غریب‌آبادی: ایران در تدوین کنوانسیون‌های زیست‌محیطی نقش دارد

کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه در امور حقوقی و بین‌المللی روز گذشته، سه‌شنبه، در پنل تخصصی "همکاری بین‌المللی، درس‌آموخته‌ها و بهترین اقدامات برای مدیریت پایدار جنگل‌های زاگرس" در مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه شرکت کرد.

وی با بیان اینکه حفاظت از تنوع زیستی جنگل‌های زاگرس جزو مسئولیت‌های مشترک بین‌المللی محسوب می‌شوند، اظهار داشت: حفاظت از زاگرس فقط یک وظیفه ملی و منحصر به مردم ایران نیست، این جنگل‌ها بخشی از میراث مشترک بشریت و حلقه‌ای حیاتی در نظام اقلیمی جهان هستند.

متن سخنرانی غریب‌آبادی به‌شرح زیر است:

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

مهمانان محترم
خانم‌ها و آقایان؛

امروز در دنیایی زندگی می‌کنیم که به‌وضوح از چالش‌های محیط‌زیستی متعددی رنج می‌برد. بحران‌های زیست‌محیطی نظیر تغییرات اقلیمی، آلودگی‌ها، تخریب منابع طبیعی و کاهش تنوع زیستی، جهان را به‌سمت یک آینده نامعلوم پیش می‌برد، یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی که برای بقای ما و نسل‌های آینده اهمیت حیاتی دارد، جنگل‌ها هستند.

خوشحالم که امروز اینجا کنار شما دوستداران طبیعت و حافظان زمین هستم، تا در مورد یکی از گنجینه‌های طبیعی ایران و غرب آسیا یعنی جنگل‌های زاگرس صحبت کنیم.

جنگل‌های زاگرس، این جواهرات سبز و حیاتی که در قلب ایران قرار دارند، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های کشور شناخته می‌شوند. این جنگل‌ها نه‌تنها به‌عنوان یک منبع اقتصادی و طبیعی برای کشور، بلکه به‌عنوان یک پشتیبان مهم در حفظ تنوع زیستی، تنظیم منابع آب، و مقابله با تغییرات اقلیمی شناخته می‌شوند.

حفاظت از تنوع زیستی جنگل‌های زاگرس که میزبان گونه‌های منحصر به فردی مانند بلوط ایرانی، پلنگ ایرانی و صدها گونه گیاهی و جانوری دیگر است و همچنین حفاظت از آب و خاک منطقه، که تضمین‌کننده زندگی هزاران جامعه محلی و معیشت میلیون‌ها نفر مردم ساکن در غرب ایران است، جزو مسئولیت‌های مشترک بین‌المللی محسوب می‌شوند. جنگل‌های زاگرس با بیش از 6 میلیون هکتار وسعت، و جذب میلیون‌ها تن کربن، به‌عنوان یکی از تنفس‌گاههای اصلی زمین، نقش کلیدی در مقابله با تغییرات آب‌وهوا دارند. حفاظت از زاگرس فقط یک وظیفه ملی و منحصر به مردم ایران نیست، این جنگل‌ها بخشی از میراث مشترک بشریت و حلقه‌ای حیاتی در نظام اقلیمی جهان هستند.

متأسفانه، تغییرات آب‌وهوا و توسعه نامتوازن، چالش‌هایی از جمله تخریب محیط زیست، آتش‌سوزی جنگل، پوسیدگی درختان و فشار بیش از حد دام به پوشش گیاهی را برای این اکوسیستمِ منحصر به فرد ایجاد کرده است. گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی، امروزه یکی از نگرانی‌های مشترک جامعه بین‌المللی است و کمتر کشوری از آثار این پدیده در امان مانده است.

خشکسالی، بیابان‌زایی، افزایش طوفان‌های گردوغبار و دیگر بلایای طبیعی همچون سیل و فرسایش خاک، زندگی مردم همه کشورها اعم از توسعه‌یافته و در حال توسعه را تحت تأثیر قرار داده است. جمهوری اسلامی ایران و جنگل‌های زاگرس نیز از عواقب پدیده تغییر آب‌وهوا در امان نبوده‌اند. تبعات منفی تغییر اقلیم، ناشی از اقدامات کشورهای توسعه‌یافته در سال‌های گذشته است که هزینه گزافی را برای این کشورها ایجاد کرده است، ازاین‌رو، برای مقابله با اثرات منفی تغییر اقلیم ازجمله بیابان‌زایی، از بین رفتن جنگل‌ها، فرسایش خاک و کاهش منابع آب، کشورهای توسعه‌یافته می‌بایست با کشورهای در حال توسعه همکاری نمایند. متأسفانه، تحریم‌های ظالمانه یکجانبه و غیرقانونی با ممانعت از تأمین منابع مالی و انتقال فناوری‌های پیشرفته، مشکلاتی را در زمینه مقابله مؤثر با تغییرات اقلیم و حفاظت از محیط زیست ایجاد نموده است.

اما در این شرایط، راه‌حل‌هایی وجود دارد که می‌تواند به ما کمک کند تا از این بحران عبور کنیم و جنگل‌های زاگرس را برای نسل‌های آینده حفظ کنیم، و آن چیزی نیست جز مدیریت پایدار جنگل‌ها. مدیریت پایدار به‌معنای استفاده بهینه از منابع طبیعی بدون آسیب به اکوسیستم‌های طبیعی و بدون به خطر انداختن توانایی‌های نسل‌های آینده است. برای جنگل‌های زاگرس، این مفهوم به‌صورت‌های مختلفی قابل پیاده‌سازی است

1. حفاظت از تنوع زیستی ـ جنگل‌های زاگرس یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های گونه‌های نادر و منحصر به فرد هستند، حفظ این تنوع زیستی از اهمیت بالایی برخوردار است. ایجاد مناطق حفاظت‌شده، جلوگیری از شکار غیرمجاز، و برنامه‌های تحقیقاتی برای شناسایی و مراقبت از گونه‌های در خطر می‌تواند گامی مهم در این راستا باشد.

2. کاهش آتش‌سوزی‌های جنگلی ـ یکی از تهدیدات جدی جنگل‌های زاگرس آتش‌سوزی‌ها هستند که سالانه خسارت‌های زیادی به این جنگل‌ها وارد می‌کنند. با آموزش جوامع محلی، به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته برای پیش‌بینی و مقابله با آتش‌سوزی، و تقویت زیرساخت‌های مدیریتی، می‌توان این تهدید را کاهش داد.

3. تقویت جوامع محلی‌ ـ جوامع محلی که اطراف جنگل‌های زاگرس زندگی می‌کنند، نقش کلیدی در حفظ یا تخریب این اکوسیستم‌ها دارند. ارتقاء آگاهی‌های محیط‌زیستی، آموزش روش‌های کشاورزی و دامداری پایدار، و ایجاد مشاغل سبز می‌تواند باعث کاهش فشار بر جنگل‌ها و در عین حال بهبود معیشت مردم این مناطق شود.

4. پایش و مدیریت منابع آب ـ جنگل‌های زاگرس تأثیر زیادی بر منابع آب کشور دارند، حفاظت از این جنگل‌ها باعث حفظ منابع آب و جلوگیری از فرسایش خاک می‌شود، مدیریت منابع آبی در این مناطق باید با دقت انجام شود تا هم منابع طبیعی حفظ شوند و هم نیازهای مردم تأمین گردد.

5. آموزش و پژوهش ـ برای پیشبرد اهداف مدیریت پایدار، پژوهش‌های علمی و کاربردی در خصوص اکولوژی جنگل‌ها، تغییرات اقلیمی، و راهکارهای مؤثر برای حفظ این اکوسیستم‌ها ضروری است، به‌علاوه، آموزش‌های محیط‌زیستی برای جوامع محلی و عمومی به‌عنوان یک ابزار توانمندسازی باید در اولویت قرار گیرد.

حضار گرامی؛

جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهایی است که در تدوین کنوانسیون‌های زیست‌محیطی متعددی نظیر تغییر آب‌وهوا، تنوع زیستی و مقابله با بیابان‌زایی نقش فعال و مسئولانه‌ای داشته است و همچنان بر این نقش و حضور خود تأکید دارد. از اولویت‌های اصلی ایران برای اقدام در برابر تغییر اقلیم، اقدامات مؤثر برای سازگاری و تاب‌آوری، برای رویارویی با چالش‌های منبعث از آن و به حداقل رساندن پیامدهای منفی آن بر جوامع، اقتصاد و محیط زیست می‌باشد، در این مسیر، ما آماده‌ایم با جامعه جهانی به‌منظور ظرفیت‌سازی و فراهم آوردن ابزارهای اجرا، نظیر انتقال دانش و فناوری‌های به‌روز و پیشرفته برای احیای جنگل‌ها، تأمین منابع مالی و ایجاد صندوق‌های حمایتی جهانی به‌منظور حمایت از جوامع محلی و پروژه‌های پایدار، اجرای برنامه‌های آموزشی مشترک برای افزایش آگاهی عمومی، توسعه اکوتوریسم پایدار و همچنین حمایت از تحقیقات مشترک بین دانشگاه‌های ایرانی و بین‌المللی، همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خود را گسترش دهیم.

ما از همکاری با سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای فعال در حفاظت از محیط زیست مانند برنامه توسعه ملل متحد، یونپ، یونسکو و فائو و همچنین کشورهایی که تجربیات موفقی در حفاظت از جنگل‌های مشابه زاگرس دارند، استقبال می‌کنیم.

همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای می‌توانند نقشی تعیین‌کننده در نجات اکوسیستم‌های در معرض خطر داشته باشند. سازمان ملل متحد و دیگر سازمانهای بین‌المللی و منطقه‌ای، ابتکارات متعددی را برای حفاظت از جنگل‌ها در پیش گرفته‌اند؛ اقدامات مجمع سازمان ملل متحد در مورد جنگل‌ها (UNFF) و انتخاب دهه 2020 تا 2030 برای احیای اکوسیستم، در همین راستاست.

برای مدیریت پایدار جنگل‌های زاگرس می‌توان از ابتکار برنامه مشترک سازمان ملل متحد در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از جنگل‌زدایی و تخریب جنگل UN-REDD و ابتکار سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) در زمینه احیای زمین و جنگل و همچنین از ابتکار برنامه توسعه سازمان ملل متحد، برای تسریع و گسترش رشد و مشاغل سبز بهره برد.

سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط جمهوری اسلامی ایران آماده مساعدت برای ایجاد بستر همکاری با کشورهایی هستند که تجربیات موفقی در مدیریت پایدار جنگل‌ها داشته‌اند. تجربیات موفق در همکاری با سازمان‌های بین‌المللی برای حفاظت از جنگل‌های حرا در خلیج فارس و جنگل‌های هیرکانی در شمال کشور می‌تواند در حفاظت از جنگل‌های زاگرس مورد استفاده قرار گیرند. تجارب جهانی نشان می‌دهد که همکاری مشترک، بهترین راه برای نجات اکوسیستم‌های در معرض خطر هستند، برای این منظور، ما آمادگی داریم با جدیت کامل تفاهم‌نامه‌های عملی را با نهادها و سازمان‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی ذی‌ربط و همچنین همسایگان منطقه‌ای خود، مورد بررسی قرار دهیم.

خانم‌ها و آقایان؛

جنگل‌های زاگرس به‌عنوان یک میراث ارزشمند برای ایران و جهان، نیازمند توجه ویژه و اقدامات فوری و مؤثر هستند. مدیریت پایدار این جنگل‌ها نه‌تنها در راستای حفظ محیط زیست است، بلکه به‌عنوان یک ابزار اساسی برای مقابله با تغییرات اقلیمی، حفظ منابع آب، و ایجاد رفاه برای نسل‌های آینده عمل می‌کند.
ما زاگرس را فرصتی برای همکاری بین کشورها برای حفظ محیط زیست می‌دانیم، آینده زاگرس تأثیر به‌سزایی در آینده زمین دارد، برای زمین بهتر با هم همکاری کنیم.