تکریم پیامبر رحمت از سوی اصلاح‌طلبان

گرو سیاسی، محمدجواد روح:  ساعتی از نیمه مراسم اصلاح طلبان در دفاع از پیامبر اسلام گذشته بود که مجری برنامه گفت: «الان نامه ای کوتاه از طرف یکی از حاضران جلسه به من رسید که بد ندیدم در اینجا آن را بخوانم. ایشان که رئیس کنفدراسیون روابط عمومی های اروپا هستند و برای اجلاسی به تهران آمده اند، در نامه خود نوشته اند: دوستانم هنگامی که باخبر شدند من قصد سفر به ایران را دارم، مرا از رفتن برحذر داشتند. به ویژه پس از مسائل اخیر و حمله به سفارتخانه ها. اما حال که به تهران آمده ام، از دیدن چنین مراسمی متعجب شده ام. در این جلسه من شاهد گفت وگوی روشنفکران و فعالان فکری و سیاسی از نحله های متفاوت و حتی ادیان مختلف هستم. در حالی که چنین نگاه ها و برنامه هایی از ایران در رسانه های اروپا سانسور می شود.»
سعید شریعتی مجری برنامه به گفته ناظر خارجی افزود: «امیدواریم از این پس صداهای متفاوت داخل ایران شنیده شود. گرچه گروه هایی چه در غرب و چه در ایران هستند که می خواهند نشان دهند همه مردم و همه جریانات داخلی یک نوع نگاه به مسائل و از جمله اسلام دارند.» توصیفی که ناظر خارجی جلسه عصر پنجشنبه حسینیه ارشاد به کار برد و امید توام با تاسفی که مجری مراسم به آن افزود، نکته اصلی و عامل مبنایی نشستی بود که البته با تاخیر از سوی اصلاح طلبان برگزار شد. میزبانی این نشست را جبهه مشارکت برعهده داشت و موسسه حسینیه ارشاد هم به یاری این حزب اصلاح طلب برخاسته بود. مراسم روز پنجشنبه با این انتقاد مواجه بود که با تاخیر برگزار شده است. این نکته ای بود که «محسن کدیور» آخرین سخنران نشست هم آن را گفت.
به گفته کدیور، «در حالی که ۵ ماه از انتشار اولین کاریکاتور توهین آمیز می گذرد، ایران آخرین کشوری است که به این مسئله آن هم در کمترین ابعاد واکنش نشان داده و در این میان، اصلاح طلبان هم دیرتر از نیروهای سنتی به این کار همت گمارده اند.» این نشست با تاخیر البته بهانه ای بود برای گردهم نشستن اصلاح طلبانی همچون موسوی خوئینی ها، عبدالله نوری، محمد بسته نگار، هاشم صباغیان، رضا علیجانی و عبدالواحد موسوی لاری به میزبانی جبهه مشارکت و یکی از موضوعات مشترک یعنی «دفاع از قرائت نواندیش و مدنی از اسلام» می توانست محور مناسبی برای این گردهم آمدن باشد.
 میناچی: پیامبران را متهم نکنیم
نخستین سخنرانان نشست از میزبانان بودند: «ناصر میناچی» مدیر موسسه حسینیه ارشاد و «سید محمدرضا خاتمی» دبیرکل جبهه مشارکت. میناچی در سخنانش به توصیف ویژگی های پیامبر اسلام پرداخت. وی که وزیر فرهنگ دولت موقت بود، گفت که پیامبر مسلمانان به حقوق انسان ها و اهمیت قانون باور داشته و به همین خاطر، قرن ها قبل از اروپاییان و آمریکایی ها با برده داری به عنوان نمادی از تبعیض میان افراد مخالفت کرده بود. وی با اشاره به اقدامات جریان های خشونت طلب اسلامی گفت: «ما حق نداریم به این بهانه که کسانی به نام اسلام دست به خشونت و ترور می زنند، پیامبر مسلمانان را متهم به خشونت کنیم. همچنان که ما مسلمانان اقدامات نادرست مسیحیان و یهودیان را به پیامبر آنها منسوب نمی کنیم.»
 رضا خاتمی:
صدای اصلاح‌طلبان جهان شنیده نمی شود
دبیرکل جبهه مشارکت اما در سخنان خود تحلیلی از ابعاد توهین به پیامبر اسلام و واکنش های بعضاً خشونت آمیز در کشورهای اسلامی و به ویژه ایران ارائه کرد: «ما در دنیای عجیب و غریبی زندگی می کنیم. دنیایی که در آن صدای آزادی و دموکراسی بلند است اما محصول این آزادی، چنگ انداختن به چهره نورانی پیامبر رحمت شده است.» او این اتفاق را نه به دلیل ذات آزادی و دموکراسی بلکه حاصل حاکم شدن جریان های «جنگ طلب و جاهل» در دو اردوگاه اسلام و غرب دانست: «امروز شاهد گسترش خشونت و تخاصم میان اسلام و غرب است. این خشونت چه به شکل کنش صورت گیرد و چه به شکل واکنش در برابر یک اقدام، مورد قبول ما نیست.
در این میان، صدای صلح طلبان است که هر روز کمتر از روز قبل شنیده می شود. با این حال، ما سکوت نمی کنیم و به سهم خود به این اقدامات واکنش نشان می دهیم.» خاتمی که سخنرانی اش یک روز پس از حادثه انفجار در حرم دو تن از ائمه شیعه واقع در شهر سامرای عراق ایراد می شد، به این اقدام تروریستی هم واکنش نشان داد: «چگونه است در شرایطی که مسلمانان واکنش شدیدی به توهین به مقدسات خود و پیامبر خویش نشان داده اند، عده ای به خود اجازه می دهند چنین حرکت هایی انجام دهند و بکوشند میان امت اسلامی تفرقه و جدایی ایجاد کنند؟» دبیرکل جبهه مشارکت با انتقاد از اعلام این مطلب توسط سیاستمداران و نظریه پردازان غربی که «آزادی بیان حتی اجازه اهانت به پیامبر را به انسان ها می دهد»، گفت: «ما معتقدیم این ادعا دروغ است و موارد نقض زیادی برای آن سراغ داریم و به همین خاطر هم، هیچ انسان ساده اندیشی چنین ادعایی را نمی پذیرد. حتی اگر این ادعا دروغ نباشد، ما به آن انتقاد داریم. چرا که چنین اهانتی را حاصل دموکراسی اقتصادمحور و به دور از مبانی اخلاقی می دانیم و اعتقاد داریم صلح طلبان و نواندیشان جهان باید از «دموکراسی اخلاق بنیاد» دفاع کنند.» وی در برابر «دموکراسی اقتصادمحور» غرب، قرائت اخلاقی و دموکراتیک اسلام را چنین تعریف کرد: «ما در اسلام داریم که حتی به مقدسات بت پرست ها هم باید احترام بگذاریم، چرا که در غیر این صورت آنها به مقدسات ما توهین خواهند کرد.» بر این مبنا بود که دبیرکل جبهه مشارکت پرسید: «این آزادی کجا و آزادی بیان مدافع توهین در غرب کجا؟» خاتمی که حزب متبوع وی در سال های گذشته و دوران اصلاحات همواره بر ضرورت استقرار دموکراسی در ایران دفاع کرده، افزود: «انجام چنین اقداماتی تحت عنوان دموکراسی در غرب، می تواند پیام خوبی برای ما باشد تا اگر در کشورمان به دنبال دموکراسی هستیم، به دموکراسی اخلاق محور بیندیشیم.»
خاتمی در ادامه به تحلیل ماجرای درج کاریکاتورهای توهین آمیز درباره پیامبر اسلام و بازتاب های آن پرداخت و گفت: «آنچه روشن است اینکه آنچه در غرب روی داد، از روی جهل نبوده است و اگر هم شروع حرکت جاهلانه بوده باشد، ادامه، تکرار و دفاع از آن جاهلانه نیست زیرا کاری که به یک عذرخواهی و پذیرش اشتباه به سادگی می توانست خاتمه یابد، به دلیل غرور و خودبزرگ بینی غرب اینچنین موج اعتراضات در دنیای اسلام و غیراسلام را برانگیخته کرد. از همین رو احساس می کنیم که در ورای این کاریکاتورها که می توانست مسئله ساده ای باشد، مسائل نهفته ای وجود دارد که هویت، تاریخ و شخصیت مسلمانان را نشانه رفته و ندای جنگ طلبی از آن بیرون می آید.» وی با اشاره به اینکه «در مقابل چنین رفتار هایی باید رفتار خود پیامبر اسلام (ص) را سرلوحه عمل قرار داد»، گفت: «مسلمانان برای دفاع از هویت خود واکنش خوبی نشان دادند که نشانه بیداری و حساسیت جهان اسلامی است، اگرچه نمی توان از همه این واکنش ها دفاع کرد. در واقع، واکنش مسلمانان جز غیرت و بیداری اسلامی چیز دیگری نیست و ما امیدوار هستیم که احساسات پاک، غیرتمند و تعصب مثال زدنی مسلمانان بیدار درس عبرتی برای کسانی باشد که تصور می کنند می توانند با حمله به مقدسات اسلامی ملت های مسلمان را تحقیر کنند.»دبیر کل جبهه مشارکت ضمن تقدیر از واکنش مسلمانان در سراسر جهان نسبت به هتک حرمت پیامبر اسلام(ص) در عین حال، بر لزوم «آسیب شناسی و مطالعه عمیق این رفتار ها» تاکید کرد و در این باره گفت: «نشان دادن احساسات و اعتراض در خیابان ها خوب است اما اگر اعتراضات عمقی نشود و در سطح بماند، امکان تکرار این حرکت ها و بی حرمتی ها را ممکن می سازد.
به همین خاطر، نباید کار را در دست متعصبین جاهلی که جنگ طلب هم هستند قرار داد.» در حالی که خاتمی باز از این امر ابراز تاسف می کرد که «امروز صاحبان این تفکر متاسفانه در هر دو سوی این قضیه سردمدار شده اند و ندایی که از هر دو سوی این میدان به گوش می رسد، ندای خشونت، جنگ و تنفر است.»وی با دعوت از همه گروه های سیاسی، حقوق بشری، متفکران و آزاداندیشان جهان از آنها خواست تا به چالش های عمده ای که در راه زندگی بشر قرار گرفته است، فکر کنند و از فجایعی که ممکن است «بسیار بدتر از وقایع گذشته» اتفاق بیفتد، جلوگیری کنند. دبیرکل جبهه مشارکت در ادامه به طرح پرسشی پرداخت که حدود ۱۰ روز قبل برادرش «سید محمد خاتمی» رئیس جمهوری سابق، در اجلاس «گفت وگوی اسلام و غرب» در کوالالامپور مالزی بیان کرده بود. این که «چه کسانی می توانند از جانب اسلام سخن بگویند؟»«محمدرضا خاتمی» هم در سخنانش پرسید: امروز چه کسانی می توانند به این اهانت ها پاسخ دهند؟»
کسانی که رفتار آنها در سطح کشور خود شأن و چهره اسلام را مخدوش کرده است، نمی توانند مدافعان خوبی برای اسلام باشند زیرا آنها خود مشکل هستند، به این دلیل که آنچه امروز غربی ها به آن می تازند و حمله می کنند، همان چیزی است که به نام اسلام از سوی گروه های تندرو و حکومت های مدعی اسلام ارائه شده است.»وی «رفتارهای جاهلانه برخی از خود ی ها» را عامل هجوم غربی ها برشمرد و گفت: «این رسالت ما است که نگذاریم سخنگویان اسلام و دیانت کسانی باشند که چهره آنها جز خشونت و تنفر چیز دیگری را نشان نمی دهد.» خاتمی سپس از اهمیت حرکت اصلاح طلبانه مردم ایران در ۸ سال گذشته گفت: «شاید اگر حرکت اصلاح طلبانه مردم ایران نبود، امروز هیچ بهانه ای در دست نداشتیم تا اسلام را دین رحمت معرفی کنیم.» خاتمی در ادامه از برخی اقدامات انجام شده در کشور خودمان و دیگر کشور ها در حمله به سفارتخانه ابراز انزجار کرد و گفت: «اینچنین اعمالی با هیچ استدلال و به خصوص منطق اسلامی قابل توجیه نیست.»وی در پایان بار دیگر از همه متفکران دعوت کرد تا با فعالیت های خود از تقابل میان اندیشه ها و بروز فاجعه ای دیگر با درس گرفتن از حوادث قبلی درس بگیرند و برای تبدیل تنفر و خشونت به گفت وگو تلاش کنند.
 ملکیان: خشونت و قداست پیوندی وثیق یافته‌اند
پس از سخنرانی دو میزبان، نوبت به «مصطفی ملکیان» پژوهشگر و نظریه پرداز روشنفکری دینی رسید تا سخنانش را با آیه ای از قرآن شروع کند که در آن «خدا از مسلمانان می خواهد آرمان ها و مطلوبات دیگران را دشنام نگویند، تا در مقابل، آنان هم حق ناشناسی نکنند و خداوند را دشنام ندهند.» وی در ادامه گفت که آنچه در روزگار کنونی در کشورهای اسلامی و ازجمله ایران دیده می شود، دو پدیده است که با هم پیوستگی هایی دارند: «پدیده توسل به خشونت برای دفاع از مقدسات» و «پدیده توسل به مقدسات برای دفاع از خشونت». ملکیان بر این مبنا گفت که «این مطلب جای بحث دارد که چطور قداست و خشونت با هم چنین پیوند وثیقی یافته اند» که البته بحث درباره آن را به مجالس دیگر موکول ساخت. این پژوهشگر دین در عین حال گفت که دو مدعا درباره کاریکاتورها و واکنش ها به این قضیه دارد. «اول آنکه، توهین به پیامبر اسلام به لحاظ اخلاقی بسیار غلط، زشت و غیر قابل دفاع است و فرقی نمی کند مبنای اخلاقی ما در اینجا کدام تئوری اخلاقی باشد.
دوم آنکه، واکنش مسلمانان به توهین ها در آنجا که خشونت به آن راه یافته، قابل دفاع نیست و نه مورد تائید اخلاقی عقلانی است و نه اخلاق نقلی اسلامی.» وی در ادامه بحث خود موضوع «قداست» را باز کرد تا اگر مجالی برای بحث نسبت خشونت و قداست نداشته، دست کم موضوع قداست را شکافته باشد. ملکیان در این قسمت گفت: «هیچ مفهومی چون «قداست» نمی تواند بیانگر و معرف مسئله «دین» باشد. چرا که بسیاری از ادیان (چه ادیان ابتدایی در استرالیا و آفریقا و آمریکای لاتین و چه ادیان مدرنی چون بودا) هستند که در آنها مفهوم خدا وجود ندارد، اما دینی را نمی توان یافت که در آن مفهوم قداست وجود نداشته باشد.» وی سپس دو نوع تقدس را در جهان بینی های دینی معرفی کرد و توضیح داد: «دسته اول، تقدس درون دینی است که از دینی به دین دیگر، از مذهبی به مذهب دیگر و از فرقه ای به فرقه دیگر تفاوت دارد و به اشخاص، مکان ها، زمان ها و چیزهای خاصی تعلق می گیرد. دسته دوم، قداست بیرون دینی است که نه به اشخاص و مکان ها و زمان ها که به آرمان هایی تعلق می گیرد که در نفس خود دارای قداست هستند. همچون عدالت، آزادی، حقیقت و عشق.»ملکیان سپس به پاسخ گفتن این پرسش پرداخت که: «وقتی به یک امر مقدس توهین می شود، چه رخ داده است و مکانیسم این توهین چیست؟» او در تبیین پرسش خود، پرسشی دیگر طرح کرد: «پیامبر اسلام الان کجاست که به او توهین شده است؟»
در پاسخ به این مطلب بود که ملکیان مدعای خویش بازگفت: «پیامبر اکنون در جهانی زندگی می کند که در آنجا از تاثیرات این جهانی مصون است و از توهین ها آزار نمی بیند.» بر مبنای این پرسش، سخنران پرسشی دیگر طرح کرد: «پس از چه روست که به توهین کنندگان واکنش نشان می دهیم؟» پاسخ ملکیان چنین بود: «ما از آن رو چنین می کنیم که یک میلیارد انسان از این توهین رنج دیده اند و هیچ مجوز اخلاقی هم وجود ندارد که به هیچ انسانی درد و رنج غیرضرور برسانیم. به تعبیر دیگر، ما می دانیم که پیامبر از توهین ها آزاری نمی بیند، اما از درد و رنج بی دلیل انسان ها ناراضی هستیم.» وی در عین حال یادآور شد که:
۱ _ درد و رنج غیرضرور به هر انسانی قبیح است و نه کمیت انسان هایی که درد و رنج می بینند و نه کیفیت کسانی که این درد و رنج نصیبشان می شود، اهمیتی ندارد و مهم نیست فردی که به او توهین شده روحانی و روشنفکر است یا یک فرد عامی.
۲ _ هر وقت از مقدسات درون دینی دفاع می شود، باید دفاع به نوعی باشد که به مقدسات فرادینی اهانت نشود. مثلاً من در دفاع از پیامبر نمی توانم به گونه ای عمل کنم که عدالت یا عشق به انسان ها را زیر پا بگذارم. در حالی که متاسفانه زمانی چنان افراد در قالب های دینی پیش می روند که مقدسات جهانی را زیر پا می گذارند.
۳ _ تاریخ و روانشناسی اجتماعی نشان داده که خشونت با خشونت قابل توقف نیست. چرا که اگر در برابر خشونت دست به خشونت بزنیم، خشونت را افزوده ایم.
۴ _ پیامبر به عنوان یکی از مقدسات مسلمانان باید الگوی آنان باشد. از این خاطر باید پرسید که آیا در واکنش ها به توهین اخیر، از این الگو تبعیت شده است؟
۵ _ بهترین راه برای اثبات آنکه پیامبر اسلام اهل خشونت نیست، آن است که خودمان به عنوان مسلمان اهل خشونت باشیم. به عبارت دیگر، خشونت علاوه بر آنکه «حق» نیست، «مصلحت» هم نیست. در واقع، نکته قابل تامل آن است که مخالف من ادعایی کند و من با رفتار خود، ادعای او را اثبات کنم.
۶ _ مردم کشورهای اسلامی باید توجه داشته باشند که دولت ها به نام آنها چه کرده اند که اینگونه به پیامبرشان توهین روا داشته می شود.
 حکمت: تحولات تاییدکننده جنگ تمدن‌ها است
«علی حکمت» نایب رئیس انجمن دفاع از آزادی مطبوعات دیگر سخنران این نشست بود که در سخنانش با یاد آوردن بحث هایی که در این سال ها حول موضوعات «جنگ تمدن ها» (نظریه مطرح شده از سوی هانتینگتون) و «گفت وگوی تمدن ها» (نظریه مطرح شده از سوی خاتمی) گفت: «مجموعه مسائلی که در عرصه سیاست جهانی در کشورهای مختلف به صورت زنجیره ای اتفاق می افتد، نظرات هانتینگتون را تایید می کند. البته، این پدیده به دلیل این نیست که نظریه برخورد تمدن ها نظریه منطقی و عقلایی است بلکه دلیل آن این است که اقتصاد، فرهنگ و سیاست مسلط بر جهان از عقلانیت و شعور کافی برای ارائه راه حل های انسانی برخوردار نیست.»
 اظهارات نمایندگان ادیان و مذاهب
غیر از چهره های اصلاح طلب سه تن از نمایندگان اقلیت های دینی و مذهبی هم در این مراسم سخن گفتند و از توهین به پیامبر اسلام انتقاد کردند. «آلبرت کوچویان» به نمایندگی از آشوریان در سخنانش گفت: «ایران سرزمینی تاریخی است که مردمان آن همواره برای ادیان گوناگون حرمت قائل شده اند.» وی با اشاره به این جمله انجیل، کتاب دینی مسیحیان، که: «در ابتدا کلمه بود و کلمه، خدا بود و کلمه، خود خدا بود»، از این امر ابراز تاسف کرد که با آنکه مسیحیت چنین ارزشی برای کلام قائل است، به کلام مسیح توجه نمی شود. «هارون یشایایی» رئیس انجمن کلیمیان تهران نیز در سخنانش گفت: «ای کاش آنهایی که به خود اجازه می دهند عقاید دیگران را قضاوت کنند یا تخطئه کنند، به ایران می آمدند و می دیدند که مردمان این کشور چگونه مقبره های متعدد پیامبران یهود را همچون امامزادگان خود محترم می دارند.»
وی با بیان اینکه «در کشورهای اسلامی هیچ گاه کشتارهای مذهبی به سبک اروپا وجود نداشته» گفت: «توهین به پیامبر اسلام، توهین به ارزش های جهانی است و به نظر من، پشت این توهین، نگاهی سیاسی است که ناامنی در جهان و به ویژه کشورهای خاورمیانه را می خواهد.» رئیس انجمن کلیمیان در پایان ابراز امیدواری کرد که با اتحاد خردمندان دنیا از ادیان مختلف اقدامات این جریان خشونت طلب بی نتیجه بماند. «جلال جلالی زاده» نماینده اهل سنت و از اعضای شورای مرکزی جبهه مشارکت هم در ابتدای سخنانش برگزاری این مراسم توسط اصلاح طلبان را با اهمیت دانست و گفت: «کسانی امروز مراسم دفاع از حریم پیامبر را برگزار کرده اند که به اتهام بی اعتقادی به دین پیامبر در انتخابات رد صلاحیت شده بودند.» وی در ادامه سخنانش از «حقوق پیامبر» سخن گفت و تاکید کرد که توهین برخی مطبوعات غربی به پیامبر اسلام فرصتی برای بازاندیشی درباره این موضوع را فراهم کرده است. جلالی زاده چنین توهین هایی را حاصل اقدامات جریان های خشونت طلب اسلامی دانست و تاکید کرد: «امروز هیچ دینی مظلوم تر از اسلام نیست. چون هر کس برای توجیه اقدامات خود از اسلام استفاده می کند و به همین خاطر، ضرورت دارد که ما به دفاع از اسلام اصیل بپردازیم.»
 کدیور: توهین‌ها اعلامیه حقوق بشر را به چالش کشید
سخنران آخر این مراسم «محسن کدیور» رئیس انجمن دفاع از آزادی مطبوعات بود. این روحانی و استاد دانشگاه در سخنانش به نوعی دیدگاه های مطرح شده از سوی دیگر نظریه پرداز روشنفکری دینی در این مراسم یعنی «مصطفی ملکیان» را رد کرد. وی در برابر پرسش ملکیان مبنی بر نسبت خشونت و قداست به طرح این سئوال پرداخت که «آیا اسلام عامل خشونت است و به عبارتی، آیا قداست خشونت آفرین است؟» کدیور طرح این پرسش را از آن جهت مهم دید که «در شرایط کنونی هم جریان مسلط بر غرب و هم جریان های حکومت دینی واکنش نشان می دهند.»وی اضافه کرد که حتی پاپ جدید هم اسلام را به ذات «دینی خشونت طلب» دانسته است.این استاد دانشگاه تربیت مدرس سپس با اشاره به حوادثی چون نقض حقوق شهروندان عراق توسط سربازان انگلیسی و برخورد آمریکایی ها با زندانیان در «گوانتانامو» و «ابوغریب» و عملکرد صرب ها در بحران بالکان گفت: «این خشونت ها به نام اسلام و مقدسات انجام نمی شود اما قطعاً محکوم هستند و همین نشان می دهد که عامل خشونت، مقدسات نیست.»
وی سپس بحث اول خود درباره «عوامل خشونت» را ارائه کرد و گفت: «خشونت زاییده جهل و قدرت طلبی است. حال اگر این قدرت طلبان جاهل به مقدسات متمسک شوند، خشونت تقدیس می شود و اگر لباس دین بپوشند، دین هم خشن می شود.» وی در ادامه با تحلیل جریان کاریکاتورهای اخیر گفت: «پشت این کاریکاتورهای توهین آمیز، یک جریان نوفاشیسم قرار دارد. جریانی که کاملاً نگاهی آپارتایدی و تبعیض آمیز به شرقی ها و به ویژه مسلمانان دارد و حتی اجازه نمی دهد آنها آزادانه لباس بپوشند و مثلاً زنانشان حجاب داشته باشند.» کدیور نتیجه این نگاه را «حس تحقیر»ی دانست که مسلمانان در قبال غرب احساس می کنند و گفت که حتی حادثه ۱۱ سپتامبر جز واکنشی به این تحقیرها نبود. این روحانی نواندیش تاکید کرد که پاسخ به دور باطل «تحقیر _ خشونت»، «قداست زدایی» و مقابله با دین نیست. بلکه باید به مقابله با «استکبار» رفت و این استکبار هم چیزی جز خودبزرگ بینی غربی ها در قبال دیگران نیست. کدیور در این بخش از سخنانش در عین حال ابراز تاسف کرد که مفاهیم مهمی چون «مقابله با استکبار» در ایران ارزش خود را از دست داده اند. کدیور در ادامه سخنرانی خود بحثی تئوریک را دراین باره مطرح کرد که «آیا آزادی بیان مرزی دارد یا نه؟» وی در این باره توضیح داد: «در چهار کشور از کشورهای غربی مسئولان دولتی اعلام کرده اند که آزادی بیان اجازه نمی دهد مانع چاپ کاریکاتورها شویم. آنها حتی زمانی که واکنش گسترده مسلمانان را دیدند، از عذرخواهی صریح خودداری کردند و تنها با این لحن که «اگر مسلمانان تصور می کنند به آنها توهین شده» عذرخواهی کردند.» کدیور چنین واکنشی را محصول «تفسیر اومانیستی» (انسان محور) از اعلامیه جهانی حقوق بشر دانست و گفت: «در چنین تفسیری، کسی حق توهین به انسان دیگری را ندارد اما راه برای توهین به مقدسات دیگران باز است.» وی بر این اساس پرسید: «آیا نیازی به ترمیم اعلامیه حقوق بشر وجود ندارد؟» و مهم تر از آن اینکه آیا در کنار «اعلامیه جهانی حقوق بشر» به «اعلامیه مسئولیت های بشر» نیازی نداریم؟ پرسش دقیق تر کدیور که متناظر به بحث ملکیان بود، چنین بود: «آیا غیراخلاقی دانستن توهین به مقدسات تنها از زاویه پیروان ادیان (انسان ها) قابل بررسی است و یا خود ادیان هم در ذات خود محترم هستند؟» رئیس انجمن دفاع از آزادی مطبوعات در ادامه واکنش های خشونت آمیز در کشور به کاریکاتورها و اقداماتی چون «الاغ گردانی» در سطح شهر را تقبیح کرد و گفت: «به جای این اقدامات می توان به ماده ۱۹ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی متمسک شد و هم به خاطر توهین به حیثیت بیش از یک میلیارد مسلمان و همین طور به دلیل به خطر افتادن امنیت ملی کشورهای اسلامی از توهین کنندگان به دادگاه های بین المللی شکایت کرد.» کدیور در بخش پایانی سخنان خود به حوادث اخیر شهر قم و تخریب حسینیه شریعت واکنش نشان داد و آن را از مصادیق «سلب حق مالکیت» به عنوان یکی از مسائل مقدس در فقه سنتی شیعه دانست.»
وی همچنین با اشاره به تفاوت عملکرد مسلمانان در پاکستان و ترکیه در قبال این توهین ها گفت: «البته من هم واکنش متمدنانه مردم ترکیه را پسندیدم. اما به نظرم مردمان هر کشوری بنا به شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه خود وارد عمل می شوند و به همین خاطر واکنش خشونت بار پاکستانی ها را باید براساس شرایط فقیرانه آنها تحلیل کرد.» کدیور سخنانش را با جمله ای پایان داد که شاید بتوان آن را نتیجه نشست پنجشنبه اصلاح طلبان هم دانست: «خشونت کاریکاتورهای دانمارکی به مراتب بیش از خشونت واکنش دهندگان پاکستانی بود. چرا که وضعیت جوامع مسلمان حاصل همین نگاه خودبزرگ بینانه و تحقیرآمیز غرب است.»