مقدمه: دکتر احمد نقیب‌زاده دانش‌آموخته دانشگاه پاریس نانتر است؛ همان دانشگاهی که نقطه آغازین جنبش دانشجویی- کارگری ماه مه ۱۹۶۸ بود. وی معتقد است پدیده‌های سیاسی را با عینک تاریخ، فرهنگ و جامعه‌شناسی دقیق‌تر می‌شود فهمید. معمولا محافظه‌کاری را به مباحث تخصصی راه نمی‌دهد و صریح سخن می‌گوید. گفت‌وگو با این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران هم سهل است و هم ممتنع! سهل از آن رو که به هر سوالی با گشاده‌رویی پاسخ می‌دهد و ممتنع از آن روست که اشراف بالایی به تاریخ دیپلماتیک جهان دارد. معتقد است که ریشه رفتارهای سیاسی جهان امروز را، باید در تجربه زیسته و زیست‌جهان دولت- ملت‌ها، واکاوی کرد. دکتر احمد نقیب‌زاده در باب آینده برجام، استقلال اقلیم کردستان عراق، دخالت‌های خارجی در منطقه و همچنین در باب فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در عرصه سیاست خارجی ایران با «آرمان» گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

مقدمه: اوضاع و احوال منطقه به‌شدت ملتهب است. آن‌قدر که برخی معتقدند یک جرقه کافی است تا آتش به پا شود و کار به جنگ برسد. این گمانه بعد از سفر منطقه‌ای ترامپ و قرارداد کلان تسلیحاتی میان عربستان و آمریکا تقویت شد و با تحریکات این دو بازیگر منطقه‌ای و بین‌المللی علیه ایران بیشتر شدت گرفت. مقامات سعودی پا را از تهدیدهای کلامی در سخنرانی‌ها و پیام‌های توییتری فراتر گذاشته و وارد فاز عملیاتی شدند. آنهایی که می‌گفتند جنگ را به داخل ایران می‌کشانند، از خاک کشورهای همسایه برای تقویت گروه‌های افراطی و انجام عملیات‌هایي علیه ایران بهره بردند. محمدجواد ظریف، وزیرخارجه کشورمان هفته قبل در نشست سالانه اسلو که با هدف تقویت صلح در دنیا برگزار می‌شود، به تهدیدهای مستقیم عربستان اشاره کرد و گفت براساس اطلاعات موثق، می‌دانیم در مرزهای ایران تحرکاتی می‌کنند. او به شهادت ٩ مرزبان ایرانی در میرجاوه و نقش عربستان در آن نیز پرداخت. بعد از آن شاهد بودیم که شناورهای سعودی آب‌های خلیج فارس را برای قایق‌های ایرانی ناامن کردند. در اقدامی غیرانسانی، یک ماهیگیر غیرنظامی را کشته و سه نفر دیگر را دستگیر کردند. فقط این نیست و متحد غربی آنها، یعنی ایالات متحده نیز هیزم بر این آتش اضافه می‌کند. از یک‌سو تحریم‌های جدید علیه ایران تصویب می‌کنند و از سوی دیگر جلسه پشت جلسه با گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی. آمریکایی‌ها دوباره یاد سیاست تغییر رژیم {Regime change} افتاده‌اند. ایران در‌این‌میان همه تلاش خود را می‌کند تا در بازی آنها گرفتار نشده و از کوره در‌نرود. به همین خاطر است که در مقابل تندرویی‌های عربستان با آرامش واکنش نشان می‌دهد و بعد از زیاده‌روی‌ها و اظهارات مداخله‌جویانه آمریکایی‌ها خونسردانه به حافظ منافعشان اخطار می‌دهد. با همه این اوصاف، برخی تحلیلگران داخلی تأکید دارند که وضعیت موجود نیازمند توجه و تدبیر بیشتری است. احمد نقیب‌زاده ، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه تهران از جمله همین افرادي است که بوی جنگ استشمام مي‌كند.

مقدمه: دکتر احمد نقیب‌زاده از جمله تحلیلگران مسائل بین‌المللی است که به خوبی می‌تواند در مورد «روس‌ها» اظهارنظر کند. او مقالات متعددی پیرامون رابطه روسیه و آمریکا و نقش این کشور در منطقه به نگارش درآورده است و به نیکی می‌داند کنش‌های کرملین در منطقه حساس خاورمیانه چه معنایی دارد.او در گفتگوی تفصیلی با آفتاب یزد روسیه را مطمئن نمی‌داند و به دولت و دستگاه سیاست خارجی پیشنهاد می‌دهد رابطه خود را با این کشور کاهش دهد.این استاد دانشگاه، اروپایی‌ها را اگرچه ترسو می‌داند اما معتقد است مطمئن‌تر از روس‌ها هستند و تاکید دارد حالا که برجام باعث گشوده شدن درب‌های قاره سبز به سوی ایران شده باید از این فرصت استفاده کرد. دکتر نقیب زاده در بخش دیگری از این گفتگو به تشریح تفاوت‌های ترامپ زمان انتخابات و ترامپ فعلی می‌پردازد و او را «کله پوک» می‌داند و ناآگاه به دنیا. وی همچنین هشدار می‌دهد که رئیس‌جمهور جدید آمریکا خیلی زود دست به اسلحه می‌شود و بایستی از این جهت مراقب بود. گفتگوی آفتاب یزد با این کارشناس بین‌المللی بدین شرح است:

مقدمه: بدنه اجتماعی دولت‌ها بی‌تردید نقش مهمی در میزان کارآمدی آن‌ها و حمایتی که از آن برای تحقق سیاست‌هایش می‌شود، دارد و ازسوی‌دیگر تصمیم‌ها و عملکرد دولت‌ها نیز تأثیر مستقیمی بر تقویت یا تضعیف پایگاه اجتماعی‌شان دارد و از این‌ نظر، تأثیر دو سویه دولت و پایگاه اجتماعی بر هم، می‌تواند مبنای تحلیل‌های بسیاری از تحرکات انتخاباتی در فضای سیاسی کشور باشد. دولت یازدهم از همان زمان روی‌کارآمدن، با اتکا به پایگاه اجتماعی اصلاح‌طلبان و درپی ائتلاف میان عارف و روحانی شکل گرفت و برخی از تحلیلگران حتی پا را فراتر گذاشتند و دولت روحانی را رحم اجاره‌ای اصلاح‌طلبان لقب دادند. بااین‌حال، دولت یازدهم هم با اجتماع تکنوکرات‌ها در بدنه اصلی، چندان متکی بر بدنه اجتماعی حرکت نکرده است. حسن روحانی نشان داده است به‌عنوان یک پراگماتیست، رویکردی برنامه‌محور دارد که دستاوردهایی همچون توافق هسته‌ای ازجمله نتایج آن تلقی می‌شود اما در چنین رویکردی، مخاطره تضعیف پایگاه اجتماعی نیز دور از ذهن نیست؛ این مسئله در بزنگاه‌های انتخاباتی می‌تواند در مشارکت سیاسی مردم نقش مؤثری بازی کند. احمد نقیب‌زاده ، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، معتقد است روحانی تکنوکراتی است که آحاد ملت را در نظر دارد و کلیت ملت را به شکل واحد مورد توجه قرار می‌دهد. از نظر او 70 درصد جامعه خواستار اصلاحات هستند و دولت یازدهم باید رضایت نسبی این بخش را مدنظر قرار دهد. بااین‌حال این تحلیلگر مسائل سیاسی و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران درباره انتظاراتی مانند ترمیم کابینه دولت می‌گوید: «دراین‌زمینه خیلی کم‌کاری کردند؛ همه منتظر بودند بعد از افتتاح مجلس دهم، تغییراتی در کابینه را شاهد باشند که این اتفاق نیفتاد و درواقع نوعی تنبلی سیاسی صورت گرفت و این مسئله به ضرر خودش تمام می‌شود.» گفت‌و‌گوی ما را با وی بخوانید:

مقدمه: توسعه سياسي و تقويت نهاد‌هاي مدني دو مقوله‌اي بود كه رئیس دولت اصلاحات پس از دوم خرداد۷۶روي آنها تاكيد داشت. تئوریسين‌هاي اصلاح‌طلب درآن زمان تمام توان خود را براي تبيين وتئوريزه‌كردن اين دو مقوله به كار بردند اما به يك باره در سال ۸۴ و با روي كار آمدن محمود احمدي‌نژاد فضاي مدني ايران راه ديگري را پيمود. براي بررسي اين مساله و همچنين چرايي ضرورت بازنگري در جريان‌شناسي سياسي ايران امروز، با دكتر احمد نقيب‌زاده استاد علوم سياسي دانشگاه تهران گفت‌وگو كرديم. نقيب‌زاده معتقد است: «بزرگ‌ترين نقيصه‌اي كه در كار اصلاح‌طلبان پس از خرداد۷۶ وجود داشت اين بود كه به صورت غيرمنتظره، بدون آمادگي قبلي و ناگهاني به قدرت رسيدند. بعد از اين تندروهاي اصلاح‌طلبa احساس كردند كه فرصت اندكي دارند و بايد در اين فرصت اندك جاي پاي خود را تقويت كنند. در نتيجه عجولانه درصدد ارائه راهكارها و يك سلسله اقدامات نسنجيده برآمدند كه برخي از اين اقدامات به حوادث مختلفي ختم شد. اين عده اين نكته را فراموش كردند كه نبايد سيستم سياسي را ترساند و دچار وحشت كرد. نبايد كاري كرد كه دولت احساس كند كنترل اوضاع از دستش خارج شده است. نبايد كاري كرد كه تشكل‌ها و جريان‌هاي سنتي احساس كنند كه ارزش‌ها و جايگاه خود را از دست داده‌اند. متاسفانه اين اقدامات انجام شد و نتيجه اين بود كه محمود احمدي‌نژاد از دل جريان اصلاح‌طلب بيرون آمد؛ كسي كه هيچ سنخيتي با اصلاحات نداشت. در حقيقت اگر آن عده، كمي سنجيده‌تر عمل كرده بودند شايد احمدي‌نژاد و امثال احمدي‌نژاد هيچگاه سكان اداره كشور را به دست نمي‌گرفتند.» اين استاد علوم سياسي تصريح مي‌كند: «احمدي‌نژاد هيچ كاري نكرد. احمدي‌نژاد نه خوب كرد، نه بد كرد. وي تنها راه را براي کسانی باز كرد تا تيشه به ريشه هرچه نهاد مدني است بزنند؛ از كانون وكلا گرفته تا ساير نهادهاي مدني و احزاب سياسي همه مورد هجمه بي‌دريغ قرار گرفت. احمدي‌نژاد در واقع جاده صاف‌كن ديگران بود. وي نه ايده‌اي داشت و نه برنامه‌اي، و به همين دليل هر كاري كه امروز انجام مي‌داد گاه فرداي آن ضد آن را انجام مي‌داد. اين نوع طرز فكر به هر حال چه از نظر داخلي و چه از نظر بين‌المللي مشكلات بسيار زيادي را براي كشور به وجود آورد. در حدود ۲۰ يا ۳۰ درصد جامعه ما توده‌ها هستند كه تمام آنها در زمان احمدي‌نژاد قدرت گرفتند و روي كارآمدند وحاضر نيستند به راحتي قدرت را ترك كنند». درادامه متن گفت‌وگوي «آرمان» با دكتر احمد نقيب‌زاده را از نظر مي‌گذرانيد:

مقدمه: احمد نقیب‌زاده ، استاد تمام علوم سیاسی دانشگاه تهران است و همه او را به عنوان یک کارگزارانی می‌شناسند ولی وی نقدهای صریحی به اصلاح‌طلبان به جهت ساختارشکنی‌های آنها دارد و نسبت به اصولگرایان هم منتقد است، البته می‌گوید باید «وفاق ملی» نیز داشت. مصاحبه‌مان با او در اتاق 366 طبقه سوم دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در یک محیط آرام و مملو از کتاب‌های روی هم انباشته انجام شد؛ ته‌لهجه‌ای کرمانی داشت که وقتی پرسیدم گفت اهل «شهربابک» کرمان است. هم طرفدار دولت بود هم منتقد به مبانی نظری آن؛ می‌گوید دوران نگاه‌های پوزیتیویستی در توسعه گذشته و معتقد است این کلام که برای جهانی شدن باید از هویت فرهنگی‌مان کوتاه بیاییم به معنای آن است که دیگر نه خود را می‌توانیم اداره کنیم نه با هیچ کشوری تعامل داشته باشیم. اعتقاد دارد باید با همه کشورها تعامل داشت و از سرمایه‌گذاری خارجی استقبال ‌کرد اما نسبت به نگاه‌هایی که توسعه برون‌زا را تشدید می‌کند و عنان اقتصاد را دست خارجی‌ها می‌دهد بشدت منتقد است. او توسعه‌ای را امیدوارانه و آینده‌دار می‌داند که متکی بر توان داخلی باشد و معتقد است بسیاری از ظرفیت‌های اقتصادی ما خالی است و اگر آنها فعال شود اقتصاد پویا خواهد شد و پیشرفت هم پس از آن محقق می‌شود. متن زیر حاصل گفت‌وگوی «وطن‌امروز» است با این استاد دانشگاه تهران.