نه لايحه‌اي در كار است و نه مناظره‌اي. كميسيون برجام براي يك «بررسي» كامل همچنان كار را جدي گرفته است. آنها ديروز «كميته‌هاي تخصصي» خود را تشكيل دادند و بعد از آن هم چمدان‌هاي‌شان را بستند تا به بازديدي از سايت‌هاي هسته‌اي و نظامي بروند. پيش از آن اما كميسيون برجام يك «مقايسه» را جايگزين «مناظره» كرده است؛ مقايسه‌اي كه اگر طبق برنامه پيش برود هيچ كم از يك مناظره تمام عيار ندارد. كارنامه سعيد جليلي با دو سال تاخير روي ميز مجلسي‌ها آمده تا با كارنامه محمدجواد ظريف مقايسه شود؛ دو كارنامه با دو قطعنامه و دو توافق. قطعنامه ١٩٢٩ در مقابل قطعنامه ٢٢٣١ و توافق ايران با برزيل و تركيه در مقابل برجام. اين راهي است كه موافقان برجام براي راضي كردن مخالفان يافته‌اند؛ مخالفاني كه در جلسه ديروز در قامت حاميان كارنامه سعيد جليلي حاضر شدند تا كميسيون برجام نشستي آرام‌تر از قبل را تجربه كند.
ديروز وقت آن بود تا موافقان برجام سوالات خود را پيش روي تيم مذاكره‌كننده قبلي بگذارند؛ اينكه چه شد ايران طي قطعنامه ١٩٢٩ ذيل فصل هفتم سازمان ملل رفت، يا اينكه در بيانيه تهران براي ميانجيگري تركيه و برزيل چه زمينه‌هايي طراحي شده بود؟ سعيد جليلي ديروز وقتش را در كميسيون ويژه برجام با همين دو محور صرف ترسيم تاريخچه مذاكرات در دوره خود كرد؛ دوره‌اي كه حالا با دو سال تاخير مورد سوال قرار مي‌گيرد. اين اما هنوز اول كار سعيد جليلي در كميسيون برجام است. او دوشنبه هفته آينده هم بايد يك بار ديگر راهي بهارستان شود تا در جلسه كميسيون ويژه درباره مباحث مطرح شده در شوراي عالي امنيت پيرامون برجام و قطعنامه ٢٢٣١ اعلام نظر كند. در مقابل طيف موافقان توافق همچنان درصدد هستند تا سوالاتي جدي‌تر را از مذاكرات هسته‌اي در دوران او بپرسند.
خروجي كار؛ يك گزارش ساده
دستور كار اول جلسه ديروز كميسيون ويژه انتخاب اعضاي كارگروه‌هاي اين مجموعه بود. جايي كه پنج كميته فني و هسته‌اي، دفاعي و امنيتي، اقتصادي، حقوقي و سياسي اعضاي خود را شناختند. اين انتخاب مي‌تواند نشان از جديت كميسيون ويژه براي ادامه كارش باشد. حتي در شرايطي كه مشخص شده نبايد در انتظار رسيدن لايحه برجام از پاستور باشد. اين موضوعي است كه روساي مجلس هم آن را پذيرفته‌اند. در اين شرايط به نظر مي‌رسد كميسيون برجام با تمام جديتي كه از خود نشان مي‌دهد، قبول كرده كه خروجي كارش چيزي جز ارايه يك گزارش به صحن علني مجلس نخواهد بود. اين را مي‌شود از سخنان نايب‌رييس اين كميسيون بعد از جلسه ديروز فهميد. جايي كه منصور حقيقت‌پور به خبرگزاري تسنيم بعد از شرح برنامه‌هاي اين مجموعه گفته كه «قرار است پس از انجام كامل برنامه‌هايي كه گفته شد، گزارش نهايي جلسات، بازديدهاي اعضا براي ارايه قرائت در صحن علني مجلس، دو هفته آينده و پس از تعطيلات تابستاني و سركشي نمايندگان به حوزه‌هاي انتخابيه، تقديم هيات‌رييسه مجلس شود.»
علاءالدين بروجردي، رييس كميسيون سياست خارجي و امنيت ملي و عضو ديگر كميسيون برجام هم همين موضوع را به شكل ديگري عنوان كرده و به خبرگزاري ايرنا گفته كه «اگر دولت لايحه‌اي ندهد، مجموعه تلاش‌هاي نمايندگان طي گزارشي به شوراي امنيت ملي و ساير نمايندگان مجلس شوراي اسلامي ارايه خواهد شد.» اعضاي كميسيون ويژه و خصوصا طيف منتقدان توافق تا پيش از اين دنبال خروجي ديگري بودند. آنها مي‌خواستند نهايتا از اين مجموعه براي باز كردن راهي براي رسيدن به يك مصوبه در صحن علني استفاده كنند؛ حالا چه مصوبه‌اي در پي دادن لايحه برجام باشد و چه تلاشي بعد از مطرح شدن طرح‌هاي هسته‌اي در كميسيون ويژه. هر چه هست راضي شدن اين كميسيون به دادن يك گزارش تا اينجا نشان از چيزي جز پذيرفتن واقعيت سياسي جايگاه اين مجموعه ندارد.
صف‌آرايي موافقان و منتقدان؛ يك كارويژه سياسي
اما كارويژه اين كميسيون هنوز نه براي موافقان توافق تمام شده و نه براي منتقدان آن. همان گزارش ساده هم مي‌تواند محل اختلافاتي جدي شود. هر چند هيچ نقشي در فرآيند تصويب برجام و طي مراحل قانوني آن هم نداشته باشد اما به هر حال محتواي آن مستندي خواهد بود در بين طيف‌هاي سياسي تا با آن به تحكيم مواضع خود بپردازند. اين يعني همان كاركرد «تريبوني» كميسيون برجام كه حداقل براي منتقدان توافق غيرقابل چشم‌پوشي است. عباسعلي منصوري آراني، از موافقان برجام درباره حضور تيم‌هاي قبلي و فعلي مذاكره‌كننده در كميسيون ويژه به «اعتماد» مي‌گويد: «ما فكر مي‌كنيم كنار هم گذاشتن قطعنامه ١٩٢٩ كه در زمان آقاي جليلي صادر شد با قطعنامه ٢٢٣١ و همينطور مقايسه محتواي توافق ايران با تركيه و برزيل درباره انتقال سوخت هسته‌اي با متن كنوني برجام بتواند خيلي از منتقدان را قانع كند كه هم‌اكنون دستاوردهاي تيم هسته‌اي كشورمان به مراتب بيشتر از دستاوردهاي قبلي است.
ما به هر حال با قطعنامه‌اي كه در زمان آقاي جليلي صادر شد ذيل فصل هفتم سازمان ملل قرار گرفتيم و بررسي محتواي آن در شرايط كنوني بسيار راهگشا است.» در مقابل هم طيف منتقد مذاكرات قصد كرده‌اند تا از اين كميسيون براي رسميت دادن به مواضع هسته‌اي خود استفاده كنند. اين را مي‌شود از حضور مستمر برخي چهره‌هاي اين طيف در جلسات كميسيون ويژه برداشت كرد. آن هم در شرايطي كه عضو اين مجموعه نيستند. چه آنكه ديروز هم شش نماينده طيف منتقدان يعني حميد رسايي، احمد اميرآبادي فراهاني، مهدي كوچك‌زاده، علي‌اصغر زارعي، زهره طبيب‌زاده و حبيب آقاجري در جلسه كميسيون ويژه حاضر شده بودند. تفاوت مواضع اين دو طيف حالا آنها را به سمت تقابلي بر سر استفاده تاكتيكي از موقعيت كميسيون برجام سوق داده است. تقابلي كه براي نشان دادن تاثير سياسي خود هيچ نيازي به لايحه و طرح ندارد.
دفاع جليلي از كارنامه ناخوانده
سعيد جليلي ديروز در كميسيون برجام بالاخره مورد سوال قرار گرفت تا مجبور شود قدري درباره مذاكرات هسته‌اي در دوره خودش گزارش دهد. گزارشي كه او هيچگاه در يك جلسه دو طرفه و در پاسخ به سوالات فني و سياسي آن را ارايه نداده بود. سعيد جليلي در جلسه ديروز تاكيد كرده كه تغيير رويكرد غربي‌ها نسبت به برنامه ايران بعد از جريان مذاكرات ژنو ١ آغاز شده بوده. جايي كه آنها «مجبور شدند رويكرد مقابله‌اي، تعليقي، ترتيبي و تخريبي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را كنار گذاشته و از آن عبور كنند و پس از آن موضوع غني‌سازي با درصد بالا و ٢٠ درصد مطرح شد و فردو را هم تحت نظارت آژانس و به صورت كاملا امن در آن موقع تاسيس كرديم، به همين جهت غربي‌ها ايده تبادل سوخت هسته‌اي را مطرح و به اين ترتيب رويكرد مقابله‌اي غربي‌ها به رويكرد تعاملي و مبادله‌اي تغيير كرد از طرفي ديگر پس از تغيير رويكرد مذكور وساطت برزيل و تركيه مطرح شد چون اين دو كشور عضو غير دايم شوراي امنيت بودند.» او اين توافق را اقدامي دانست كه «در آن تمام حقوق هسته‌اي ملت ايران ديده شده بود.»
به گفته جليلي نخستين‌بار امريكايي‌ها در استامبول٢ «از خط قرمز غني‌سازي و حقوق هسته‌اي جمهوري اسلامي عقب‌نشيني كردند و شرمن، نماينده امريكا در مذاكرات، پيام رييس‌جمهور امريكا را در آن جلسه قرائت و اعلام كرد كه حق هسته‌اي و حق غني‌سازي ايران را به رسميت مي‌شناسند.» جليلي كه هنر ديپلماسي خود را تبديل چالش غربي‌ها به يك فرصت دانسته، گفته كه «امريكايي‌ها بارها درخواست گفت‌وگوي دوجانبه داشتند ولي ما نپذيرفتيم و گفتيم هر بحثي داريد در جمع و گفت‌وگوي با ١+٥ مطرح كنيد، چون اينها هميشه مي‌گفتند ما همه با هم يكي هستيم و اختلافي با هم نداريم، از طرف ديگر در زمان اينجانب هيچ بازديدي از پارچين نشد، ما در حالي شرايط را تحويل تيم جديد داديم كه ١+٥ از كليه خطوط قرمز خود عدول كرده بود، رويكرد مقابله‌اي خود را كنار گذاشته و گفت‌وگوي پيرامون حق هسته‌اي، حق غني‌سازي و تثبيت صنعت هسته‌اي را پذيرفته بود.»
كنايه‌هاي جليلي به دولت يازدهم
«اين نكته هم قابل توجه است كه ما صرفا با امريكا گفت‌وگو نكرديم. ما با ١+٥ گفت‌وگو كرديم، چون امريكا را كدخداي جهان نمي‌دانيم و معتقد بوديم امريكا يكي از كشورهاي ١+٥ است.» اين شايد سنگين‌ترين كنايه سعيد جليلي به تيم مذاكره‌كننده فعلي و دولت يازدهم بود. حضور او در كميسيون برجام بهترين فرصت بود تا با زباني كنايه‌آميز از ديپلماسي دولت روحاني انتقاد كند. از جمله جايي كه گفت: «از طرف ديگر ديپلماسي ويترين كار است، مولفه‌هاي قدرت در داخل كشور است و ناديده گرفتن مولفه‌هاي مذكور و دلخوش شدن به ديپلماسي صرف دستاوردي نخواهد داشت.»
اين از سرفصل‌هاي اصلي انتقاد طيف‌هاي رقيب دولت از ديپلماسي حسن روحاني است كه اين‌بار از زبان رقيب انتخاباتي او شنيده مي‌شود. او همچنين گفته كه «امريكايي‌ها بارها درخواست گفت‌وگوي دو جانبه داشتند ولي ما نپذيرفتيم و گفتيم هر بحثي داريد در جمع و گفت‌وگوي با ١+٥ مطرح كنيد.» جليلي همچنين تاكيد كرده كه «ما در حالي شرايط را تحويل تيم جديد داديم كه ١+٥ از كليه خطوط قرمز خود عدول كرده بود» تا به اين شكل به دولت يازدهم يادآوري كند كه در جاهايي هم مديون مذاكرات دوران اوست.
http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=24252
ش.د9402539