روایت سه نماینده مجلس از چرایی تصویب قانون اقدام راهبردی

رئیس کمیسیون و نائب رئیس اول کمیسیون امنیت ملی و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در نشستی با موضوع قانون اقدام راهبردی برای تامین منافع ملی به بیان چرایی تصویب این قانون در مجلس پرداختند.

پایگاه بصیرت

به گزارش برنامه گفت و گوی ویژه خبری ۱ مرداد ۱۴۰۳ شبکه خبر میزبان ابراهیم عزیزی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی و عباس مقتدایی نائب رئیس اول کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و ابوالفضل ظهره وند، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی (ارتباط تلفنی) بود که با موضوع قانون اقدام راهبردی برای تامین منافع ملی پخش شد مشروح این برنامه را در زیر می خوانید:

مقدمه مجری: رهبر معظم انقلاب اسلامی روز گذشته در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس به ظرفیت مهم مجلس شورای اسلامی در زمینه مسائل بین المللی و سیاست خارجی اشاره کردند و گفتند که مجلس می‌تواند در مسائل خارجی دست دولت را پر کند. رهبر انقلاب اسلامی تاکید کردند از جمله اقدامات خوب و اثرگذار مجلس در زمینه سیاست خارجی قانون اقدام راهبردی مجلس یازدهم است البته بعضی‌ها به این قانون اعتراض و عیب جویی کردند که مطلقا وارد نیست و تصویب آن قانون کار بسیار درستی بود، رهبر انقلاب سال گذشته هم در دیدار با نمایندگان مجلس فرمودند که قانون اقدام راهبردی کشور را از سرگردانی در قضیه هسته‌ای نجات داد، با توجه به اهمیت این قانون برنامه امشب گفت و گوی ویژه خبری را به این موضوع اختصاص دادیم.

تصویب قانون راهبردی در سال ۱۳۹۹ و بر اساس وظایف ذاتی مجلس و به منظور تامین منافع ملی انجام شد

سوال: آقای عزیزی راجع به کلیات این قانون ممکن است بفرمایید که اساسا قانون اقدام راهبردی چه هست که الان در این مقطع هم رهبری روی آن خیلی تاکید داشتند و اشاره کردند که موفق‌ترین و مهم‌ترین قوانین مجلس بوده و این که اهداف و زمینه‌ها و اصلا علل تصویب این قانون چه بوده است؟

عزیزی: همانطور که عرض کردم بحث بسیار مهمی است و سپاسگزارم از صدا و سیما که بعد از فرمایشات دیروز حضرت آقا این موضوع را در دستور کار گذاشتند، همانطور که اشاره کردید ۱۲ آذر ۱۳۹۹ بود که مجلس شورای اسلامی بر اساس وظایف ذاتی و به منظور تامین منافع ملی به ویژه در موضوع هسته‌ای این قانون اقدام راهبردی را برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران تصویب کرد. اگر که دلایل تصویب این قانون را بخواهیم بررسی کنیم حتما باید برگردیم به توافقنامه برجام و تعهداتی که طرف‌های مقابل با ایران اسلامی داشتند و نقض عهد‌هایی که کردند و تضییع حقوق ملت در این موضوع، مجلس شورای اسلامی که من انشاالله امیدوارم در ادامه بتوانم وقت پیدا کنم توضیح بدهم وقتی که دید منافع ملت ایران در این بخش دارد آسیب می‌بیند و دست دولت هم به نوعی خالی است برای رویارویی و اقدام به موقع، یک ابتکار عملی را انجام داد و همکاران بنده و دوستان مان در کمیسیون امنیت ملی و سایر مجموعه‌هایی که کارشناس این بخش بودند به این جمع بندی رسیدیم که باید حتما قانونی قاطع، جامع و در عین حال راهبردی را برای منافع ملت ایران تصویب بکنیم.

قبل از برجام قریب ۷۵۰ تحریم حقیقی، حقوقی، شرکت‌ها و موسسات را داشتیم

سوال: آقای عزیزی، راجع به دلایل تصویب این قانون به ما می‌گفتید.

عزیزی: بهرحال جمهوری اسلامی ایران بر اساس یک نگاه بلند مدت به منافع ملی و بر اساس مقتضیاتی که جای بحث دارد توافقنامه برجام را پذیرفت، البته حتما هم شما و هم مردم خوب و عزیزمان می‌دانند که رهبر عزیز و معظم انقلاب اسلامی که دیروز هم از این قانون حمایت کردند همان زمان هم در موافقتنامه برجام یک شروط ۹ گانه‌ای را گذاشتند و فرمودند با این شروط این توافقنامه باید مورد تصویب قرار بگیرد.

برگردیم به آن دوران، آیا این شروط ۹ گانه محقق شد؟ من لازم است این جا خدمت شما هم و هم مردم عزیز عرض کنم تعداد تحریم‌های ایران تا زمان اجرای توافق ۷۵۰ تا تحریم بوده، اسناد آن هم هست، قریب ۷۵۰ تحریم حقیقی، حقوقی، شرکت‌ها و موسسات داشتیم از زمانی که موافقتنامه برجام امضا شد، تا زمانی که ما این قانون را تصویب کردیم علیرغم این که قرار بر این بود این تحریم‌ها لغو بشود و منافع ملت ایران تامین بشود، ما قبل از اجرای این قانون شاهد قریب به هزار و ۶۰۰ تحریم بودیم.

آقای دکتر عراقچی در جلسات کمیسیون امنیت ملی حاضر می‌شدند، آمار و ارقام را دارند حتما، ما وقتی که دیدیم رفتیم پای یک موافقتنامه قرار بوده منافع ملی ما، قرار بوده انتفاع اقتصادی ملت ایران، مشکلات مالی، بانکی، کشتیرانی و مسائل مهم ما در قالب این توافقنامه مرتفع بشود، نه تنها این اتفاق نیفتاده، بلکه شاهد تصمیمات و مصوبات کنگره آمریکا بودیم، شاهد تصمیمات یکجانبه خود رئیس جمهور آمریکا اقای ترامپ بودیم و برخی محدودیت‌هایی که اتحادیه اروپا، عرض کردم ۷۵۰ تحریم به ۱۶۰۰ تحریم افزایش پیدا کرد، طبعا این باعث شد که مجلس شورای اسلامی همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند ما در قانون ذکر کردیم، برای این که دست دولت را پر کنیم، برای این که حمایت کنیم از دولت، برای این که منافع ملی را به درستی پاسداری کنیم این قانون در آذر ۱۳۹۹ تصویب شد.

من اجازه می‌خواهم اگر وقت باشد به دو بند این قانون، قانون ۹ بند دارد، مقداری مفصل هست شاید زمان اجازه پرداختن به همه مفاد این قانون را ندهد، ما ماده یک این قانون چه گفتیم؟ در راستای تامین شروط ۹ گانه مقام معظم رهبری، در خصوص توافق هسته‌ای، سازمان انرژی اتمی ایران موظف است بلافاصله پس از تصویب این قانون جهت مسائل صلح آمیز نسبت به تولید اورانیوم با قرای ۲۰ درصد به میزان حداقل یکصد و بیست کیلوگرم در داخل کشور اقدام کند و ذخیره کند، این در پاسخ به عهدشکنی‌ها، نقض عهد‌ها و اقداماتی که خلاف مصالح و منافع ملی ما بود این تصمیم صورت گرفت در عین حالی که باز این جا ما تاکید کردیم دولت برای مصارف صلح آمیز، البته اگر فرصت بشود من باید عرض کنم ایران اسلامی هیچ وقت در طول حیات طیبه خودش از مذاکره، از گفتگو، از توافق و توافقنامه هراسی نداشته، چون دارای منطق هست، دارای گفتمان قوی است، ولی برگردیم به همه این دورانی که ما در همین مسیر حرکت کردیم، علیرغم این که باز هم اثبات کردیم، اهل گفتمان، گفتگو، مذاکره، لکن می‌بینیم که این منافع تامین نمی‌شود، اینجاست که ایران اسلامی این تصمیم را برای مصارف صلح آمیز خودش تصویب کرد.

ما در همین قانون آمدیم تاکید کردیم در ماده ۶ که دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است در صورت عدم اجرای کامل تعهدات کشور‌های متعهد از جمله کشور‌های ۱+۴ آلمان، فرانسه، انگلستان، چین و روسیه در قبال ایران و عادی نشدن روابط کامل بانکی و عدم رفع کامل موانع صادرات و فروش کامل نفت و فرآورده‌های نفتی ایران و برگشت کامل و سریع ارز منابع حاصل از فروش دو ماه پس از لازم الاجرا شدن این قانون در مجلس شورای اسلامی نظارت‌های فراتر از پادمان را که این خودش یک بحث مفصلی است، در ۱۳۸۲ که ما آمدیم دبیر شورای عالی امنیت ملی وقت پذیرفت پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه، حقیقتش تعهدات سنگینی را پذیرفتیم من هم امیدوارم انشاالله در ادامه بتوانم از این وقت استفاده کنم پروتکل الحاقی چه مضراتی برای ما داشت، اما این جا ما در این قانون هم آمدیم گفتیم دولت مکلف است ۲۰ درصد غنی سازی را انجام بدهد، سایر مواد قانون را گفتم بخاطر ذیق وقت بنده اشاره نداشتم ماده ۶ هم گفتیم که اگر به تعهدات شان عمل نکردند، پروتکل الحاقی را که داوطلبانه پذیرفتیم را باید به صورت تعلیق در بیاوریم.

فشار آمریکا برای صفر کردن صادارت نفت ایران هم جدی شده بود

سوال: آقای مقتدایی شما مستحضرید که این قانون پس از ترور شهید فخری زاده مصوب شد آیا این یک اقدام در پاسخ به آن ترور بود؟ و یک واکنشی بود که جمهوری اسلامی ایران به آن نشان داد و یا نه یک قانون که از قبل به آن فکر کرده بودیم و از قبل نیاز کشور بود؟

مقتدایی: من یک مقدمه‌ای بگویم، در تابستان ۱۳۹۹ آمریکایی‌ها بعد از آن بدعهدی شان و خروج شان از برجام آمدند یک ایده کلی را مطرح کردند و با این که خودشان از برجام خارج شده بودند گفتند که ما باید مکانیزم ماشه را به جریان بیندازیم، خیلی حرف پرادعایی بود از یک طرف از برجام خارج شدند، از طرف دیگر مدعی هستند که باید مکانیزم ماشه را در برجام، شما که از برجام خارج شدید، چرا دیگر نظر می‌دهید، این را به چه کسی می‌گفتند؟

به اروپایی‌هایی که در برجام مانده بودند، شهریور ۹۹ یک پیش نویسی آماده شده بود که ما برای این که این پیش نویس را بتوانیم جلو ببریم، قاعدتا هم وزارت امور خارجه و هم شورای عالی امنیت ملی و هم مجموعه‌های دیگری که در مجموعه مجلس می‌توانند همکاری بکنند، مثل سازمان انرژی هسته‌ای، باید نظرات شان را می‌گرفتیم، آبان ۹۹ بررسی کلیات این قانون در مجلس در کمیسیون امنیت ملی به جریان افتاد، خاطرتان باشد جواب سوال شما را هم می‌خواهم بدهم، در آذرماهی که شهادت شهید فخری زاده اتفاق افتاد یعنی از قبل مقدمات این‌ها داشت پیش می‌رفت، خون شهید فخری زاده سبب شد که ما یک حرکت به نفع منافع ملت را تسریع بکنیم و حتی اگر من بخواهم به شما دقیق‌تر بگویم از اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ ما به فکر تغییر رویکرد افتاده بودیم دلیل آن هم این بود که آمریکایی‌ها از برجام خارج شده بودند.

دولت رئیس جمهور روحانی آمده بود اعلام کرده بود که ما یک گزینه سیاستی را داریم، صبر استراتژیک، دیدید الان هم در تصاویری که پخش شد خود آقای رئیس جمهور این مطلبی که گفته بودند این جا مطرح شد و بعد آنجا گفته بودند که ما با ۱+۴ کار می‌کنیم به جای ۱+۵ و باز همین دولت دوازدهم گفته بود که من به اروپا فرصت می‌دهم تا این کار را آنها پیش ببرند، در یک فضای تحلیل منطقی اگر بخواهیم این‌ها را، حالا که از آن گذشتیم و زمان هم گذشته، تحلیل بکنیم، اروپا در برخی از بخش‌ها اصلا توان آن چیزی را نداشت که رئیس جمهور روحانی به آن اشاره کرده بودند، بعضی جا‌ها توان آن را داشت و اراده اش را نداشت و بالاخره نگرانی‌هایی از آمریکا و تحت تاثیر بودن، از طرف دیگر انتفاع اقتصادی برای ایران رخ نداده بود، چون برجام قرار نبود که ما برویم در آن و بگوییم که ما اخلاق را رعایت کردیم، او اخلاق را رعایت نکرده، دنیا آمریکایی‌ها را هو بکنند، قرار بود آمریکایی‌ها چیز‌هایی را بدهند و چیز‌هایی را هم بگیرند، آن حرفی بود که در برجام گفتند هر دو طرف می‌خواهند برد برد کار کنند، فشار آمریکا برای صفر کردن صادارت نفت ایران هم جدی شده بود، در چنین شرایطی خود رئیس جمهور روحانی که رئیس شورای عالی امنیت ملی هم محسوب می‌شود، اعلام کردند و بیانیه‌ای را شورای عالی امنیت ملی داد.

در آن بیانیه این بود که ما خویشتنداری هوشمندانه می‌کنیم که این هوشمندی ما از سوی غربی‌ها پاسخ داده نشد. در آن بیانیه این بود که توازون به هم خورده است، پس ما باید اقدامی انجام بدهیم و به همین خاطر تعهدات مان را کاهش می‌دهیم و این کار را کردیم که اشاره می‌کنم. در آنجا رییس جمهور و شورای عالی امنیت ملی گفتند ۶۰ روز به کشور‌های برجامی وقت می‌دهیم که در زمینه بانکی و نفتی اینها به تعهدات شان عمل کنند. وقتی می‌آییم گام‌های پنجگانه را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم در اردیبهشت ۹۸ رفع محدودیت‌های نگهداری ذخایر را ما گفتیم انجام می‌دهیم، اما واقعیت این است که در عمل، چون عزم و اراده دولت زیرساخت‌ها را نتوانسته بود اجرا کند، اتفاقی نیفتاد.

در شانزدهم تیرماه گفتیم محدودیت غنی سازی را اعمال می‌کنیم، یعنی ما غنی سازی اورانیوم را افزایش می‌دهیم، مدرن سازی راکتور‌ها را در آب سنگین اراک انجام می‌دهیم که این هم در عمل اتفاق نیفتاد. در پانزدهم آبان، باز اینجا برمی گردد به پاسخ تکمیلی به سؤال شما، سال ۹۸ را عرض می‌کنم، رفع محدودیت غنی سازی در فور ۲ و آغاز گازدهی سانتریفیوژ‌ها در فور ۲ گفتیم شروع می‌کنیم و در دیماه هم گفتیم رفع محدودیت مرتبط با تعداد سانتریفیوژها. اینها را از قبل اعلام کرده بودیم بلکه بگویید تهدید کرده بودیم، گام به گام گفته بودیم عمل می‌کنیم، اما عمل نکرده بودیم. حالا مجلس عوض شده است، مجلس جدید آمده است. نگاه می‌کنیم به صحنه، می‌بینیم که از یک طرف دست دولت گویی خالی است، حرف‌هایی هم زده است، حرف‌های خودش را هم نتوانسته عمل کند یا نخواسته عمل کند یا اینکه نشده است که عمل کند. اینجا باید یک کاری کنیم و گام‌های پنجگانه هم در زمینه فنی و هم در زمینه سیاسی بازدارندگی لازم را نداشته است و اتفاقی هم نیفتاده است.

اینجا بود که بعد از اینکه امریکایی‌ها کمپین فشار حداکثری بر ایران را در سال ۹۹ استارت زدند یا تکمیل کردند و ترامپ گفت من دامنه این فشار‌ها را توسعه می‌دهم و تلاش کردند برای فعال سازی مکانیزم ماشه، ما این طرح را داشتیم در مجلس دنبال می‌کردیم. شهادت شهید فخری زاده یک موتور محرک جدید شد که مجلس بگوید من گزینه روی میز دارم، چون ما قبلاً هم اعلام می‌کردیم و گزینه روی میز خودمان را آوردیم تثبیت کردیم، در تاریخ قانونگذاری کشور نمونه است که ظرف یک هفته شورای عالی امنیت ملی، شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام، وزارت امور خارجه، سازمان انرژی هسته ای، بخش‌های مختلف دولت، بعلاوه مجلس و کمیسیون امنیت ملی که در کانون این پیگیری‌ها قرار داشت، بتوانند یک قانون را در کمتر از یک هفته تصویب کنند، این همه هم تأثیر داشته باشد.

این جمله آخر من، تأثیر این بر معیشت مردم بود، اینکه شما می‌بینید مقام معظم رهبری از این قانون بعنوان یک قانون خوب و بسیار خوب یاد کردند، برای این است که در معیشت مردم اثرگذار بود. صد‌ها هزار نفر باید رادیو دارو برای آنها تأمین می‌شد، ما ۳ و ۶۷ درصد غنی سازی ما بود، برای برخی از این رادیو دارو‌ها و مباحث پزشکی و پرتودهی‌ها بعضاً غنی سازی چند ۱۰ درصدی باید داشتیم، از یک طرف امریکایی‌ها و اروپایی‌ها نگذاشته بودند که این کار را کنیم و از طرف دیگر به ما هم نمی‌دادند. پس اینجا در بهداشت مردم اثرگذار بود، در کشاورزی از اینها استفاده می‌کنیم، در تولید محصولات کشاورزی برای افزایش بهره وری‌ها استفاده می‌کنیم که اینها را نداشتیم. این قانون در معیشت مردم اثرگذار بود، کشاورزان ما استفاده کردند، بهره وری‌ها در کشور افزایش پیدا کرد، بیمارستان‌های ما نجات پیدا کردند و علاوه بر همه اینها، فروش نفت ما هم زمینه اش با این قانون پیدا شد.

بالاخره فروش نفت آیا در معیشت مردم اثر دارد یا ندارد، حتماً دارد، بالاخره شما می‌خواهید یک کالایی را بخرید و بیاورید؛ بنابراین اینکه شما می‌بینید مقام معظم رهبری مجلس را تشویق کردند برمی گردد به جنس حرکتی که انجام شد. در ادامه اگر وقت بود، بفرمایید بگویم که دولت وقت ما چرا به دنبال این بود که مماشات کند، رییس جمهور روحانی فکر می‌کرد که اگر وقت بدهد و وقت داشته باشد، می‌تواند امریکایی‌ها را متقاعد کند، اروپایی‌ها را متقاعد کند، اروپایی‌ها و امریکایی‌ها به این جمع بندی رسیده بودند که ایرانی‌ها هیچ اقدامی انجام نمی‌دهند، قدرت انجام اقدام هم ندارند، این قانون مجلس دست کشور و دیپلماسی ما را پر کرد و دولت شهید رییس اتفاقاً بعد از آن دوره از این ظرفیت بیش از دولت قبلی استفاده کرد.

قانون اقدام راهبردی به دنبال این است که هم محدودیت‌ها را بردارد و هم کمک کند به رشد بالاندگی و پیشرفت این صنعت

سؤال: آقای عزیزی، کار‌های پژوهشی در لایه‌های مختلف که برای این قانون صورت گرفت، چون اشاره کردند ظرف یک هفته مصوب شد، نقش آفرینی که آنها داشتند و اینکه ما راجع منافع این قانون داریم صحبت می‌کنیم، بعد از اینکه مصوب شد آیا انتظاری که از تصویب این قانون داشتیم و واکنشی اروپایی یا ۴ بعلاوه ۱ باید نسبت به ایران داشت، آیا آنها حساب کار دست شان آمد که جمهوری اسلامی دارد واکنش متقابل انجام می‌دهد؟

قانون اقدام راهبردی به دنبال این است که هم محدودیت‌ها را بردارد و هم کمک کند به رشد بالاندگی و پیشرفت

عزیزی: در رابطه با پژوهش‌های قبل از این قانون، بله همینطور است. مرکز پژوهش‌ها روی این قانون کار کرد، بسیاری از متخصصین و افراد صاحبنظر در حوزه هسته‌ای ما وقت گذاشتند، تمام مفاد و مواد این قانون با نظر کارشناسی صورت گرفت. اشاره‌ای هم داشتند آقای مقتدایی، اساساً این قانون براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی هم شکل گرفت. آن هم چه زمانی، وقتی که ما دیدیم که ایران اسلامی و ملت عزیز ما انتفاع لازم را از این قانون اقدام و برجام نبرده و از طرفی آسیب‌هایی هم دیده است. صنعت هسته‌ای ما، بحث غنی سازی و مسائل متعددی که در حوزه هسته‌ای ما به دنبال آن بودیم، متوقف شده است. بدون شک این منطق را این قانون دارد که برای رسیدن به منافع اقتصادی، صنعت هسته ای، رشد این صنعت، ما باید این اقدام را با مبانی کارشناسی انجام می‌دادیم. تمام مواد این قانون را اگر من به شما عرض کنم که در طول هفته‌ها کارشناسان متعدد آمدند روی بند بند این قانون روی حتی کلمات آن اختلاف نظر حتی ما در کمیسیون هم داشتیم، روی این مدت زمانی که می‌خواهیم بدهیم. ولی همه اینها نهایتاً به اینجا رسید باید اقدام قاطعی انجام بدهیم.

اینکه آیا بعد از این قانون آیا جمهوری اسلامی و کشور ما انتفاع لازم را آورده است، بله، حتماً شما شاهد گشایش‌ها بوده اید. اینکه امروز ما با محدودیت‌هایی که قبلاً در فروش نفت داشتیم، روبرو نیستیم. اینکه امروز خود صنعت هسته‌ای ما رشد کرده است، اینکه امروز بسیاری از نیازهایمان را داریم از همین مسیر دنبال می‌کنیم. اینکه اساساً ما ثابت کرده ایم که طرف‌های مذاکره و برجام بدعهد هستند، نمی‌شود تکیه کرد. همه اینها دارای دستاورد‌های مختلف در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی. بدون شک این قانون به دولت، هم دولت وقت و هم دولت بعد، این کمک را کرد که دست اش باز باشد برای تأمین منافع ملی.

شما هر کدام از این بند‌ها و مواد قانونی را نگاه می‌کنید، دقیقاً می‌بینید با همین نگاه که هم محدودیت‌ها را بردارد و هم کمک کند به رشد بالاندگی و پیشرفت این صنعت و هم زمینه انتفاع اقتصادی کشور را با برداشتن این محدودیت‌ها فراهم کند. مگر قرار نبود با تصویب این قانون، با امضای این قانون، در همان روزی که توافقنامه امضاء می‌شود، همه تحریم‌ها بالمره؟ خنثی شود، برداشته شود. چه اتفاقی افتاد، آیا شاهد اتفاقی بودیم.

من عرض کردم ما ۷۵۰ تحریم داشتیم، ما در کمیسیون امنیت ملی داشتیم همین را بررسی می‌کردیم، آقایان گفتند الان به هزار و ۵۰۰ تحریم رسیده ایم. معنا و مفهوم آن این است که اساساً طرف‌های مذاکره نه تنها به دنبال انتفاع اقتصادی، ببینید ما گفته ایم تحریم‌های مالی، بانکی، بیمه، نفت، گاز، پتروشیمی، کشتیرانی، کشتی سازی، ترابری، طلا و فلزات گرانبها، اسکناس، سکه و موارد اینچنینی، گفته ایم در روز اجرایی شدن برجام لغو می‌شود. اینکه نمی‌خواهد دیگر دنبال چیز خاصی، مردم ما شاهد بودند، شاهد هستند، کدام یک از اینها لغو شد، کدام یک از اینها توانست در زندگی مردم خودشان را نشان بدهد. بله ما آمدیم آب مردم را هم به این تصمیم گره زدیم، اما ما در عمل شاهد بودیم که نه تنها اتفاقی نیفتاد، بلکه آسیب‌های جدی هم وارد شد.

سؤال: این اقدام راهبردی چه میزان از همین که شما فرمودید انجام نشد و توانست برگرداند؟

عزیزی: امروز فروش نفت را حتماً می‌دانید که شرایط بسیار خوبی دارد. امروز در بخش مراودات اقتصادی ما دست ما بیشتر باز شده است، امروز بخشی از محدودیت‌هایی که برخی از کشور‌ها با ما ایجاد کرده بودند، بخاطر اینکه شاهد بودند که نقض عدل را طرف‌های مقابل کردند، الان محدودیت‌ها را با ما ندارند، دست ما الان برای خیلی از مراودات اقتصادی باز است. این قانون هم کمک کرد به پیشرفت صنعت هسته‌ای ما و هم نشان داد که کشور‌های مقابل ما به ویژه طرف‌های مذاکره به دنبال بدعهدی هستند و همین اینکه نشان داد که به طور طبیعی ما باید به دنبال منافع ملی باشیم و منافع ملی ما در این مسیری است که در این قانون تصویب کرده ایم.

طرف امریکایی مترصد یک مذاکرات جامع بود یعنی برجام یک دو سه و چهار

سؤال: آقای زهره وند، قانون اقدام راهبردی چگونه راهبردی را ترسیم می‌کند برای مسائل هسته‌ای کشور و تأمین منافع ملی ایران و گفته می‌شود این دست دولت‌ها را برای مذاکره باز می‌کند یا دست آنها را پر می‌کند، چگونه این اتفاق می‌افتد؟

ظهره وند: درخصوص اینکه قانون نظام راهبردی چگونه دست؟ کننده را باز می‌کند، اینطور باید بگویم که اولاً مذاکره یک وسیله است، هدف نیست. این نکته بسیار مهمی است که برخی از آقایان بودند که مذاکره برای آنها کفایت می‌کرد که این اشتباه بود.

نکته دیگر اینکه ما دو رویکرد متفاوت در سر میز مذاکره بودند، طرف امریکایی مترصد این بود که از طریق مذاکرات هسته‌ای به مذاکرات جامع برسد، یعنی برجام یک دو سه و چهار، درحالی که ایران هدف اش این بود که نهایتاً صرفاً در موضوع هسته‌ای باشد. رفتیم برجام را هم امضاء کردیم و آن تعهدات را عمل کردیم و دیدیم که خروجی برای ما نداشت و رسید به افزایش تحریم‌ها و فشارها، پس این یک تأییدی بود. نکته دیگر اینکه ما تجربه داشتیم در مذاکراتی که در دولت دهم داشتیم، اتفاقاً از همین ظرفیت مجلس استفاده کردیم و وقتی سر میز مذاکره نشستیم، این اهرم و این موضع مجلس، عاملی بود برای اینکه ما اجازه ندهیم اینها از موضوع هسته‌ای پل بزنند به سایر موضوعات، یعنی مسائل موشکی، مسائل منطقه‌ای و مسائل حقوق بشری. این خودش برای ما برجام فضا را می‌کرد و راحت می‌گفتیم که ما آمدیم روی مذاکرات هسته‌ای باشیم و حتی ما هم اگر بخواهیم از این موضوع عدول کنیم با واکنش و برخورد مجلس مواجه خواهیم شد. این از این زاویه است که حضرت آقا هم اشاره دارند این قانون راهبردی دست مذاکره کننده‌ها را باز می‌گذاشت نه اینکه بخواهد از آنها محدودیت ایجاد کند.

من شنیدم یکی از آقایان عنوان می‌کرد که ما را این قانون برد به سمت جنگ، دیدیم که اتفاقی هم نیفتاد. جالب‌تر این بود که ما ترامپ را هم داشتیم که زیر میز زده است و از برجام خارج شده است حالا دولتی که با خسارت؟ مواجه است و می‌خواهد سر میز مذاکره بنشیند، قطعاً این قانون به او کمک و پشتیبانی اش می‌کند برای اینکه اجازه ندهد طرف بخواهد از مسیر هسته‌ای وارد مسیر دیگری شود و این برای ما یک آورده امنیت ملی داشت، حالا صرفنظر از اتفاقات بعدی؛ لذا از این زاویه می‌خواهم بگویم که قانون اقدام راهبردی، یک اقدام بسیار به جا در راستای تأمین منافع ملی و کمک کننده به تیم مذاکره کننده هسته‌ای بود اگر آنها هم اعتقاد می‌داشتند که اولاً هدف مذاکره برای مذاکره نیست، دوم نباید اجازه داد که طرف مقابل بخواهد از این محدودیت عدول کند.

قانون راهبردی مانع از خروج مذاکرات از مسیر اصلی خود شد

سؤال: و معتقد هستید که برای مذاکرات احتمالی در آینده هم این قانون باز می‌تواند همین کارکرد را داشته باشد؟

ظهره وند: به اعتقاد من یک ترفند علمی است، یک روش است، چون ما هم در مذاکرات ژنو، این را داشتیم، در مذاکرات استانبول هم این را تست کردیم. حتی اگر خاطرتان باشد، ما داشتیم در مقطعی که این مسئله را خود امریکایی‌ها اذعان کردند که بیش از این نمی‌شود روی ایران فشار آورد، چون صرفاً مسئله انرژی هسته‌ای و گرایش به سمت تولید انحراف از مسائل هسته‌ای ام پی جی نیست بلکه برای ملت ایران مسئله هسته‌ای یک بار هویتی دارد و دیدیم یک جیره انسانی درکنار بعضی از سایت‌ها در اصفهان تشکیل شد که مؤید این بود که جامعه یکپارچه ایستاده است و از انرژی هسته‌ای بعنوان یک دستاورد ۴۵ ساله و مقاومت از آن یاد می‌کند، لذا آنها را تعدیل می‌کرد تا اینکه مردم یک طرف باشند و طرف مقابل هم فکر کند بله فشار‌ها روی ایران اثر گذاشته است و حالا ایران آمده است که امتیاز بدهد. اینها دو مسیر متفاوت است و قطعاً قانون اقدام راهبردی مجلس به نظر من یکی از افتخارات هم مجلس است و هم یک عامل بازدارنده بود و همین عامل سبب شد که در دولت آقای رئیسی هم مذاکرات انجام شد، اما مذاکرات نتوانست از مسیر بایسته خودش خارج شود طبق آن چیزی که امریکایی‌ها می‌خواستند که بروند به سمت سایر بحث ها. اخیراً من دیدم آقای بلینکن، وزیر خارجه امریکا هم اذعان داشت و گفت ما بزرگ‌ترین اشتباه را مرتکب شدیم توسط ترامپ که سبب شد مذاکرات از آن مسیری که دلخواه ما بود متوقف شود و خارج نشود و صحبت‌های اینگونه.

سؤال: آقای مقتدایی، حتماً شما اظهاراتی که نقل می‌کنم را شنیده اید که بعضاً برخی مطرح می‌کردند که اگر مصوبه قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها نبود، ترامپ در سال ۲۰۲۱ به برجام برمی گشت. نظر شما چه است، فکر می‌کنید این اتفاق می‌افتاد؟

مقتدایی: بیایید واقعیت امر را که شاید آن روز نمی‌شد، الان که گذشت زمان را داریم می‌توانیم تحلیل کنیم. ببینید امریکایی‌ها و اروپایی‌ها کل مجموعه غرب با ما طرف بودند برای اینکه منافع ملت ایران را ما بگیریم، آنها هم می‌گفتند شما باید امتیازاتی را بدهید، امتیازات را دادیم، اما نمی‌توانیم نفت مان را بفروشیم، نمی‌توانیم مبادلات بانکی کنیم، اینها را هم دولت به ملت قول داده بود که اگر من برجام را بروم به نتیجه می‌رسانم و شما چرخ زندگی تان خواهد چرخید، ولی این اتفاق نیفتاده بود. یک مشکلی پیش آمده بود و آن اینکه دولت وقت یک انفعالی در برابر فشار‌های خارجی برای آن مستولی شده بود، قابل مشاهده بود.

یعنی ما که رفتیم در مجلس، من بعنوان یک معلمی که در دانشگاه دارم درس سیاست خارجی می‌دهم سازمان‌های بین المللی را می‌گویم، می‌دیدم که این اتفاق دارد می‌افتد، همکاران ما هم همینطور. از آن طرف تکیه صرف داشتیم می‌کردیم و می‌گفتیم دیپلماسی، اما حواس مان نبود که این دیپلماسی اگر شما فقط حرف بزنید، پشتوانه‌ای نداشته باشید، نگاه کنید اسرائیلی‌ها اینها می‌آمدند و ترور می‌کردند، وقتی پهپاد‌ها و موشک‌های ایران رفت و مناطق ایران را زد این را می‌فهمند. اینجا متوجه شدند که ایران قدرت دارد، اگر یک زمانی حرفی می‌زند، اگر تهدیدی می‌کند، اگر خویشتنداری یا صبری می‌کند، این صبر راهبردی یک حدی دارد. در اینجا هم همینطور بود یعنی ما همه اش می‌گفتیم دیپلماسی، اما از آن طرف قدرت اعمال اینها را نداشتیم. از طرف دیگر منطق رفتاری ایران را می‌خواستند به بن بست بکشانند و وقتی دیپلماسی بدون پشتوانه‌ای شما داشته باشید، شکل گیری تهدید امنیتی برای ایران اتفاق می‌افتد.

در این مقطع ما آمدیم و می‌خواهیم معیشت و مشکلات عموم مردم و جامعه را حل کنیم، مجلس آمد و وارد این فضا شد. شما سؤالی پرسیدید که آیا بعد از این قانون تأثیری در روند‌ها داشت یا محقق شد یا خیر، به من اجازه بدهید این را جواب بدهم. ببینید شما مذاکرات موسوم به وین یک تا هشت را شاهد هستید، قبل از آن امریکایی‌ها حاضر به مذاکره نبودند، می‌گفتند حتی ترامپ رفته است و دموکرات‌ها آمدند، دموکرات‌ها هم عجله‌ای برای مذاکره نداشتند، اما وقتی ایران براساس همین قانون به غنای بالاتری دست پیدا کرد، آنها انگیزه پیدا کردند و نگران شدند. اینکه اشاره کردند آقای ظهره وند، بلینکن می‌گوید ما این کاری که انجام دادیم در خروج برجام یا فشار‌هایی که آوردیم به نتیجه نرسیدیم و یک سیاست شکست خورده است، از وقتی این سیاست شکست خورده شد که قانون اقدام راهبردی مجلس دست دولت مردان بود و آنها می‌دانستند این، چون یک بند دارد که اگر کسی تخطی کند جرم انگاری شده است، این را جدی گرفته اند و الا قبل از آن گام‌های ۵ گانه که شما گفتید اصلا جدی نگرفتند.

نکته بعدی که این جا می‌خواهم اشاره کنیم سانتریفیوژ‌های نسل جدید که شما آوردید آی ار سیکس‌ها را که آوردید که هر کدام از این‌ها چند برابر آی آر وان‌ها بهره وری دارد، در نتیجه همین قانون اتفاق افتاد، ما به غنای ۶۰ درصد در نتیجه همین قانون رسیدیم و الا قبل از آن که می‌گفتند ۳ ممیز ۶۷ شما داشته باشید در نتیجه تهدید‌های قبلی مان هم که ۵ درصد بودیم، باور نمی‌کردند که ما ظرف کمتر از یک ماه یا حدود یک ماه از تصویب این قانون در مجلس به غنای ۶۰ درصد برسیم اول انکار می‌کردند دانشمندان آنها و می‌گفتند نمی‌شود ولی بعد دیدند شد، چون آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای را دعوت گرفتیم گفتیم بیا ببین، ما همه کارهایمان صلح آمیز است، همه کارهایمان بر اساس مقررات بین المللی است.

اگر شما می‌بینید مقام معظم رهبری اشاره می‌کنند که این قانون، قانون خوبی است دلیل آن منافعی است که برای مردم می‌رسد، من قبلا هم گفتم، شما نگاه بکنید این جا ما هم ذخیره سازی اورانیوم را باید انجام می‌دادیم الان به اذعان آژانس این را دارد زیر نظر آژانس هم هست، آمریکایی‌ها تلاش می‌کردند هر نوع حرکت ما بیش از ۳ ممیز ۶۷ و یا ۵ را بگویند خلاف آن پیمان منع اشاعه است، در حالی که خود پیمان منع اشاره به کشور‌های عضو اجازه داده تا هر درصدی که مورد نیازشان است در زمینه‌های صلح آمیز بروند، این قانون اقدام راهبردی آن تابویی که آمریکایی‌ها درست کرده بودند و دامن بر طبل آن می‌کوفتند که ایران جداست و به ایران باید به عنوان یک تافته جدابافته نگاه بکنیم آنها را شکست یا توسعه و ساخت اورانیوم فلزی را ما در این قانون دیده بودیم، الان مخصوصا بعد از دولت رئیس جمهور روحانی این را استفاده کرد و مقدمات آن را ایجاد کرد یا این که دسترسی‌هایی که ما گفته بودیم ما زمانی به شما دسترسی می‌دهیم به آژانس، داوطلبانه، که شما یک قدمی به نفع منافع ملت ایران بردارید، چون آن قدم‌های به نفع ملت ایران برداشته نشد دلیلی ندارد یک ملت رشید، یک ملت دارای سابقه، دارای توانمندی علمی، یک ملتی که از خودش درون مایه‌هایی دارد، دانش ما دانش بومی است دانشمندان ما در این جهت شهید شدند تا توانستیم به این نقطه برسیم و غیر قابل بازگشت شدن مسیر.

باز نکته‌ای است که در نتیجه همین قضیه آمد، من در یک جمله خلاصه بکنم، این قانون هم دستاورد‌های فنی برای ما داشت که روسای سازمان انرژی هسته‌ای چندین بار در کمیسیون ما آمدند و تایید کردند، همین جلسه اخیر آقای عزیزی هم بودند ما چند روز قبل جلسه‌ای داشتیم که رئیس انرژی هسته‌ای بود باز بر همین نکته تاکید شد که ما توانستیم در نتیجه این قانون، هم در عرصه‌های سیاسی و هم در عرصه‌های فنی توانستیم پیش برویم، این یک نمونه است، برای این که ما دیپلماسی مان باید فعال باشد، مذاکرات مان باید مستمر باشد و در این جهت هم حرکت می‌کنیم، اما طرف مقابل ما باید منافع ما را به رسمیت بشناسد. در این مذاکرات موسوم به وین یک تا هشت که برگزار شد، در این مذاکرات توافق تا مرحله نهایی هم پیش رفت، اما دو سه تا اتفاق جهانی افتاد، یکی موضوع اکراین بود، یکی موضوع کارشکنی آمریکایی‌ها که نگذاشتند ما به نتیجه برسیم این را هم باید مورد توجه قرار بدهیم.

سوال: شبیه همین اظهارات را در ایام تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری هم باز ما شنیدیم که بعضا مطرح می‌شد که اگر این قانون اقدام راهبردی مجلس و مخالفت رژیم صهیونیستی نمی‌بود می‌توانستیم حتی با بایدن توافق هسته‌ای را احیا کنیم.

مقتدایی: من یک سوالی بپرسم، چرا در یک سال و نیم قبل از آن این اتفاق نیفتاد؟ شما که یک سال و نیم قبل از آن وقت داشتید که این کار را بکنید، اتفاق نیفتاد، پس بنابراین از آن زمان نتوانسته بودند مجلس به کمک دیپلماسی کشور آمد.

عزیزی: متاسفانه در ایام تبلیغات انتخابات ما شاهد برخی اظهاراتی بودیم که من فکر می‌کنم این اظهارات، اظهارات درستی نبود، برخی از آقایان آمدند اعلام کردند در همین ایام تبلیغات انتخاباتی که اگر قانون، عین جمله را من می‌خواهم بگویم، اگر قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی و مخالفت رژیم صهیونیستی نبود، اصلا این مقایسه، مقایسه درستی است؟ اصلا این حرف دارای منطق کارشناسی است؟ قانون را اگر یک بار آقایان خوانده بودند، اگر دقت کرده بودند، اگر منافع این قانون را درست درک کرده بودند علی القاعده باید آقایان در همین ایام می‌آمدند و تشکر می‌کردند از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی به ویژه کسانی که آمدند روی این قانون اصرار کردند، کمک کردند و این قانون را به تصویب رساندند نه این که بیایند بگویند اگر قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی و مخالفت رژیم صهیونیستی نبود، می‌توانستیم با بایدن .. بایدن و آقای ترامپ تفاوت شان در چه بود؟ این‌ها هر دو لبه یک قیچی هستند، در تامین منافع آمریکایی‌ها، در مقابله با اندیشه‌های ملت ایران چه تفاوتی داشتند در طول این سال‌ها، که حالا اگر. ضمن این که چه کسی اولین اقدام را برای برهم زدن این توافق انجام داد؟ ما یا آمریکایی‌ها؟ همه که شاهد هستند آقای ترامپ آمد از این توافقنامه خارج شد، پس من فکر می‌کنم این اظهارات واقع گرایانه نبوده، منطبق بر حق و منطق نبوده و بدون شک باید تلاش بشود که این قانون را انشاالله همه همراهی کنند، حمایت کنند، در مقام اجرا پشتیبانی کنند.

حتما دولت آینده هم ما انتظار داریم بعنوان مجلس شورای اسلامی که مر این قانون انشاالله عمل کند و همانطور که دیروز هم رهبر معظم انقلاب اسلامی به نیکی یاد کردند و من سپاسگزار الطاف و محبت‌های ایشان هم هستم که هم از مجلس و هم از دست اندرکاران این قانون حمایت کردند انشاالله باید تلاش بکنیم در آینده این قانون مبنای عمل باشد و بدون شک مجلس شورای اسلامی روی این قانون قاطعانه ایستاده و عمل خواهد کرد.

منبع: خبرگزاری فارس