آیفون 20 میلیون تومانی، یخچال ساید‌بای‌ساید 10 میلیون تومانی، خودروی صفر با 30 درصد تخفیف و بسیاری عبارات شبیه این، گوش همه خریداران و حتی افرادی را هم که خریدار نیستند، تیز می‌کند! شرکت‌های پخش‌کننده‌ای که با وعده کالاهای بسیار ارزان‌تر از قیمت واقعی، از خریداران کلاهبرداری می‌کنند و امروزه با استفاده از فضای مجازی، خیلی راحت‌تر طعمه‌های خود را به دام می‌اندازند. اگر در گذشته این شرکت‌ها برای اسم در کردن به چند سالی زمان نیاز داشتند، در حال حاضر با ترفندهای فضای مجازی به راحتی دیده می‌شوند و خیلی سریع مرحله شروع کلاهبرداری و به جیب زدن پول مردم را آغاز می‌کنند.
شاید تا به حال اصطلاح «طرح پانزی» یا «Ponzi Scheme» را شنیده باشید. اصطلاحی که مترادف کلاهبرداری جا افتاده است. اگر کسی به فرد یا سازمانی بگوید سبک کسب‌وکار شما از جنس پانزی است، مشخصاً آنها را به کلاهبرداری در سرمایه‌گذاری متهم کرده است.
می‌توان گفت اصطلاح کلاهبرداری پانزی در ایران نخستین بار در سال‌های ۱۳۸۴ـ ۱۳۷۹ با گلدکوئست رواج یافت. زمانی که بسیاری از مردم به عضویت یک شبکه بزرگ بازاریابی هرمی در می‌آمدند. شبکه‌ای شبیه درخت شکل گرفته بود و به سرعت رشد می‌کرد و به هر کس وعده می‌دانند که نه‌تنها سود فعالیت خودش، بلکه کسری از سود حاصل از فعالیت همه افراد زیرمجموعه‌اش را هم دریافت خواهد کرد.
درست است که گلدکوئست مفهوم طرح پانزی را به بسیاری از ما شناساند؛ اما گلدکوئست نه اولین طرح پانزی بوده و نه آخرین آن. هنوز هم کلاهبرداران بسیاری در ایران و جهان در قالب طرح‌های پانزی سرمایه‌های مردم را از آنها می‌گیرند و دارایی‌های دیگران را نابود می‌کنند.
کلاهبرداری به روش پانزی در ابتدا بیشتر به شکل دریافت پول و سرمایه‌گذاری انجام می‌شد؛ اما به تازگی روشی جدید هم پیدا کرده است. صفحات گوناگونی در فضای مجازی ایجاد شده‌اند که کالاها را به قیمت بسیار ارزان می‌فروشند. این افراد ابتدا با فروش واقعی و به دست آوردن شهرت، برای مرحله بعد سفارش‌های بسیار بیشتری را به دست میآورند و آنجاست که پول را برداشته و پشت سرشان را هم نگاه نمی‌کنند. برای نمونه، فکر کنید تلفن همراهی را که در بازار 100 میلیون تومان است، با وعده قیمت 20 میلیون به شما بفروشند! به این صورت که شما 20 میلیون را واریز کرده و مدتی را باید برای تحویل سفارش صبر کنید، اما سفارشی تحویل شما نمی‌شود و بعد از مدتی، کسی هم جوابگوی شما نیست و آنجاست که متوجه می‌شوید در دام طرح‌های پانزی افتاده‌اید.
فضای مجازی پر از تبلیغات گوناگون برای فروش کالا شده است، اگر فروشنده‌ای را دیدید که کالاهای پرمتقاضی را به تخفیف‌های عجیب به فروش می‌رساند و در کنار آن شرایط نامتعارف برای فروش گذاشته است، حتما در خرید خود تأمل کنید. شرایط نامتعارف مانند تحویل مدت‌دار کالا، امروز بخر و ماه دیگر تحویل بگیر، تحویل کالای مشابه و طرح اصلی که به آن «های‌کپی» هم می‌گویند و...، همه اینها مواردی است که باید موقع شنیدن تخفیف باورنکردنی برای یک کالای پرمخاطب به آن فکر کنیم. کالایی که خریدار خود را دارد، فروش آن به قیمت خیلی پایین‌تر برای هیچ کاسبی عقلانی نیست.
متأسفانه، این شرکت‌ها با تبلیغات عجیب و غریب خود، حتی اعتماد شکاک‌ترین خریداران را هم جلب می‌کنند. حضور سلبریتی‌های معروف برای تبلیغات، تبلیغات محیطی و بر روی پیراهن تیم‌های فوتبالی معروف، حمایت افراد سرشناس از این کسب‌وکارها و... سبب می‌شود که راه آنها برای کلاهبرداری راحت‌تر شود!
اما چکار کنیم که گول نخوریم؟! اصلی‌ترین کار، ترک طمع است! خرید کالایی که آرزویش را داریم با نصف قیمت، بیشتر رویاست تا واقعیت، باید بدانیم که اگر پول دادیم و درلحظه کالای اصل را تحویل گرفتیم، معامله امن است و هر شکل دیگری که شامل تأخیر تحویل کالا باشد، بوی کلاهبرداری می‌دهد. باید بدانیم که حتی مؤسس شرکت اپل هم ممکن است در قبال گرفتن پول، تبلیغ یک شرکت هرمی و پانزی را بکند، پس اینکه فلان شخص معروف تبلیغ یک کسب‌وکار را کند، ضمانتی بر درستکاری آنها نیست!
امیدواریم تا به حال در دام این شرکت‌ها نیفتاده باشید و از این لحظه هم برای خرید امن یک کالای مطمئن بیشتر دقت کنید. کلاهبرداران همیشه منتظر شما هستند، این شما هستید که باید حساس باشید.
