(روزنامه آرمان - 1394/06/05 - شماره 2854 - صفحه 6)
* با توجه به رویدادهای اخیر در خاورمیانه آیا می‌توان گفت که سياست خاورميانه‌اي اوباما تغييركرده است؟
** اوباما در دوره دوم رياست‌جمهوري اعلام كرد كه خاورميانه، سه مشكل دارد؛ مساله سوريه، پرونده هسته‌اي ايران و مساله فلسطين. از نظر اوباما اين سه مشكل، از مشكلات عمده خاورميانه هستند. اوباما حل اين سه مساله را در برنامه خود قرار داد ولی فقط توانست تا حدودي مساله هسته‌اي ايران را حل كند. عدم توفيق اوباما در وعده‌هاي انتخاباتي باعث شد كه وي حمایت كنگره آمريكا را از دست داده و سطح محبوبيتش به حدود 43 درصد برسد كه اين ميزان محبوبيت در خور رئيس‌جمهور آمريكا نیست. لذا اوباما تصميم گرفت استراتژي خود را تغيير دهد و با اين تغيير استراتژي، وي مساله تفاهم بين ايران و 1+5 را به‌رغم مخالفت‌هاي كنگره و لابي صهيونيستي شکل داد و در مورد پرونده هسته‌اي ايران به موفقيت رسيد. اين موفقيت براي اوباما مي‌تواند به نوعي تضمين‌كننده استراتژي جديد وي درباره سوريه باشد. می‌توان گفت اوباما اين روزها تمام توان خود را در مساله سوريه قرار داده است.
* روند تحولات در خاورميانه در ماه‌هاي اخير را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
** خاورميانه ظرف چند ماه گذشته تحولات بسیاری را از سر گذرانده است و نشانه‌ها و علائمي از بروز يك سري تحولات در خاورميانه به چشم مي‌خورد. داعش، خاورميانه را دگرگون کرده و سياست‌هاي تركيه نيز منطقه خاورميانه را با بحران‌هاي زيادي روبه‌رو كرده است. تركيه در گذشته اجازه نمي‌داد كه به داعش آسيبی برسد ولي در حال حاضر با توجه به خطر پ.ك.ك تركيه مواضع خود را نسبت به داعش تغيير داده و پايگاه نظامي اينجرليك را در اختيار آمريكايي قرار داده است تا از اين پايگاه براي سركوب داعش استفاده شود. همچنين تركيه خواهان ايجاد يك منطقه پرواز ممنوع و امن در سوريه است كه اجازه اين كار به این کشور داده نشد. اين نشانه‌ها مشخص مي‌كند كه خاورميانه وارد دوران سياسي جديدي شده است. تحولات خاورميانه بسیار فشرده است و اين فشردگي تحولات، آينده نامعلومي را براي خاورميانه متصور كرده است.
* طرف‌هاي بحران سوريه سعي دارند از طريق راه‌حل سياسي بحران این کشور را كنترل كنند. آيا تحول و تغيير رفتاري نسبت به دولت اسد در سطح بین‌الملل ديده مي‌شود؟
** بله، تا حدودي اين تغيير رفتار وجود دارد. روسيه مواضعی هم‌جهت با بشار اسد دارد. چند روز پيش نيز ژنرال السيسي در مصر اعلام كرد كه از بشار اسد حمايت خواهد كرد. از طرف ديگر براي آمريكا، خاورميانه و تغيير و تحولات آن مهم است و رویکردهای این کشور در این منطقه بسیار تأثیرگذار است. تحولات در يمن در شرايط فعلي بسیار فشرده و حساس است لذا آمريكا به دنبال اين است كه مساله يمن را مورد بررسي قرارداده و این بحران را با گفت‌وگو حل و فصل كند تا بتواند بعد به مساله سوريه بپردازد.
استراتژي آمريكايي‌ها درباره سوريه استراتژي دوزمانه است؛ از يك سو به دنبال حمايت از بشار اسد است تا بتواند با گروه‌هاي افراطي مبارزه كند و از طرف ديگر مي‌خواهد تكليف بشار اسد را مشخص كند. روس‌ها نيز با اعزام نيروهاي جديد و احياي پايگاه خود در غرب سوريه مي‌خواهند سوريه را به عنوان يك گروگان در برابر آمريكايي‌ها در دست داشته باشند تا هر آنچه آمريكا بر سر مساله اوکراین بر روسيه فشار وارد مي‌كند، روسيه نيز از وجود سوريه اين استفاده را كند تا هم بتواند دخالت نظامي در سوريه داشته باشد و هم حضور فعالي در این کشور از خود به نمايش بگذارد.
* سياست ايران در مقابل تغيير و تحولات سوريه چگونه است؟
** سياست ما در مقابل سوريه تا حدودي سنتي و مبتنی بر رویکردهای قبلی ماست. رویکرد و دیدگاه ایران آن است که اگر هم قرار است بشار اسد برود مردم سوريه بايد در اين مورد تصميم بگيرند. ایران همواره از دولت‌های مردمی در منطقه حمایت کرده است، با این حال بايد به صورت فعال‌تري در تغيير و تحولات سوريه نقش ايفا كند.
هرچند سوريه يك نقطه استراتژيك براي ايران محسوب مي‌شود و از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است ولي استراتژي فعلي ما باید پویاتر باشد و از تحرکات روسیه در این کشور غافل نباشیم. بايد دقت شود كه ايران سرمايه‌گذاري‌هاي سخاوتمندانه‌اي در سوريه انجام داده است و نبايد از تحولات سوريه عقب بماند. ما نيز بايد از اسد حمايت كنيم تا از اين طرق با افراطيون سوري مقابله شود و بعد طي گفت‌وگو‌هايي درباره اسد تصميم‌گيري شود.
* مواضع ايران درباره آينده سوريه چگونه بايد باشد كه روسيه در به دست آوردن مواضع بهتر در آينده سوريه از ايران سبقت نگيرد؟
** به نظر مي‌رسد ما نسبت به ملاحظاتي كه براي سوريه داريم به عنوان بازيگر نقش اول وارد ماجراي سوريه نشده‌ايم. طرح ايران براي بحران سوريه نیازمند بازبینی است و باید پویایی بیشتری در این عرصه داشته باشیم، لذا بايد طرح جديدي درباره سوريه از طرف ايران ارائه شود. راهكارها در سوريه بايد به شيوه‌اي باشد كه تمام موارد رصد شود. ضمن اينكه طوري رفتار كنيم كه افراطيون نيز در سوريه سركار نباشند. واقعيت اين است كه با كنار رفتن بشار اسد سوريه به دست افراطيون خواهد افتاد و اين چيزي نيست كه ايران انتظار آن را مي‌كشد و ايران مي‌تواند درباره حل بحران سوريه با غرب تا حدودي همكاري كند تا افراطيون در سوريه حاكم نشوند.
ضمن اينكه بايد كوشيد رابطه خود را با روسيه حفظ كنيم لذا بايد به نوعي دست به ديپلماسي سايه در سوريه بزنيم كه بتوانيم در مقابل تروريست‌ها در منطقه ايستادگي كنيم. روسيه هيچگاه نمي‌تواند اساس يك نظام سياسي را تغيير دهد. ما بايد ضمن حفظ روابطمان با روس‌ها در فكر همكاري‌هاي بين‌المللي در خاورميانه باشيم. بايد دقت كرد كه ايران از اسد در مقابل تروريست‌ها و افراطيون حمايت كند، زيرا اگر اين گروه‌ها در سوريه حاكم شوند مشكلات زيادي را به وجود آورده و بيرون كردن آنها از سوريه كار مشكلي خواهد بود.
* چرا آمريكا با دخالت روسيه در سوريه مخالف است؟
** روس‌ها زير فشار‌هاي اقتصادي فراوان و فزاينده‌اي که مرتبط با قضیه اوکراین است قرار دارند و در اين انديشه هستند كه از سوريه و مشكلات این کشور استفاده كنند و از این فشارها بكاهند و حال كه جامعه جهاني به اين نتيجه رسيده است كه افراطيون سوريه را سركوب كند روسيه نيز مي‌خواهد در مبارزه با افراطي‌گري براي خود جايگاهي ايجاد كند. آمريكايي‌ها نمي‌خواهند اين امتياز به روس‌ها بدهند، زيرا اگر غرب بتواند افراطي‌گري را در سوريه سركوب كند و روسیه نيز در آن نقش داشته باشد آن‌گاه زماني كه غرب بخواهد در مقابل اسد موضع‌گيري كند روسيه ممكن است مقاومت كند و امتياز بخواهد و آمريكايي‌ها نمي‌خواهند امتياز ويژه‌اي به روس‌ها در مساله سوريه بدهند.
از طرفي روسيه پايگاه خود را در سوريه احيا كرده و با اين كار آمريكا را دچار سردرگمي كرده است. هدف روسيه نگاه داشتن اسد است و آمريكايي‌ها هم نمي‌خواهند اين امتياز را به روس‌ها بدهند. هيچ راهي وجود ندارد جز اينكه روس‌ها و ايران در مذاكرات سوريه حضور داشته باشند و بدون حضور ايران امكان رسيدن به سياست موفق در سوريه ميسر نيست.
* نزديكي عربستان و روس‌ها به چه منظور است؟
** ملك عبد‌ا... مرد آرامي بود و سياست خارجه بدون جنجال را دنبال مي‌كرد ولي گروه جديد كه در عربستان حاكم شده‌اند گروه وهابي افراطي است كه قصد رهبري منطقه را دارند. آمريكا دو انتظار اساسي عربستان را در پرونده هسته‌اي و حمله نظامي به سوريه را بدون پاسخ گذاشت و با وجود آنکه اوباما به رياض و ملك سلمان به آمريكا سفر كرد و آمريكا براي دلجويي از عربستان قرارداد فروش سلاح با عربستان بست ولي هنوز ملك سلمان نسبت به آمريكا موضع مثبتي ندارد.
به اين دليل روس‌ها يك نوع ديپلماسي پنهان را آغاز و اعلام آمادگي كرده‌اند كه سلاح‌هاي پيشرفته‌اي به عربستان مي‌فروشند. از طرفي ژنرل السيسي متحد عربستان هم از روس‌ها سلاح خريده است و حتي فرانسوی‌ها نيز حدود دوازده الي سيزده ميليارد دلار سلاح به عربستان فروختند. چنين قراردادهايي به اين منظور است كه عربستان به آمريكا بفهماند كه مي‌تواند متحد ديگري نيز غير از آمريكا داشته باشد و از طرفي روسيه نيز به دنبال حضور در خاورميانه است.
روسيه از ديرباز متحد ايران بوده است. این کشور با تحويل جنگنده‌هاي سوخو جاي پاي خوبي در عراق باز كرده است و در سوريه هم از دیرباز داراي پايگاه‌هايي بوده است. بنابراين روسیه تلاش دارد اين پايگاه‌ها را در خاورميانه حفظ كند. اوباما توانست مساله ايران را حل کند و حال به دنبال آن است كه مساله سوريه را نيز به مقصد مطلوبی برساند تا اين دو عملکرد در كارنامه حزب دموكرات براي رقابت آتي رياست‌جمهوري در آمريكا باقي بماند و تأثیرگذار باشد. لذا روسيه به دنبال اين است كه با حضور در خاورميانه، توجه آمريكا را نسبت به مساله اوكراين كاهش دهد و آمريكايي‌ها رفته‌رفته تسلط آنها بر منطقه اوكراين را خواهند پذيرفت.
http://armandaily.ir/?News_Id=128025
ش.د9402584