رکن قانون‌گذاری

مجلس شورای اسلامی در نظام جمهوری اسلامی محور بسیاری از قانون‌گذاری‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌هاست و چراغ هدایت و نظارت بر دولت و کشور را به دست دارد. مجلس شورای اسلامی مردمی‌ترین نهاد جمهوری اسلامی است که وظیفه خطیر قانون‌گذاری در نظام سیاسی به آن سپرده شده است. به واقع، مجلس پایگاه اصلی و نماد تعین اراده و خواست مردم و حاصل حضور و مشارکت واقعی ایشان در تصمیم‌گیری‌ها در نظام اسلامی است.
قوه مقننه از دو رکن کاملاً متمایز مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان تشکیل می‌شود. بر اساس اصل 93 قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی بدون شورای نگهبان اعتبار قانونی ندارد، مگر در مورد تصویب اعتبارنامه نمایندگان و انتخاب شش نفر حقوقدان اعضای شورای نگهبان. بر اساس اصل 58 قانون اساسی، اعمال قوه مقننه از طریق مجلس شورای اسلامی است که از نمایندگان منتخب مردم تشکیل می‌شود و مصوبات آن برای اجرا به قوه مجریه و قضائیه ابلاغ می‌شود. وظایف عمده مجلس در دو بخش اصلی قانون‌گذاری و نظارت خلاصه می‌شود.
مجلس شورای اسلامی از نمایندگان ملت تشکیل می‌شود که به طور مستقیم و با رأی مخفی انتخاب می‌شوند. (اصل 62) دوره نمایندگی مجلس چهار سال است (اصل 63) و عده نمایندگان مجلس شورای اسلامی 290 نفر است و زرتشتیان و کلیمیان هر کدام یک نماینده و مسیحیان آشوری و کلدانی مجموعاً یک نماینده و مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هر کدام یک نماینده انتخاب می‌کنند. (اصل 64) مجلس شورای اسلامی با حضور دو سوم مجموع نمایندگان رسمیت پیدا می‌کند (اصل 65) و تصویب طرح‌ها و لوایح طبق آیین‌نامه مصوب داخلی انجام می‌گیرد، مگر در مواردی که در قانون اساسی حد نصاب خاصی تعیین شده باشد. برای تصویب آیین‌نامه داخلی موافقت دو سوم حاضران لازم است. 
مذاکرات مجلس شورای اسلامی باید علنی باشد و گزارش کامل آن از طریق رادیو و روزنامه رسمی برای اطلاع عموم منتشر شود. تنها در شرایط اضطراری و در صورتی که رعایت امنیت کشور ایجاب کند، به تقاضای رئیس‌جمهور یا یکی از وزرا یا ده نفر از نمایندگان، جلسه غیر علنی تشکیل می‌شود. مصوبات جلسه غیر علنی در صورتی معتبر است که با حضور شورای نگهبان به تصویب سه چهارم مجموع نمایندگان برسد. گزارش‌ها و مصوبات این جلسات باید پس از برطرف شدن شرایط اضطراری برای اطلاع عموم منتشر شود. (اصل 69) هیئت رئیسه دائم مجلس مرکب از رئیس و دو نایب رئیس و شش منشی و سه کارپرداز است و انتخاب آنها برای مدت یک سال خواهد بود. (ماده 27 آیین‌نامه داخلی)
انعقاد رسمی جلسات و اعتبار اخذ رأی منوط به حضور حداقل دو سوم مجموع نمایندگان است و اکثریت مطلق آرا وقتی حاصل می‌شود که بیش از نصف نمایندگان صاحب رأی حاضر، رأی مثبت دهند مگر در مواردی که قانون اساسی یا در آیین‌نامه یا به موجب قانون دیگر، نصاب دیگری تعیین شده باشد. برای ادامه مذاکرات، حضور حداقل نصاب مجموع نمایندگان (135 نفر) ضروری است.