسئله مالیات‌دهی در ایران با روال کشورهای توسعه‌یافته بسیار متفاوت است.»
این کارشناس و تحلیلگر اقتصادی درباره سایر دلایلی که مردم ایران مایل به پرداخت مالیات نیستند، گفت: «چه مالیات از یک کارمند گرفته شود یا مجموع درآمد افراد ثروتمند، مسئله این است که مردم ایران راضی به پرداخت مالیات نیستند، ضمن اینکه دراین باره کار فرهنگی درستی نداشته‌ایم؛ بنابراین، باید به این نکته توجه شود که در ایران دولت‌ها درآمدهای مالیاتی را شفاف نکرده‌اند و نشان نداده‌اند درآمدهای ایجاد شده را در کدام بخش‌ها و توسعه کدام زیرساخت‌های عمومی مصرف می‌کنند؛ به همین دلیل مردم رغبتی برای پرداخت مالیات ندارند.»
این کارشناس اقتصادی توضیح داد: «در اروپا و آمریکا ضمن اینکه فرار از پرداخت مالیات مجازات و جریمه‌های سنگین دارد؛ اما بیشتر مردم چون می‌دانند مالیات خرج توسعه شهرها و نیازهای عمومی آنها می‌شود، مایل به پرداخت مالیات هستند. بنابراین باید سامانه‌های رصد درآمدها طراحی و ایجاد شوند ضمن اینکه دولت نیز باید با مردم شفاف باشد و درآمدهای مالیاتی را صرف توسعه حمل‌ونقل شهری و سایر مواردی کند که نیاز جامعه است.»
وی در این باره تصریح کرد: «اگر مردم مطمئن شوند در ازای مالیاتی که می‌پردازند، دولت نیز خدماتی به آنها ارائه می‌دهد که ملموس است و از عواید آن بهره‌مند می‌شوند و اطمینان حاصل کنند مالیات پرداختی آنها در جایی هزینه می‌شود که طبق قانون پیش‌بینی شده است و خاصه خرجی صورت نمی‌گیرد و دولت در هزینه کرد مالیاتی شفاف عمل می‌کند و محسوس است، قطع به یقین علاقه‌مندی بیشتری در مردم نسبت به پرداخت مالیات ایجاد می‌شود.»
این اقتصاددان در پایان گفت‌وگو خاطر نشان کرد: «طراحی سامانه‌ها و نحوه کارکردن روی مالیات‌ها و مخارج شفاف طبیعتا کمک زیادی می‌کند تا رغبت و علاقه‌مندی بیشتری در مردم نسبت به پرداخت مالیات ایجاد شود. آن زمان سازمان‌های مالیاتی کار خود را در کسب مالیات از دارندگان درآمد به شکل بهتر و مؤثرتری انجام می‌دهند.»