(روزنامه اطلاعات ـ 1394/07/04 ـ شماره 26262 ـ صفحه 12)
سرعت وقایع با ورود روزافزون پناهجویان و آوارگان جنگی به اروپا بسیار بالا است . هر روز در مطبوعات شاهد آمار جدیدی هستیم که از ورود شماری ازجمله خانواده‌ها و کودکان به اروپا یا از مرگ یا غرق شدن بسیاری دیگر خبر می‌دهد. حتی سازمان ملل و سازمان پزشکان بدون مرز نیز بارها اعلام کرده‌اند که این آمار تقریبی است و در حال حاضر اطلاعات کامل و دقیقی از کشته شدگان و مفقودین در دست نیست.
کمیساریای عالی پناهندگان طی بیانیه ای در ماه گذشته، بحران پناهجویان را به‌عنوان شرم‌آورترین فاجعه انسانی در تاریخ اروپا خواند و ضمن اشاره به قاچاق انسان و زنان و کودکانی که مورد تعرض قرار گرفته‌اند، آن را به عنوان زنگ خطری برای اروپا دانست.
به راستی سازمان‌های بین‌المللی، آمریکا و کشورهای اروپایی در پیدایش و حل و فصل این بحران تا چه اندازه مسئول هستند نقش آنها در دامن زدن به جنگ‌هایی که هزاران کودک و زن ومرد را آواره کرده است، چیست؟
از طرفی به نظر می‌رسد عده ای از سیاستمداران ورود روزافزون پناهجویان به اروپا را خطری در جهت وارد شدن گروههای تروریستی داعش به داخل اتحادیه اروپا می‌دانند.
ویکتور اوربان ، نخست وزیر مجارستان که در سخنانی عجیب و به دور از انسانیت ورود مهاجران را تهدیدی برای تمدن اروپا عنوان کرده بود، طی مصاحبه ای با روزنامه آلمانی الگماینه سایتونگ ، ورود مسلمانان به اروپا را تهدیدی برای اروپا و هویت مسیحی آن دانست و گفت: نباید فراموش کرد که این پناهجویان نمایندگان یک فرهنگی هستند که اساسا با فرهنگ اروپا تفاوت دارد.بیشتر این‌ها مسلمان هستند نه مسیحی و این یک مسئله بسیار مهم است، چرا که اروپا و هویت اروپایی ریشه در مذهب مسیحیت دارد.وی در ادامه این گفتگو ادعا کرد، سیستم ارزش‌های مذهب مسیحیت قدرت خود را در حفظ اروپا تقریبا از دست داده است و افکار اروپایی در خود قاره اروپا نیز در اقلیت قرار گرفته اند!
اظهارات ویکتور اوربان واکنش‌های مختلفی را در اروپا بر انگیخت. در برخورد با این اظهارات ، دونالد تاسک رئیس شورای اروپا گفت: کمک کردن به کسانی که دست کمک به سوی ما دراز کرده اند یک وظیفه انسانی است و هیچ ربطی به مسئله نژاد و مذهب ندارد.
رافائل آنتوون فیلسوف فرانسوی نیز در یک کانال تلویزیونی ، ضمن عدم تایید سخنان نخست وزیر مجارستان، سخنان وی را کاملا بی‌معنا و بی‌پایه و اساس خواند .
صدر اعظم اتریش همچنین رفتار مجارستان با پناهجویان را یادآور رفتار نازی‌ها و خاطرات تاریک اروپا در زمان هیتلر دانست.
این در حالیست که بنا به گزارش روزنامه لو پوان ، مارین لوپن یکی از رهبران حزب جبهه ملی فرانسه نیز، ورود مهاجران به اروپا را به هجوم بربر‌ها تشبیه کرد!از سوی دیگر هزاران پناهجو و آواره جنگی که بیشترشان از سوریه ، عراق و افغانستان می آیند، هر روزه پس از پیمودن کیلومترها در شرایط سخت و بسیار طاقت فرسا و دست و پنجه نرم کردن با خطرات بسیار ، برای زنده ماندن تلاش می‌کنند. از غرق شدن هزاران پناهجو در آب‌های مدیترانه و خبر ساخت گورستان بین‌المللی مهاجران در جنوب ایتالیا تا دفن صدها پناهجوی بی نام و نشان در گوشه وکنار اروپا ، داستان آوارگی انسان‌های بی‌شماری به همراه اجساد بی نام نشانشان در زیر خروارها خاک مدفون و به فراموشی سپرده شده است.
از کامیون رها شده در کنار یکی از بزرگ راههای اتریش که در آن اجساد در حال فساد ۷۱ پناهجوی کودک، زن و مرد پس از دوروز پیدا شد و از هویت اجساد دیگری که به جز نمونه‌های جمع‌آوری شده DNA آنها در آرشیوهای پزشکی اطلاع بیشتری در دست نیست تا واقعیت تلخ و تکان دهنده پیدا شدن جسد «آیلان» سه ساله در کنار ساحلی در بدروم ترکیه، از عبور با پای پیاده عبدالرحمان ۴۰ساله از مسیر خطرناک تونل ۵۰کیلومتری مانش تا دفن موسی ۱۷ساله در قطعه مسلمانان بندر کاله، از حمله نئونازی‌ها به کمپ‌های پناهجویان در آلمان ، از ساخت دیوارهای بلند حاوی سیم خاردار توسط انگلیس در نزدیکی تونل مانش و بندر کاله در فرانسه ، تا دیوارهای بلند ۴متری در مرز مجارستان و هزاران اتفاق دردآور دیگر ، آیا وقت آن نرسیده است که قدرت‌های بزرگ جهان کارنامه خود را در این باره مورد ارزیابی دقیق‌تری قرار دهند ؟
تشدید روزافزون بحران پناهجویان در اروپا عکس‌العمل‌های متفاوتی را در محافل اروپا برانگیخته است، در حالی که عده ای از محافل و سیاستمداران اروپا به‌صورت‌های مختلف مخالفت خود را در مقابل ورود پناهجویان به اروپا اعلام کرده‌اند و ورود پناهجویان به اروپا را تهدیدی در جهت بر هم زدن توازن بافت فرهنگی و اجتماعی اروپا می‌دانند، بسیاری از هنرمندان، روشنفکران ، گروههای مردمی و سیاستمداران بلند پایه اروپا نیز حمایت‌های خود را در این باره اعلام کرده اند، به نظر می‌رسد بحران پناهجویان به تازگی ذهن روشنفکران زیادی را در سراسر جهان به خود مشغول کرده است.
در این میان، نمی‌توان نقش مثبت بعضی از مطبوعات را در به حرکت در آوردن موج‌های اخیر حمایت نویسندگان و هنرمندان از پناهجویان، نادیده گرفت. به عنوان مثال روزنامه لیبراسیون فرانسه در یکی از شماره‌های اخیر خود ، سکوت هنرمندان و روشنفکران را در مقابله با بحران پناهجویان مورد انتفاد قرار داد و چنین نوشت : چرا نویسندگان و هنرمندان در مقابل تراژدی پناهجویان سکوت کرده اند؟ چند کامیون حاوی اجساد پناهجویان باید پیدا شود و چندین کودک و زن و مرد باید در دریاها جان بدهند تا صدای روشنفکران بلند شود ؟
اما به‌راستی چگونه می شود داستان زندگی این پناهجویان را که بیشترشان از خاورمیانه می‌آیند به تصویر کشید؟
رسانه‌های مختلف اروپا و جهان با همه تلاش‌هایی که از ابتدا در جهت انعکاس این بحران انجام داده اند اما کماکان از پوشش خبری وضعیت این پناهجویان در مسیر عبورشان از کشورهای مقصد ناتوان هستند.پیوسته توسط خبرنگاران و گزارشگران سازمان ملل ، اطلاعات جامعی منتشر می‌شود، فرستاده‌های مخصوص تعدادی از مطبوعات و شبکه‌های تلویزیونی اروپا نیز گزارش‌هایی از وضعیت پناهجویان در طول سفر منتشر کرده اند ، اما هنوز جزئیات بسیاری برای ما نا آشکار است.
تعدادی از این وقایع نیز بر‌حسب اتفاق توسط افراد غیر حرفه ای ثبت و گاهی در شبکه‌های اینترنتی منتشر می‌شوند، مثل ویدیوی اخیر که در آن شاهد رفتار شرم آور یک خبرنگار مجارستانی در حال لگد زدن به کودکان و پناهجویان هستیم.غیر قابل باور است که در ویدیویی شاهد چنین اعمال غیر انسانی نسبت به آوارگان درمانده باشیم آن هم از طرف خبرنگاری که کارش ثبت و انعکاس وقایع است، بیهوده نیست که کاربران اینترنتی از آن به عنوان یک رسوایی نام بردند و انتشار این ویدیو درشبکه‌های اینترنتی در مدت زمانی کوتاه خشم ۱۶۰۰۰ کاربر اینترنتی را برانگیخت و به سرعت در مطبوعات جهانی انعکاس یافت.
هنوز چندی از انتشار این ویدیو نگذشته بود که شاهد ویدیوی دیگری از رفتار غیر‌انسانی پلیس مجارستان در یک کمپ مهاجران بودیم. پلیس‌ها کیسه‌های حاوی مواد غذایی را به طرف مهاجران پرتاب و مهاجران برای گرفتن کیسه‌های غذا در هوا و بردن گوی سبقت از دیگری تلاش می‌کردند. این ویدیو توسط یک داوطلب حاضر در محل گرفته شده بود و در اندک زمانی در بسیاری از شبکه‌های تلویزیونی اروپا نیز انعکاس یافت. شبکه تلویزیونی BFM TV ، در گزارش تلویزیونی خود که به دفعات پخش شد ، رفتار پلیس مجارستان را نسبت به پناهجویان « رفتاری غیر انسانی » دانست. نحوه زیست و بهداشت بسیاری از پناهجویان در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و در حالی که سال تحصیلی جدید در اروپا آغاز شده است، بسیاری از کودکان و نوجوانان پناهجو در برابر آینده‌ای نامعلوم قرار دارند.
فدریکا، ۳۷ساله ، یکی از پژوهشگران دانشگاه علوم سیاسی پاریس چنین می‌گوید، فراموش نکنیم که رفتارهای غیر انسانی نسبت به مهاجران و تمامی واکنش‌های مثبت و منفی به آن، کلمه به کلمه و خط به خط کتاب تاریخ اروپا را رقم می‌زنند و تک تک افراد اتحادیه اروپا نباید فراموش کنند که اروپا در حال ثبت چه تاریخی است.
طبق آخرین گزارش کمیساریای عالی پناهندگان ، منتشر شده در روزنامه لاکروا در روز ۱۲سپتامبر ، از ماه ژانویه سال جاری حدود ۴۳۰هزار نفر پناهجو ازآب‌های مدتیرانه گذشته‌اند و حدود 2748 نفر کشته یا مفقود شده اند . به گزارش سازمان ملل در طول دو روز7600نفر وارد مقدونیه شده اند. بسیاری از این پناهجویان در حال ادامه سفر خود به طرف مجارستان هستند. آنها مجارستان را دری برای ورود به اتحادیه اروپا می‌دانند .
این در حالیست که، بوداپست امیدوار است ، بتواند راه ورود پناهجویان به داخل کشورش را توسط دیوارهای بلند و حصارهای فلزی مجهز به سیم خاردار در طول ۱۷۵کیلومتر به طور کامل مسدود کند . مجارستان با هدف سرعت بخشیدن به ساخت این دیوار ، که تعداد بسیاری از کاربران اینترنتی از آن به عنوان « دیوار ننگ » نام برده اند ، در روزهای اخیر اعلام کرد که شمار بسیاری از زندانیان را برای اتمام ساخت این دیوار به محل اعزام کرده است.فرانک اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان نیز در روز ۱۱سپتامبر ، از بحران مهاجرت به‌عنوان بزرگترین چالش در تاریخ اروپا نام برد.
این در حالیست که در روز ۱۳سپتامبر و در آستانه اجلاس اضطراری اتحادیه اروپا در بروکسل به منظور رسیدگی به بحران پناهجویان ، هجوم پناهجویان به آلمان به حدی رسید که حتی آلمان که همچنان در خط مقدم پذیرش پناهجویان قرار دارد و تا دو هفته قبل بارها تاکید کرده بود که آماده پذیرفتن ۸۰۰هزار پناهجو است، اعلام کرد که در پذیرش مهاجران با مشکل مواجه شده است و در نتیجه آن خواستار اجرای کنترل هرچه بیشتر ورود مهاجران در مرزهای آلمان شد.
بدین ترتیب پناهجویانی که تا هفته پیش در آلمان با دیدی مثبت به عنوان نیروی کار جدید تلقی می‌شدند، هم اکنون تهدیدی برای اروپا به شمار می‌روند.
با توجه به واکنش‌های ایجاد شده در اتحادیه اروپا و در پی ورود روز افزون مهاجران ، رفته رفته کشورهای اروپایی در صدد ایجاد محدودیت‌های هر چه بیشتری برای کنترل مرزها و ورود مهاجران به اتحادیه اروپا هستند.
برای تقویت کنترل مرزها و کنترل رفت و آمدها در اروپا کار به جایی رسیده است که کشورهای اتحادیه اروپا از کنترل مرزها توسط پلیس عاجز شده و به ارتش روی آورده اند. در کنارافزایش موج نارضایتی‌ها مبنی بر ورود پناهجویان به اروپا، شماری از مردم آلمان کمک به پناهجویان را فرصت مغتنمی برای ثبت صفحه روشنی در تاریخ آلمان می‌دانند .
جولیا ۳۵ساله از برلین که به‌عنوان حقوقدان در یک مرکز حمایت از زنان و کودکان در برلین کار می‌کند ، چنین می‌گوید، با توجه به کارنامه تاریک تاریخ آلمان در دوران نازی‌ها که هنوز بر وجدان گروهی از آلمانی‌ها سنگینی می‌کند و آن را نقطه ننگ تاریخ آلمان می‌دانند ، کمک به این پناهجویان فرصت مغتنمی‌است برای ثبت نقطه روشنی در تاریخ و حافظه جمعی مردم آلمان.
وی در ادامه گفت : بر خلاف مخالفان تندرو و نئو نازی‌ها ، اگر بتوانیم از این امتحان سربلند بیرون بیاییم ، مسلما فرزندان و آیندگان ما از این واقعه با افتخار یاد خواهند کرد.آژانس پناهندگان سازمان ملل نیز در در آستانه اجلاس اضطراری اتحادیه اروپا در ۱۴سپتامبر، درخواست کرد که اتحادیه اروپا از اقداماتی که موجب سرگردانی و بلاتکلیفی حقوقی پناهجویان می شود خودداری کند.
این در حالیست که، اجلاس اضطراری اتحادیه اروپا در مورد بحران پناهجویان ، روز ۱۴سپتامبر، ضمن تاکید بر کنترل مرزها و رفت و آمدهای مرزی ، شاهد اختلاف نظرهای فراوانی در مورد نحوه پذیرش و تقیسم پناهجویان در بین سران کشورهای عضو اتحادیه اروپا بود. اجلاس اتحادیه اروپا بدون دستیابی به توافقی مشترک درمورد تقسیم پذیرش پناهجویان در بین کشورهای عضو ، به کار خود پایان داد. بحران مهاجران در اجلاس بعدی وزرای کشور اتحادیه اروپا ، در ۸اکتبر ۲۰۱۵، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
ژان آسلبورن وزیر امور خارجه لوکزامبورگ که ریاست نشست وزیران کشور اتحادیه اروپا را در روز ۱۴سپتامبر بر عهده داشت ، ضمن یادآوری بر ضرورت دستیابی به یک توافق مشترک در مورد تقسیم پناهجویان بین کشورهای عضو ، تاکید کرد، تا اجلاس بعدی وزرای کشور اروپا، در ۸اکتبر ، اتحادیه اروپا باید به توافقی در مورد طرح تقسیم پناهجویان دست یابد .
اختلاف نظرهای بین سران کشورهای عضو اتحاديه اروپا بر سر تقسیم پناهجویان وکنترل مرزها تا حدی پیش رفته است که عده‌ای از کارشناسان این اختلاف نظرها را تهدیدی برای شکست پیمان شنگن و حق رفت و آمد آزادانه در اتحادیه اروپا می‌دانند.
این در حالیست که وزیر کشور فرانسه در روز ۱۴سپتامبر، تاکید کرد ، اتحادیه اروپا تمامی سعی خود را برای حفظ پیمان شنگن انجام خواهد داد.همزمان با اجلاس اتحادیه اروپا در مورد بحران پناهجویان ، شبکه تلویزیونی ، BFM TV ، ضمن تاکید بر جایگاه پر اهمیت کشور آلمان در اتحادیه اروپا ، چالش آلمان را در پذیرش پناهجویان، سمبلی از بحران اروپا قلمداد کرد.سفیر آلمان در فرانسه نیز این چالش را تنها آغازی بر بحران اروپا دانست.
همزمان با این اجلاس ، فرانسوا اولاند رئیس جمهوری فرانسه نیز مبارزه علیه داعش را به‌عنوان ریشه بحران پناهجویان در اروپا، ضروری دانست.به نظر می‌رسد راه درازی برای یافتن پاسخی انسانی در مواجهه با بحران پناهجویان در پیش است ، شاید وقت آن رسیده باشد که اروپا در یابد که بحران پناهجویان و آوارگان با حصار و سیم خاردار و دیوارهای ۱۷۵کیلومتری قابل حل نیست و مسئولان و سازمان‌های بین المللی دریابند که بحران انسانی فقط با رویکردی انسانی قابل حل است.