نگاهی بر روابط میان ایران و روسیه
همکاری و رقابت!
روابط ایران و روسیه نمونه‌ای از پیچیدگی‌های سیاست بین‌الملل است که در آن منافع مشترک و رقابت‌ها به طور همزمان وجود دارد. روابط ایران و روسیه ترکیبی از فرصت‌ها و تهدیدهاست. هرچند همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های مختلف می‌تواند به تقویت موقعیت ایران کمک کند، اما تهران باید همواره هوشیار باشد تا منافع ملی خود را قربانی بازی‌های ژئوپلیتیکی قدرت‌های بزرگ نکند. پایگاه بصیرت / رامین نصیری
روابط ایران و روسیه در دوران معاصر همواره با پیچیدگی‌های خاصی همراه بوده است. از معاهدات تحمیلی قرن نوزدهم تا همکاری‌های استراتژیک در قرن بیست‌ویکم، این دو کشور در مسیری پر چالش قرار داشته‌اند که از یک سو با منافع مشترک و از سوی دیگر با رقابت‌ها و اختلافات همراه بوده است. در این میان، شرایط ژئوپلیتیکی، اقتصادی و بین‌المللی، نقش مهمی در شکل‌دهی به این روابط ایفا کرده است. از سوی دیگر این روابط که بر اساس تاریخچه‌ای طولانی و گاهی پرتنش شکل گرفته، در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین محور‌های تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی ایران تبدیل شده است.
۱. معاهده مشارکت جامع راهبردی
امضای «معاهده مشارکت جامع راهبردی» میان ایران و روسیه نشان‌دهنده تلاش دو کشور برای تعریف چارچوبی بلندمدت در روابط دوجانبه است. این معاهده که شامل همکاری در حوزه‌های اقتصادی، نظامی، علمی و فرهنگی است، می‌تواند بستر مناسبی برای تقویت تعاملات فراهم کند. با این حال، تحقق اهداف این معاهده نیازمند رفع موانع موجود و اعتمادسازی بیشتر میان دو طرف است.
در سال‌های اخیر، همکاری‌های ایران و روسیه در حوزه نظامی گسترش یافته است. دو کشور در زمینه فروش تسلیحات، تبادل فناوری‌های نظامی و... تعاملات قابل توجهی داشته‌اند. اما آنچه این همکاری‌ها را فراتر از یک تعامل صرفاً تاکتیکی می‌برد، تجربه موفقیت‌آمیز همکاری نظامی ایران و روسیه در سال‌های گذشته به ویژه در سوریه برای مقابله با داعش و گروه‌های تروریستی بوده است. این همکاری نقش تعیین‌کننده‌ای در تقویت روابط دوجانبه داشته است. تجربه همکاری‌های مشترک در حوزه‌های مختلف، از جمله مبارزه با تروریسم، نشان داده است که دو کشور توانسته‌اند در مقاطع حساس به درک متقابل و منافع مشترک دست یابند.
در حوزه اقتصادی نیز روابط ایران و روسیه با فرصت‌ها و چالش‌هایی همراه است. هرچند توافق‌نامه‌های اقتصادی متعددی میان دو کشور به امضا رسیده، اما اجرای آنها همواره با موانع متعددی رو‌به‌رو بوده است. یکی از مشکلات اصلی، نبود زیرساخت‌های مناسب برای توسعه تجارت دوجانبه و همچنین تأثیر تحریم‌های بین‌المللی بر روابط اقتصادی دو کشور است. از سوی دیگر، همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه عمدتاً بر محور انرژی متمرکز بوده است. اما این همکاری‌ها نیز با رقابت‌هایی همراه است؛ چرا که هر دو کشور صادرکننده نفت و گاز هستند و در بازار‌های جهانی رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند. بنابراین، ضروری است ایران با هوشمندی دیپلماتیک، ضمن بهره‌گیری از فرصت‌های همکاری با روسیه، از تبدیل شدن به کارتی در بازی قدرت‌های بزرگ پرهیز کند. از طرفی ایران و روسیه باید بر توسعه زیرساخت‌های تجاری و مالی تمرکز کنند تا بتوانند حجم مبادلات تجاری را افزایش دهند. همچنین، همکاری در حوزه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز و انتقال فناوری‌های پیشرفته می‌تواند زمینه‌ساز تعاملات گسترده‌تر شود.
۲. میانجی‌گری روسیه میان ایران و آمریکا
با روی کار آمدن ترامپ و تحولات جدید در روابط روسیه و آمریکا، به‌ویژه در مسأله جنگ اوکراین، روسیه تلاش کرده است تا با ایفای نقش میانجی‌گری، فرصت‌هایی برای بهبود روابط میان ایران و آمریکا ایجاد کند. در این راستا، مسکو با توجه به شرایط ژئوپلیتیکی جدید، گام‌هایی به سوی کاهش تنش‌ها و فراهم کردن زمینه‌های گفت‌وگوی سازنده برداشته است. این پیشنهادات از جانب روسیه، به‌ویژه با توجه به تغییرات سیاست خارجی آمریکا، به عنوان یک فرصت برای ایران مطرح می‌شود تا کانال مذاکره با آمریکا از طریق متحد راهبردی خود پیگیری شود.
از طرفی همان‌طور که رهبر معظم انقلاب اسلامی فرمودند، ایران هیچ‌گاه تحت فشار و سلطه‌گری مذاکرات نخواهد کرد. در شرایطی که ترامپ به‌عنوان یک چهره متخاصم و تهاجمی در عرصه سیاست بین‌المللی شناخته می‌شود، ایران همچنان بر اصول عزت و استقلال خود تأکید دارد و در مذاکرات با چنین سیاست‌هایی حاضر نخواهد بود. بنابراین، در حالی که میانجی‌گری روسیه می‌تواند فرصتی برای بازسازی روابط باشد، ایران همواره با تکیه بر استقلال خود و حفظ منافع ملی، در انتخاب مسیر دیپلماتیک خود محتاطانه عمل خواهد کرد.
3. روابط متقابل درجهت نقش آفرینی در نظم جدید جهانی
با توجه به تحولات اخیر در خاورمیانه و جهان، نقش ایران در نظم جدید منطقه‌ای بیش از پیش اهمیت یافته است. از یک سو، روابط نزدیک‌تر ایران با روسیه می‌تواند به تقویت موقعیت تهران در برابر فشار‌های غرب کمک کند. اما از سوی دیگر، وابستگی بیش از حد به مسکو ممکن است ایران را در برابر تغییرات ناگهانی سیاست‌های روسیه آسیب‌پذیر کند.
ایران باید تلاش کند تا سیاست خارجی خود را بر اساس تنوع‌بخشی به روابط بین‌المللی تنظیم کند. تعامل همزمان با روسیه، چین، اروپا و حتی کشور‌های منطقه می‌تواند به تهران کمک کند تا از انزوای بین‌المللی خارج شود و نقش مؤثرتری در معادلات جهانی ایفا کند.
ایران و روسیه بازیگرانی محسوب می‌شوند که هم منافع مشترک دارند و هم در پس پرده در حال رقابت در مسائل مختلف هستند. برای مثال از سری اشتراک منافع میان ایران و روسیه این است که هر دو کشور به دلیل تحریم‌های غرب، به دنبال کاهش وابستگی به نظام مالی بین‌المللی تحت سلطه آمریکا هستند. همچنین، همکاری در سازمان‌هایی مانند «سازمان همکاری شانگهای» و «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» نشان‌دهنده تمایل دو طرف برای گسترش تعاملات منطقه‌ای است. با این حال، رقابت‌هایی نیز میان این دو کشور وجود دارد. هر دو صادرکننده نفت و گاز هستند و در بازار‌های جهانی انرژی، گاه رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند. همچنین، روسیه به دنبال حفظ نفوذ خود در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی است، مناطقی که تغییرات در آن می‌تواند امنیت ملی ایران را به خطر بیندازد.
نتیجه‌گیری
روابط ایران و روسیه نمونه‌ای از پیچیدگی‌های سیاست بین‌الملل است که در آن منافع مشترک و رقابت‌ها به طور همزمان وجود دارد. روابط ایران و روسیه ترکیبی از فرصت‌ها و تهدیدهاست. هرچند همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های مختلف می‌تواند به تقویت موقعیت ایران کمک کند، اما تهران باید همواره هوشیار باشد تا منافع ملی خود را قربانی بازی‌های ژئوپلیتیکی قدرت‌های بزرگ نکند. سیاست خارجی مستقل، تنوع‌بخشی به شرکای بین‌المللی و تعریف دقیق نقش ایران در نظم جدید منطقه‌ای می‌تواند راهگشای آینده‌ای پایدارتر برای کشور باشد.
اگرچه امضای معاهدات بلندمدت می‌تواند زمینه‌ساز تقویت همکاری‌ها باشد، اما اعتمادسازی متقابل و مدیریت هوشمندانه اختلافات نیز ضروری است. ایران باید با حفظ استقلال خود در تصمیم‌گیری‌های راهبردی، از فرصت‌های همکاری با روسیه بهره‌برداری کرده و همزمان مراقب باشد تا منافع ملی خود را قربانی بازی‌های ژئوپلیتیکی نکند.
منبع: سایت بصیرت
نظرات بینندگان
آخرین مطلب
پربیننده ترین
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
