گوش به فرمان سیا

 «ساواک» اساساً در پاسخ به هیچ نیاز مغفولی در کشور پدید نیامد. عملکرد آتی ساواک هم نشان داد، هدف عمده آن تقویت بنیانی نهادهای مدنی، سیاسی، اطلاعاتی‌ و امنیتی کشور نبود و اصولاً هم طرح تشکیل ساواک ابتکاری از سوی دولتمردان و هیئت حاکمه کشور نبود. «حسین فردوست» تشکیل ساواک را به سیا و آمریکا نسبت می‌دهد. وی معتقد است: «این سازمان در راستای توسعه شبکه‌های اطلاعاتی‌ـ امنیتی منطقه‌ای سیا تشکیل شد.»
«محمد حسنین هیکل» روزنامه‌نگار برجسته مصری هم که کتابی درباره انقلاب ایران و ریشه‌های آن نوشته است، با برشمردن علایق و خواسته‌های سیاسی، اقتصادی و استراتژیک آمریکا در ایران پس از کودتای 28 مرداد 1332، تشکیل ساواک را مؤثرترین اقدام آمریکا و سیا پس از این کودتا ارزیابی می‌کند که برای تقویت علایق و منافع آنی و بلندمدت آن کشور در این منطقه احساس نیاز می‌شد. او ساواک را «بیش و کم شاخه‌ای از سیا» به شمار آورده که عمده فعالیت‌هایش در راستای اهداف آمریکا شکل گرفت و هدایت شد. برخی دیگر از پژوهشگران نیز تحلیل کرده‌اند، بخشی از اهداف آمریکا و سیا در تأسیس ساواک، به طرح آن کشور برای ریشه‌کن‌سازی کمونیسم و گروه‌های چپ در ایران معطوف بود تا از طریق این تشکیلات جدید، بر مشکلات احتمالی که گمان می‌رفت از ناحیه این گروه‌ها بر منافع آمریکا در ایران وارد شود، جلوگیری کند و موقعیت سیاسی شاه را نیز در رأس هرم قدرت تضمین کند. افزون بر گروه‌های چپ، ساواک باید مخالفان سیاسی و مذهبی او را نیز سرکوب کند.
نویسنده کتاب «ساواک» که مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی آن را منتشر کرده است، آورده است: «قرینه دیگری که محققان را به نقش سیا در تشکیل و راهبری ساواک هدایت می‌کند، عملکرد بعدی آن است؛ به طوری که هم‌زمان با تغییر و تحولاتی که در سیاست‌های دولت‌های احزاب دموکرات و جمهوری‌خواه آمریکا بروز می‌کرد و به تبع آن سیاست‌گذاری و نگرش این کشور در مناطقی، نظیر ایران دچار دگرگونی‌های مشابهی می‌شد، در نوع عملکرد ساواک هم که اقدامات و فعالیت‌های آن تابعی از سیاست‌ها و خواسته‌های سیا بود، تغییراتی همسو رخ می‌داد. چنانکه وقتی دموکرات‌ها سیاست ویژه‌ای پیش روی دولتمردان پهلوی قرار می‌دادند، به تبع آن رفتار ساواک نسبت به مخالفان و سایر وظایفی که بر عهده داشت، در چارچوب همان طرح‌های اعلام شده شکل می‌گرفت؛ هنگامی نیز که جمهوری‌خواهان اعمال سیاست‌های خشن‌تری را به شاه توصیه می‌کردند، هم‌زمان با آن، سیا هم ساواک را به همان مسیر سوق می‌داد.»