از کاسبکاری اقتصادی تا یک‌جانبه‌گرایی آمریکایی!

پایگاه بصیرت / علی تتماج

پس از مدت‌ها جوسازی رسانه‌ای دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در نخستین سفر رسمی خود وارد عربستان سعودی شد. این سفر که از ۱۳ تا ۱۶ مه (۲۳ تا ۲۶ اردیبهشت‌ماه) ادامه خواهد داشت، شامل سفر به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی است و واشنگتن، هدف آن را تقویت همکاری‌های راهبردی با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس عنوان کرده است.

در باب چرایی این سفر پیش از این رسانه های آمریکایی در مورد سفر ترامپ به کشورهای حاشیه خلیج فارس براساس اظهارات مقام های فعلی و سابق آمریکا و دو مقام عرب اعلام کردند که هدف او بازگشت به آمریکا با توافق‌ها و تعهدات سرمایه‌گذاری به ارزش یک تریلیون دلار است.تارنمای آکسیوس در گزارشی اعلام کرد: سفر ترامپ به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی تقریباً به‌طور کامل حول محور پول می‌چرخد. یک مقام عرب می گوید «دستور کار منطقه‌ای او تجارت، تجارت و تجارت است.»

از کاسبکاری اقتصادی تا یک‌جانبه‌گرایی آمریکایی

ترامپ به دنبال چیست؟

شخصیت ترامپ بر اساس رویکردهای اقتصادی شکل گرفته لذا محور اصلی سفر وی را نیز باید با اهداف اقتصادی دانست. طبق اطلاعات منتشرشده، عربستان وعده سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری در اقتصاد آمریکا را طی چهار سال داده و امارات نیز تعهدی بالغ بر ۱.۴ تریلیون دلار طی ۱۰ سال ارائه کرده است. ترامپ امیدوار است این ارقام را به‌عنوان دستاورد دیپلماسی اقتصادی‌اش، پیش از ورود به رقابت‌های انتخاباتی داخلی، برجسته کند. برای رهبران خلیج فارس نیز این معامله دو سر سود به‌نظر می‌رسد: هم حفظ حمایت نظامی واشنگتن و هم بهره‌مندی از نفوذ سیاسی آن. همزمان با آغاز سفر رئیس جمهوری آمریکا به منطقه خاورمیانه، دولت آمریکا به کنگره این کشور موافقت خود را با فروش تسلیحات به امارات به ارزش ۱.۴۵ میلیارد دلار اطلاع داد. طبق اعلام آژانس همکاری امنیتی دفاعی (DSCA)، اولین بسته تسلیحاتی به ارزش ۱.۳۲ میلیارد دلار شامل ۶ فروند بالگرد سی اچ ۴۷ چینوک و انواع تجهیزات پشتیبانی مانند موتور، سیستم‌های هشدار موشکی، مسلسل و قابلیت‌های سوخت‌گیری در حین پرواز است.دومین بسته پیشنهادی به ارزش ۱۳۰ میلیون دلار شامل قطعات یدکی و پشتیبانی جنگنده های اف ۱۶ است. ترامپ بر آن است تا کشورهای عربی در رقابت خرید تسلیحات از آمریکا و نیز سرمایه‌گذاری در این کشور قرار گیرند. به عبارتی دیگر ترامپ همچون سایر روسای جمهور آمریکا سرکیسه کردن کشورهای عربی در کنار تثبیت جریان دائمی انرژی برای خود و متحدانش را دنبال می‌کند.

نکته دیگر که برخی رسانه‌ها به آن اشاره کرده‌اند تلسط نظامی آمریکا بر برخی جزایر عربستان است. طرح غیررسمی ایجاد یک پایگاه نظامی در جزیره تیران در دریای سرخ با واکنش‌های منفی از سوی ایران و گروه‌های مقاومت فلسطینی روبه‌رو خواهد شد. حتی مصر، که خود بر ترتیبات امنیتی دریای سرخ نظارت دارد، ممکن است این اقدام را تهدیدی برای نقش منطقه‌ای خود تلقی کند چرا که آمریکا نشان داده که نه بازیگری صلح جو و امنیت ساز بلکه ریشه‌ بحران‌ها و ناامنی است که حضور نظامی آن تشدید وضعیت بحرانی منطقه خواهد بود.

نکته مهم دیگر آنکه حذف سرزمین‌های اشغالی از سفر ترامپ را نمی‌توان به معنای دوری آمریکا از این رژیم دانست چنانکه رفتار عملی او از پیوند گسترده آنها حکایت دارد. ترامپ بازی کاهش حساسیت‌های منطقه را در پیش گرفته است تا از یک سو رضایت کشورهای عربی از روابط با او را جلب نماید و از سوی دیگر موضوع غزه و فلسطین را از کانون توجهات جهانی دور سازد. به عبارتی دیگر اقدام وی رویکردی حمایتی از رژیم صهیونیستی بوده است که جنایات آنها در غزه را حاشیه می‌کند. مسئله عادی‌سازی روابط با اسرائیل همچنان یکی از اهداف پشت‌پرده سفر ترامپ است. او تلاش خواهد کرد تا عربستان را به پیوستن رسمی به توافقات ابراهیم ترغیب کند، در حالی‌که امارات را نیز وادار به ایفای نقش فعال‌تری در این چارچوب نماید.

ترامپ با شناخت حساسیت‌های منطقه، تلاش می‌کند هم متحدان را مطمئن سازد و هم منتقدان داخلی را با عدد و رقم‌های اقتصادی تحت تأثیر قرار دهد. او می‌خواهد بگوید آمریکا همچنان محور ثبات در منطقه است—حتی اگر تل‌آویو فعلاً در حاشیه بماند و بازدید از آن را به اینده موکول کند.

چین ستیزی به رغم آنکه در جنگ تعرفه‌ها ترامپ عقب نشینی داشته است از ابعاد سفر ترامپ است. رویکردی که سالهاست در راهبرد امنیتی آمریکا به عنوان تهدید اول مطرح شده است چننکه بایدن رئیس جمهور سابق آمریکا نیز در سفر به منطقه عنوان کرده بود اجازه تسلط چین، روسیه و ایران بر منطقه را نخواهد داد

بخشی از سیاست های سفر ترامپ را باید در ورای منطقه جستجو کرد. از یک سو آمریکا سیاست فشار و تعامل با روسیه را در پیش گرفته است که می‌تواند از ظرفیت کشورهای عربی در این زمینه بهره برداری نماید. ترامپ پیش‌تر وعده داده بود که جنگ اوکراین را «در یک روز» پایان می‌دهد—و اکنون با گذشت چند ماه از آغاز دوره دوم ریاست جمهوری‌اش، این وعده بی‌عمل مانده است.در این میان، عربستان سعودی به‌عنوان میزبان برخی رایزنی‌های پشت‌پرده میان واشنگتن و مسکو در اوایل ۲۰۲۵، جایگاه خود را به‌عنوان میانجی تقویت کرده است. ترامپ احتمالا در این سفر، تلاش می‌کند با تشویق ریاض برای میزبانی از یک روند آتش‌بس جدید، به وعده‌های انتخاباتی‌اش نزدیک‌تر شود.

در همین حال چین‌ستیزی به رغم آنکه در جنگ تعرفه‌ها ترامپ عقب نشینی داشته است از ابعاد سفر ترامپ است. رویکردی که سال‌هاست در راهبرد امنیتی آمریکا به عنوان تهدید اول مطرح شده است چنانکه، جو بایدن رئیس جمهور سابق آمریکا نیز در سفر به منطقه عنوان کرده بود اجازه تسلط چین، روسیه و ایران بر منطقه را نخواهد داد.

هشدار قاطع به رفتارهای غیر منطقی

سفر ترامپ با هر هدفی که صورت گرفته است چندان تفاوتی برای جمهوری اسلامی ایران ندارد و هرگونه رفتار غیر منطقی از سوی هر کشوری که باشد را با قطعیت پاسخ می‌دهد. این موضع قاطع را در کنار سفر دوره‌ای وزیر امور خارجه به کشورهای عربی در مواضع فرماندهان نظامی نیز می‌توان مشاهده کرد. «هرگونه تجاوز احتمالی به خاک ایران با پاسخی قاطع روبه‌رو خواهد شد و مهاجمین، تلفات و خسارات جبران‌ناپذیری را متحمل خواهند شد. زمان و مکان و نحوه پاسخ را ایران تعیین خواهد کرد.» این هشدار صریح سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، هم‌زمان با بازدید از یگان‌های رزمی در خلیج فارس و در بحبوحه سفر دونالد ترامپ به کشورهای عربی، حامل پیامی فراتر از یک موضع‌گیری نظامی صرف بود.

در شرایطی که منطقه خلیج فارس بار دیگر در کانون توجه رقابت‌های ژئوپلیتیکی قرار گرفته، جمهوری اسلامی ایران در حال پیاده‌سازی الگویی راهبردی است که در آن دیپلماسی فعال و بازدارندگی قاطع، مکمل و هم‌افزا عمل می‌کنند. سفر عراقچی به پایتخت‌های عربی، که در هماهنگی با مسیر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان انجام شد، نشان‌دهنده آن است که تهران با درک پیچیدگی‌های کنونی، نه صرفاً به مسیر گفت‌وگو، بلکه به تثبیت هم‌زمان قدرت ملی در حوزه‌های مختلف روی آورده است.از این منظر، سخنان سرلشکر باقری نباید به‌عنوان یک پیام صرفاً نظامی تلقی شود، بلکه باید در امتداد تلاش‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از بروز درگیری نظامی در منطقه خوانده شود. کشورهای منطقه باید در نظر داشته باشند که دوران بی طرفی و یکی به نعل و یکی به میخ زدن گفته است و باید مسئولیت تاریخی خود را مبنی بر حمایت از فلسطین و امنیت جمعی منطقه بدون بازیگری بیگانگاهی همچون آمریکا و رژیم صهیونیستی ایفا نمایند.

منبع: سایت بصیرت