تجلی فرهنگ ایثار در کاروان صُمود
فراتر از جنبه فرهنگی، این حرکت یک پیام سیاسی نیز دارد. اینکه در دنیایی که قدرت‌های بزرگ با بمب و تحریم سخن می‌گویند، هنوز می‌توان با فرهنگ، هنر، همیاری و ایثار حرفی تازه زد.
پایگاه بصیرت / سید حسین خاتمی خوانساری
کاروانی از امید، همبستگی و ایستادگی در برابر ظلم در روزهایی که غزه زیر بمباران و محاصره قرار دارد، معنایی فراتر از یک حرکت ساده پیدا می‌کند. «کاروان صُمود» تنها گروهی از افراد نیست که به سمت نوار غزه در حرکت است، بلکه نماد یک فرهنگ و یک اندیشه جهانی است؛ فرهنگی که بر پایه انسانیت، نوع دوستی و همیاری شکل گرفته و در برابر تمدنی ایستاده که به نام رفاه و آسایش، آرامش و کرامت انسانی را از بشر امروز ربوده است.
رسانه‌های داخلی و خارجی در روزهای اخیر به شکل گسترده به پوشش این کاروان پرداخته‌اند و هر کدام از زاویه‌ای خاص این حرکت را مورد بررسی قرار داده‌اند. برخی آن را اقدامی انسان دوستانه در حمایت از مردم تحت محاصره توصیف کرده‌اند، برخی دیگر آن را نمایش همبستگی فرهنگی و اخلاقی دانسته‌اند و عده‌ای نیز از زاویه سیاسی و امنیتی به آن نگاه کرده‌اند اما آنچه در لایه‌های عمیق‌تر این حرکت نهفته است، «پیام بیدارگری و بازگشت به انسانیت» است.
وقتی خبرنگاران شبکه‌های خبری در اروپا و آمریکا خبر حرکت این کاروان را منتشر کردند، بخشی از افکار عمومی جهان به یاد حرکت‌های مشابهی افتاد که در سال‌های گذشته شکل گرفته بود. کاروان‌های آزادی که با کشتی به سمت غزه می‌رفتند و گاه توسط نیروی دریایی اسرائیل مورد حمله قرار می‌گرفتند، یا گروه‌هایی از فعالان حقوق بشر که در کشورهای آمریکای لاتین، آفریقا و... تجمعات حمایتی از فلسطین برگزار می‌کردند، همه نشان می‌دهند که مقاومت مردم غزه تنها یک موضوع منطقه‌ای نیست، بلکه به یک «نشانه جهانی از عدالت‌خواهی و دفاع از کرامت انسانی» تبدیل شده است. کاروان صُمود در ادامه همین مسیر قرار دارد اما یک تفاوت مهم دارد: این کاروان نه صرفاً از زاویه سیاسی بلکه از دریچه فرهنگی و اخلاقی مطرح شده است. رسانه‌های عربی این حرکت را «کاروان فرهنگ ایستادگی» نامیدند و برخی تحلیلگران در شبکه الجزیره تأکید کردند که آنچه این کاروان را از حرکت‌های مشابه جدا می‌کند، پیام روشن آن درباره زنده بودن ارزش‌های انسانی است.
اینکه گروهی از مردم با کمترین امکانات و توانمندی‌ها، بی‌هیچ چشم‌داشتی، عازم منطقه‌ای جنگ‌زده و پرخطر شوند، معنای عمیقی دارد. این حرکت در برابر الگوی غالبی قرار می‌گیرد که غرب در دهه‌های اخیر به جهان معرفی کرده است: الگوی مصرف‌گرایی، فردگرایی افراطی و بی‌توجهی به سرنوشت دیگران. رسانه‌های غربی سال‌هاست رفاه را در خرید بیشتر، مصرف بی‌حد و مرز، و سرگرمی‌های بی‌پایان تعریف کرده‌اند. اما نتیجه چه شد؟ انسان امروز نه تنها آرام‌تر و خوشحال‌تر نشده، بلکه به تعبیر بسیاری از روان‌شناسان غربی، درگیر افسردگی، اضطراب و بحران معناست. در مقابل، "کاروان صمود پیامی متفاوت دارد: آرامش واقعی در همدلی و ایثار است، نه در مصرف‌گرایی و خودپرستی."
بازتاب این حرکت در شبکه‌های اجتماعی به ویژه در توییتر و اینستاگرام بسیار قابل توجه بود. کاربران بسیاری از کشورهای مختلف، از اندونزی تا ونزوئلا، تصاویر و خبرهای مربوط به کاروان صُمود را بازنشر کردند و زیر هشتگ‌هایی مانند #StandWithGaza و #HumanityAlive درباره آن نوشتند. یکی از کاربران فلسطینی نوشت: «ما زیر بمباران زندگی می‌کنیم اما وقتی می‌بینیم انسان‌هایی از دورترین نقاط جهان با ما همدل هستند، می‌فهمیم که هنوز انسانیت نمرده است.» کاربری از فرانسه در واکنش به این کاروان نوشت: «غربی که رفاه را در خرید و مصرف بی‌پایان تعریف کرده، باید از این کاروان درس بگیرد. انسانیت واقعی در ایستادن کنار مظلوم معنا پیدا می‌کند.» چنین واکنش‌هایی نشان می‌دهد که کاروان صمود صرفاً یک حرکت محلی نیست بلکه توانسته است گفتمان جدیدی را در سطح جهانی شکل دهد.
از منظر فرهنگی، این کاروان بازتاب یک نگاه کهن و ریشه‌دار در فرهنگ‌های شرقی و اسلامی است؛ نگاهی که بر اساس آن انسان‌ها برادر یکدیگرند و در برابر درد و رنج هم بی‌تفاوت نمی‌مانند. در متون دینی آمده است که «من أصبح و لم یهتم بأمور المسلمین فلیس بمسلم»؛ یعنی کسی که صبح کند و دغدغه امور دیگران را نداشته باشد، مسلمان نیست. این آموزه امروز در قالب حرکت‌هایی مانند کاروان صمود نمود پیدا کرده است. رسانه‌های ایرانی و عربی این پیام را بارها تکرار کرده‌اند و حتی برخی رسانه‌های غربی که معمولاً در برابر موضوع فلسطین سکوت می‌کنند، نتوانستند از کنار این حرکت بی‌تفاوت بگذرند. روزنامه ایندیپندنت در گزارشی نوشت: «حرکت کاروان صمود نشان می‌دهد که حتی در شرایطی که دولت‌های غربی تلاش می‌کنند موضوع غزه را به حاشیه برانند، وجدان عمومی جهانیان بیدار است.»
اما فراتر از جنبه فرهنگی، این حرکت یک پیام سیاسی نیز دارد. اینکه در دنیایی که قدرت‌های بزرگ با بمب و تحریم سخن می‌گویند، هنوز می‌توان با فرهنگ، هنر، همیاری و ایثار حرفی تازه زد. همانطور که یکی از اعضای کاروان در مصاحبه‌ای گفته بود: «ما با دست خالی آمده‌ایم اما پیام‌مان بزرگ است. ما آمده‌ایم بگوییم که انسانیت هنوز زنده است.» این جمله بارها در رسانه‌ها بازتاب یافت و تبدیل به تیتر خبرگزاری‌ها شد. حتی در شبکه‌های اجتماعی، کاربران این جمله را در قالب پوسترها و تصاویر گرافیکی بازنشر کردند.
مقایسه‌ای که رسانه‌ها بین فرهنگ ایثار و فرهنگ مصرف‌گرایی انجام دادند نیز بسیار قابل توجه است. در حالی که رسانه‌های غربی هر روز تبلیغ کالاهای جدید و سبک زندگی پر زرق‌وبرق را به مردم تحمیل می‌کنند، کاروان صمود نشان داد که می‌توان با کمترین امکانات بزرگ‌ترین پیام‌ها را منتقل کرد. یک خبرنگار لبنانی نوشت: «غرب میلیاردها دلار صرف تبلیغات می‌کند تا انسان‌ها را به خرید بیشتر ترغیب کند، اما یک کاروان کوچک با هزینه‌ای ناچیز توانست قلب میلیون‌ها انسان را در سراسر جهان تکان دهد.» این مقایسه خود گویای تفاوت دو تمدن است: تمدنی که بر مصرف و سود استوار است و تمدنی که بر همدلی و انسانیت بنا شده است.
از سوی دیگر، کاروان صمود در دل خود حامل پیام صلح و آینده‌ای بدون جنگ است. در بیانیه این کاروان آمده بود: «ما باور داریم که آینده‌ای بهتر در انتظار بشریت است، آینده‌ای که در آن جنگ جایی ندارد و آرامش و آسایش برای همه انسان‌ها فراهم است.» این پیام در تضاد کامل با آن چیزی است که صنایع نظامی غرب به دنبال آن هستند. در حالی که کارخانه‌های اسلحه‌سازی هر روز جنگ‌های جدیدی را شعله‌ور می‌کنند تا سود بیشتری ببرند، کاروان صمود فریاد می‌زند که آینده باید بدون جنگ باشد. این تضاد بارها در تحلیل‌های رسانه‌ای مطرح شد. شبکه پرس‌تی‌وی در گزارشی تأکید کرد: «کاروان صمود تقابل دو منطق است: منطق مرگ و ویرانی در برابر منطق زندگی و انسانیت.»
کاروان صمود همچنین یک جنبه الهام‌بخش دارد. همانطور که در گذشته کاروان‌های آزادی در کشورهای مختلف توانستند جوانان زیادی را به میدان عدالت‌خواهی بیاورند، امروز هم این کاروان می‌تواند الهام‌بخش نسل‌های جدید باشد. در شبکه‌های اجتماعی جوانانی از کشورهای مختلف نوشتند که با دیدن تصاویر این کاروان انگیزه پیدا کرده‌اند تا در فعالیت‌های حقوق بشری مشارکت کنند. یکی از کاربران مصری نوشت: «دیدن این کاروان مرا به یاد انقلاب ۲۰۱۱ مصر انداخت، زمانی که ما هم برای عدالت و آزادی به خیابان‌ها آمدیم.» این الهام‌بخشی خود یکی از دستاوردهای مهم کاروان صمود است که فراتر از جغرافیای غزه و فلسطین می‌رود.
از منظر تاریخی، حرکت‌هایی از این دست همواره در برابر ظلم و ستم نقش‌آفرین بوده‌اند. در قرون گذشته نیز کاروان‌هایی از یاری و کمک به مناطق جنگ‌زده و فقیر اعزام می‌شدند. رسانه‌ها با یادآوری این نکته تأکید کردند که کاروان صمود ادامه همان سنت تاریخی است. این نشان می‌دهد که انسانیت علی‌رغم همه تغییرات تکنولوژیک و اقتصادی، همچنان زنده و پویاست. در روزهایی که برخی فیلسوفان غربی از «مرگ انسانیت» سخن می‌گفتند، چنین حرکت‌هایی ثابت می‌کند که هنوز امیدی وجود دارد.
بی‌جهت نیست که برخی تحلیلگران، مقاومت مردم غزه را نوعی بیدارگری برای بشریت دانسته‌اند. آن‌ها معتقدند که غزه تنها یک جغرافیا نیست بلکه یک پیام است؛ پیامی که می‌گوید می‌توان در برابر ظلم ایستاد، می‌توان در برابر مصرف‌گرایی کور مقاومت کرد و می‌توان انسانیت را دوباره زنده کرد. کاروان صمود دقیقاً در همین راستا معنا پیدا می‌کند. همانطور که در متن شما آمده بود، شاید هدف مردم غزه از مقاومت نیز همین بیدارگری باشد.
در نهایت باید گفت که کاروان صمود تنها یک حرکت مقطعی نیست بلکه نماد یک فرهنگ و یک اندیشه است. فرهنگی که باید جهانی شود، فرهنگی که بر انسانیت، همیاری و برابری استوار است. رسانه‌ها با پوشش گسترده این حرکت، به‌نوعی اعتراف کردند که وجدان عمومی بشر هنوز بیدار است. در جهانی که قدرت‌های بزرگ تلاش می‌کنند انسان‌ها را به مصرف بیشتر و بی‌تفاوتی در برابر رنج دیگران عادت دهند، چنین حرکت‌هایی می‌تواند نقطه‌ای از امید باشد. نقطه‌ای که نشان می‌دهد آینده‌ای بدون جنگ، آینده‌ای با آرامش و آسایش برای همه انسان‌ها امکان‌پذیر است.
امروز کاروان صمود نه تنها به سمت غزه حرکت می‌کند، بلکه به سمت قلب‌های میلیون‌ها انسان در سراسر جهان نیز پیش می‌رود. این کاروان فریاد می‌زند که انسانیت هنوز زنده است، که شرافت و نوع‌دوستی هنوز ارزش دارد و که می‌توان با کمترین امکانات بزرگ‌ترین پیام‌ها را به جهان رساند. این کاروان یادآوری می‌کند که همه انسان‌ها برابرند، فارغ از رنگ، نژاد، فقر یا ثروت، و اینکه تنها راه رسیدن به آرامش و آسایش واقعی، همدلی و ایثار است.
منبع: سایت بصیرت
نظرات بینندگان
آخرین مطلب
پربیننده ترین
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
