از خاک تا افلاک

شخصیت معنوی حضرت فاطمه زهرا(س) دارای ابعاد و جلوه های مختلف است که هرکدام نگرش عمیق و جامع را می طلبد تا نور خرد به زوایای آن راه یابد و حقیقتی دریافت کند و بینشی بپرورد و به محیط ذهن و جان و روح شیفتگان معرفت و شناخت منتقل سازد.
تعبدهای خالصانه، مناجات های عارفانه، تهجدهای شبانه، و خلوت های عاشقانه با حضرت معبود و محبوب، از جمله جنبه ها و جلوه های شخصیت معنوی حضرت طاهره صدیقه(س) است. در کنار این ابعاد و جنبه‌ها، اشتیاق قلبی و تلاش های عملی برای متجلی کردن ارزش های الهی و اسلامی در کنش و رفتار و سلوک، و پایبندی های دقیق و همه جانبه نسبت به فضایل و معیارهای اخلاقی نیز بخشی از شخصیت والای معنوی حضرت زهرای مرضیه (س) راتشکیل می‌دهد.
این جلوه ها از مقامات و مراتب معنوی حضرت فاطمه(س)، هر کدام در جایگاه خود حائز اهمیت خاص می باشند و نگرش های جامع، اوج زیبایی ها و آموزش ها و راهگشایی های آنها را می نمایانند و اگر چه نه در حد مطلوب و متناسب با جایگاه رفیع و مرتبه عظیم ایمان و عشق و تقرب این موجود شگفتی زای خلقت، لکن در محدوده توان اذهان و افکار و اندیشه های بشری، راهی گشوده می دارد و مقصدی روشن فراروی انسان های تشنه حقیقت قرار می‌دهد.
از این مقامات معنوی و شکل دهنده شخصیت الهی حضرت فاطمه(س) با ذکر نام و اشاره عبور کردیم تا به یکی از بزرگترین جلوه های معنوی این موجود مقدس مواجه شویم که آن، آمد و شد و مراوده فرشته بزرگ و مقرب الهی حضرت جبرئیل(ع) به خانه حضرت زهرای مرضیه(س) و در میان نهادن حقایقی به صورت « وحی » واز جانب خدا به آن حضرت می‌باشد.
این مقام و منزلت بسیار والا و بزرگ و رفیع ، از مهم ترین ابعاد و جلوه های شخصیت معنوی حضرت فاطمه زهرا(س) محسوب می شود و تامل و تعمق خاص و ویژه ای را برمی‌انگیزاند.
حضرت امام خمینی با تدقیق و ژرف نگری و نکته سنجی هایی که مختص به خود او می باشد وکمترکسی تاکنون قادر به این نوع نگرش های عمیق و راهگشا به ابعاد و جلوه های وجودی حضرت زهرای اطهر(س) شده است، ما را به معرفت و شناخت های اصیل و ناب در باره این جلوه شگرف از شخصیت معنوی زهرای بتول(س) نائل می‌گرداند.
ابتدا متن سخنان حضرت امام خمینی را مرور می کنیم و سپس در پیام ها و آموزش های آن نظر می‌گستریم:
«من راجع به حضرت صدیقه سلام الله علیها خودم را قاصر می دانم ذکری بکنم. فقط اکتفا می کنم به یک روایت که در کافی شریفه است و با سند معتبر نقل شده است. و آن روایت این است که حضرت صادق سلام الله علیه می فرماید فاطمه سلام الله علیها بعداز پدرش هفتاد و پنج روز زنده بودند، در این دنیا بودند، و حزن و شدت برایشان غلبه داشت و جبرئیل امین می آمد خدمت ایشان و به ایشان تعزیت عرض می کرد و مسائلی از آینده نقل می کرد. ظاهر روایت این است که در این هفتاد و پنج روز مراوده ای بوده است، یعنی رفت و آمد جبرئیل زیاد بوده است ، و گمان ندارم که غیر از طبقه اول از انبیای عظام، در باره کسی این طور وارد شده باشد که در ظرف 75 روز جبرئیل امین رفت و آمد داشته است و مسائل رادر آتیه ای که واقع می شده است، مسائل را ذکر کرده است و آنچه که به ذریه او می رسیده است در آتیه، ذکر کرده است، و حضرت امیر هم آنها را نوشته است، کاتب وحی بوده است حضرت امیر، همان طوری که کاتب وحی رسول خدا بوده است.
و البته آن وحی به معنای آوردن احکام، تمام شد به رفتن رسول اکرم، کاتب وحی حضرت صدیقه در این 75 روز بوده است.
مساله آمدن جبرئیل برای کسی، یک مساله ساده نیست، خیال نشود که جبرئیل برای هر کسی می‌آید، و امکان دارد بیاید، این یک تناسب لازم است بین روح آن کسی که جبرئیل می خواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح اعظم است... تا تناسب بین روح این کسی که جبرئیل می آید پیش او و بین جبرئیل که روح اعظم است نباشد، امکان ندارد این معنا.
و این تناسب بین جبرئیل که روح اعظم است و انبیای درجه اول بوده است مثل رسول خدا و موسی و عیسی و ابراهیم و امثال اینها، بین همه کس نبوده است، بعد از این هم بین کس دیگری دیده نشده است، حتی در باره ائمه هم من ندیده ام که وارد شده باشداین طور که جبرئیل بر آنهانازل شده باشد، فقط این است که برای حضرت زهرا سلام الله علیهاست که آن که من دیده ام که جبرئیل به طور مکرر در این 75 روز وارد می شده و مسائل آتیه ای که بر ذریه او می گذشته است، این مسائل را می گفته است و حضرت امیر هم ثبت می کرده است و شاید یکی از مسائلی که گفته است، راجع به مسائلی است که در عهد ذریه بلند پایه او حضرت صاحب سلام الله علیه است برای او ذکر کرده است که مسائل ایران جزو آن مسائل باشد، ما نمی دانیم، ممکن است.
در هر صورت من این شرافت و فضیلت رااز همه فضایلی که برای حضرت زهرا ذکر کرده‌اند ـ با اینکه آنها هم فضایل بزرگی است ـ این فضیلت را من بالاتر از همه می دانم که برای غیرانبیا علیهم السلام، آن هم نه همه انبیا، برای طبقه بالای انبیاعلیهم السلام و بعض از اولیایی که در رتبه آنها هست، برای کسی دیگر حاصل نشده، و با این تعبیرکه مراوده داشته است جبرئیل دراین هفتاد و چند روز، برای هیچ کس تاکنون واقع نشده و این از فضایلی است که از مختصات حضرت صدیقه سلام الله علیهاست.»(2)
1ـ اولین موضوع در بیانات حضرت امام خمینی درباره این مقام و فضلیت بزرگ و شگفت انگیری که از سایر فضایل و مقامات معنوی حضرت فاطمه زهرا(س) برتر و والاتر می باشد، این است که حضرت جبرئیل امین در محضر حضرت فاطمه زهرا(س) قرار می گیرد و اولا به تعزیت وتسلیت می پردازد تا حزن و اندوه بی کران زهرای مرضیه(س) در فقدان جانسوز پیامبر اکرم(ص) کاهش یابد و ثانیا آنچه خداوند متعال امر فرموده است، به این بانوی مطهر انتقال دهد.
این یک مقام بزرگ و منزلت سترگ برای حضرت صدیقه طاهره(س) است که جبرئیل، فرشته مقرب خدا، به مراوده و رفت و آمد با او بپردازد و پی در پی در مدت 75 روز که آن بانوی بزرگوار در قید حیات بوده اند، در محضرش حضور یابدو به اکرام و بزرگداشت او بپردازد و به انجام ماموریت الهی خویش اهتمام ورزد.
2ـ دومین موضوع در کلام ژرف حضرت امام خمینی این است که آنچه از حضرت جبرئیل امین به حضرت زهرای اطهر(س) منتقل می شود از جنس «وحی» است و از جانب حضرت پروردگار نازل گردیده است. یعنی همان حقیقت مقدسی است که خداوند متعال به وسیله حضرت جبرئیل به پیامبر اکرم(ص) نازل می کرد. تفاوتی که در وحی به رسول خدا(ص) و وحی به فاطمه زهرا(س) وجوددارد این است که وحی اول احکام و قوانین جامع اسلام در همه ابعاد و شئون حیات مادی و معنوی است که باختم نبوت خاتمه یافت و با اکمال دین مبین الهی به اتمام رسید. لکن وحی دوم، احکام و قوانین نیست و موضوع آن حوادث آینده واخبار غیبی می‌باشد.
در وحی به حضرت زهرا(س)، «کاتب وحی» حضرت علی(ع) است، همچنان که کاتب وحی رسول خدا(ص) نیز پیشوای متقین بود. همان گونه که وحی بودن آنچه حضرت جبرئیل امین به حضرت فاطمه زهرا(س) انتقال داد دارای اهمیت خاص می باشد ، کتابت وحی توسط حضرت علی (ع ) نیز برارزش واهمیت این موضوع می افزاید ، که آنچه به صورت « وحی » بر حضرت صدیفه طاهره (س ) نازل می شود ، کاتبی چون امیر مومنان حضرت علی (ع ) را می طلبد که به دقت و مراقبت کافی ودراوج طهارت و پاکی به این عمل الهی مبادرت ورزد.
3ـ سومین موضوع در سخنان عمیق امام خمینی ، « تناسب روح » است . این موضوع که لازم است به دقت مورد توجه قرار گیرد ، عظمت روح متعالی حضرت زهرا(س ) را نمایان می سازد ، به این ترتیب که حضرت جبرئیل امین که خود « روح اعظم » است بر هر کسی نازل نمی شود ، بلکه باید به کسی نازل شود که بین خود و او در تعالی و منزلت روح ، تناسب لازم وجود داشته باشد.
روح حضرت زهرای مرضیه (س ) آنقدر عظمت و وسعت وقداست و طهارت داشت که روح اعظم حضرت جبرئیل امین بر او فرود می آمد و به آمد و شد و مراوده مکرر می پرداخت و امانات الهی را به صورت اخبار غیبی براو نازل می ساخت و این خود مقام و منزلتی بزرگ برای حضرت صدیقه طاهره است که روح مقدس او اینگونه از « خاک » تا « افلاک » اوج گرفته و همه مراحل و مراتب تقرب الهی را طی کرده و به مقام حضور و شهود و اتصال به منبع نورعظمت الهی نائل آمده و اینگونه مورد عنایات وافاضات رحمانی قرار گرفته است.
این مقام والا وعظیم ، حاصل مجاهدات وقفه ناپذیر و عبادات و مراقبت ها و تلاش های زلال و خالص معنوی آن بانوی بزرگوار می باشد که در صحنه ها و عرصه های حیات خاکی به ظهور و عینیت درآمده است واو را به این جایگاه متعالی رسانده است ، و این واقعیت هرگز منافاتی با خلقت خاص اولیه و مقام عصمت حضرت زهرا(س ) ندارد ، که پیامبر اکرم (ص ) وامامان (ع ) نیز با این مقام اولیه ، به « خاک » آمدند تا به صورت ملموس و مشهود و همراه با توده های مردم ، سفر از خاک تا افلاک را با همه رنج ها و مجاهدت هایش آغاز و به انجام برسانند و به این ترتیب اسوه و الگوی عینی و کامل و جامع این سیر و سلوک و حرکت الهی برای «بشریت» گردند.
4ـ چهارمین موضوع در سخنان نغز حضرت امام خمینی این است که مقام مراوده و همنشینی با روح اعظم و فرشته مقرب خداوند حضرت جبرئیل (ع ) و در معرض بارش انوار وحی الهی قرار گرفتن ، غیر از گزیده ای از انبیای عظام ، اختصاص به شخص حضرت زهرای مرضیه (س ) دارد وکسی دیگر به این مقام والا و بزرگ نائل نیامده است.
حضرت امام خمینی معتقدند که حتی ائمه اطهار (ع ) از مقام مراوده با جبرئیل امین (ع ) و دریافت وحی از او نائل نیامده اند و در متون اخبار و روایات دینی نشانی از این که این فرشته امین وحی بر امامان (ع ) وارد شده و از جانب خداوند متعال حقایقی را به صورت « وحی » بر آنان نازل نماید ، مشاهده نشده است ، بنابر این جز برخی از انبیای الهی احدی را این جایگاه رفیع و منزلت عظیم نیست و فقط حضرت فاطمه زهرا(س ) به این شرافت و عظمت نائل آمده است.
5ـ پنجمین و آخرین موضوع مطرح شده در سخنان عمیق حضرت امام خمینی ، رجحان و برتری مقام مراوده حضرت زهرا(س ) باجبرئیل امین (ع ) نسبت به سایر مقامات و فضایل معنوی این بانوی مطهر می‌باشد.
حضرت امام خمینی با صراحت و اطمینان کامل معتقد است که انزال وحی با فرود فرشته مقرب الهی حضرت جبرئیل امین بر حضرت صدیقه طاهره (س ) در مدت 75 روزی که آن بانوی بزرگوار در قید حیات دنیا بوده اند ، از همه فضایل و مقامات او برتر و شریف تر است و از این طریق است که بهتر و سریع تر می توان به اوج عظمت روح و منزلت والای معنوی و قداست و تقرب زهرای مرضیه (س ) واقف و آگاه گشت ، و البته با اذعان واعتراف به این واقعیت که سایر فضایل و مقامات معنوی این وجود مقدس نیز در جای خود و با آثار ارزشمند فردی و اجتماعی آن ، شریف و بزرگ ودارای رفعت و منزلت می‌باشد.
حضرت امام خمینی به دلیل وجود این مقام و فضیلت معنوی عظیم به صورت اختصاصی برای حضرت فاطمه زهرا(س)، در وصیت نامه الهی و سیاسی خویش نیز به آنان اشاره می نمایند و با عبارات و تعابیر ذیل از آن یاد می‌کنند:
«ما مفتخریم که... صحیفه فاطمیه که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است از ماست.»3
و به این ترتیب « صحیفه فاطمیه » 4 ، به صورت ثبت وحی والهامات الهی توسط حضرت جبرئیل امین ـ که خود فرشته مقرب و مختص نزول وحی می باشد ـ سند بزرگ و عظیمی می گردد که اوج مقام معنوی و فضیلت بزرگ قدسی و ملکوتی حضرت فاطمه زهرا(س) را نمایان می سازد واین موجود شریف و مقدس را اینگونه به درگاه قرب الهی پیوند می دهد و از معنویت زلال و خالص بهره مند می گرداند تا اندیشه های گوناگون وجلوه های مختلف رفتار و سلوک و عملکردهایش در همه اعصار و زمان ها الگوی جامع و کامل رشد و بالندگی و سعادت و رستگاری باشد و زمینه ساز حرکت صعودی آدمیان از « خاک » تا « افلاک » و دست یابی به عالی ترین مراتب قرب الهی گردد.