«مسیر ترامپ»؛ بندهای نانوشته و پیامدهای واقعی
مرکز سوفان در گزارشی از ابعاد ناگفته توافق ایروان و باکو پرده برداشته؛ جزئیاتی که در متن رسمی نیامده و از جابه‌جایی موازنه ژئوپلیتیکی در قفقاز جنوبی خبر می‌دهد. به گزارش سوفان (مرکز مطالعات امنیتی مستقر در آمریکا)، توافقی که جمعه به میزبانی ترامپ بین سران ارمنستان و جمهوری آذربایجان امضا شد، به آمریکا حقوق انحصاری ویژه توسعه به مدت ۹۹ سال برای ساخت راه موسوم به «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» (TRIPP) می‌دهد؛ جایی که آمریکا خطوط راه‌آهن، زیرساخت‌های انتقال انرژی و خطوط فیبر نوری را توسعه خواهد داد.این مسیر که جایگزین مفهوم اولیه «کریدور زنگزور» شده، سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند و در حالی که ارتباط منطقه‌ای در قفقاز جنوبی را با اتصال یک مسیر پیوسته از جمهوری آذربایجان به ترکیه از طریق خاک ارمنستان بهبود می‌بخشد و دسترسی به اروپا و غرب را ساده‌تر می‌کند، ایران و روسیه را دور می‌زند و مرز زمینی ایران با ارمنستان را تحت کنترل مسیر ترانزیتی آمریکا که با منافع جمهوری آذربایجان و ترکیه هماهنگ است قرار می‌دهد و عملاً تنها نقطه دسترسی دوستانه تهران به قفقاز جنوبی را محدود می‌کند.طبق این تحلیل، ارمنستان پیش‌تر پیشنهاد کریدور زنگزور را به این دلیل رد کرده بود که هر توافق باید حاکمیت آن را حفظ و توازن را تضمین کند؛ به این معنی که ارمنستان باید کنترل کامل بخش مسیر عبوری از خاکش را حفظ کند و حقوق مشابهی برای استفاده از بخش نخجوان به منظور دسترسی به مناطق شمالی خود داشته باشد. از آنجا که جمهوری آذربایجان خواستار دسترسی بدون محدودیت به نخجوان بود و پیشنهاد ارمنستان برای بازکردن تمام خطوط حمل‌ونقل دوران شوروی از جمله ارتباطات با ترکیه را رد می‌کرد، این شروط سال‌ها در مذاکرات مانع ایجاد کرده بود.
باکو همچنین خواستار آن بود که ایروان بخش‌هایی از قانون اساسی خود را اصلاح کند تا ارجاعات به اعلامیه استقلال ۱۹۹۰ و هرگونه عبارتی که دلالت بر ادعاهای ارضی بر منطقه قره‌باغ دارد، حذف شود. در مقاطع اوج گرفتن تنش‌ها، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان الهام علی‌اف حتی تهدید کرده بود که این کشور ممکن است در صورت شکست دیپلماسی، منطقه زنگزور/سیونیک را با زور تصرف کند.حالا به تحلیل سوفان، ارمنستان با ایجاد مسیری موافقت کرده که از بسیاری جهات شبیه پیشنهاد اولیه کریدور زنگزور است، اما توسط آمریکا مدیریت خواهد شد و نفوذ واشنگتن را در یکی از کانون‌های کلیدی انرژی جهان افزایش می‌دهد. این مسیر بیشتر از ارمنستان، به نفع منافع ترکیه و جمهوری آذربایجان است و در زمانی رخ می‌دهد که ایروان پس از فاصله گرفتن از مسکو، خود را بدون متحد قوی منطقه‌ای می‌بیند.برای باکو، این پروژه هدف استراتژیک دیرینه اتصال زمینی مستقیم به نخجوان و از طریق آن به ترکیه را محقق می‌کند. برای آنکارا، این یک ارتباط فیزیکی با جهان ترک در حوزه خزر ایجاد می‌کند و نقش آن را به عنوان مرکز ترانزیتی منطقه‌ای تقویت و نفوذ ژئوپلیتیکی‌اش را در قفقاز جنوبی افزایش می‌دهد.طبق این تحلیل، در حالی که ترکیه در نشست جمعه کاخ سفید حضور نداشت، رئیس‌جمهور آن رجب طیب اردوغان نقش مهمی در مذاکرات تا قبل از آن روز ایفا کرد و این مسیر نه تنها موفقیت استراتژیک برای منافع منطقه‌ای ترکیه است، بلکه نقش رو به رشد آن به عنوان یک هژمون منطقه‌ای را تثبیت می‌کند و جایگزین روسیه می‌شود که مدت‌ها این عنوان را داشت.
اما برای ایروان در حالی که راهی فراهم می‌کند تا روابط خود را با ترکیه عادی کند و از این طریق به بازارهای اروپا و جهان از طریق ترکیه دسترسی پیدا کند که احتمالاً هزینه‌های تجاری را کاهش می‌دهد، اما عمدتاً در حد یک مسیر ترانزیتی برای تجارت آذربایجانی-ترکیه‌ای است تا یک مرکز اصلی. ارمنستان با کنترل محدود بر این مسیر، پایگاه صادرات کوچک و فرصت‌های کم برای کسب ارزش قابل توجه از تجارت عبوری، کمتر از طرف‌های دیگر سود می‌برد و در عوض امتیاز استراتژیک به دو رقیب خود می‌دهد که اغلب اهداف منطقه‌ای آن‌ها با منافع ارمنستان در تضاد است.
طبق این تحلیل، مسیر ترامپ برای ایران هم بسیار زیان‌آور است. تهران مرز خود با ارمنستان را به عنوان شاهرگ حیاتی مسیر تجاری شمال-جنوب به اروپا می‌بیند و هر گونه کاهش حاکمیت ارمنستان بر آن را تهدیدی مستقیم برای امنیت مرزی و نفوذ منطقه‌ای خود می‌داند. علاوه بر این‌ها، توافق حاصل شده در واشنگتن، برخی از مسائل را حل نشده باقی می‌گذارد و مشخص نیست چگونه این توافق پس از پایان دوره ریاست‌جمهوری ترامپ تضمین خواهد شد.همچنین هیچ نتیجه‌ای درباره حقوق و امنیت ارامنه برای بازگشت به منطقه قره‌باغ کوهستانی حاصل نشده و جمهوری آذربایجان همچنان بخش‌هایی از خاک ارمنستان را در اشغال دارد و اسرا و زندانیان جنگی ارمنی در حبس باکو باقی مانده‌اند.
منبع: خبرگزاری فارس
نظرات بینندگان
آخرین مطلب
پربیننده ترین
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
