(روزنامه جوان - 1394/07/20 - شماره 4649 - صفحه 9)
* از زماني كه جمع‌بندي مذاكرات هسته‌اي ايران و پنج قدرت هسته‌اي يكي از مهم‌ترين موضوعات نقش مجلس در اجراي توافق بوده، در اين فرآيند كميسيون برجام نقشي مهم و حياتي را بر عهده داشته است. مي‌خواهيم نگاهي كلي به اين روند و به‌خصوص عملكرد كميسيون برجام در اين مسئله داشته باشيم.
** بعد از اعلام نهايي تدوين برجام در مذاكرات وين و تصويب قطعنامه 2231 در ابتدا قرار شد تا كميسيون‌هاي موجود در مجلس به اين مسئله رسيدگي كنند. در اين ميان هم اين پيشنهاد به هيئت رئيسه رفت كه اين موضوع در يك كميسيون ويژه رسيدگي شود. بررسي دوستان در نهايت به اينجا رسيد كه بايد مجلس در اين روند نقشي اساسي را ايفا كند و در بحث بررسي اين طرح كه اگر بخواهند چارچوب‌ها را باز بگذارند شايد آنطور كه بايد و شايد نتيجه گرفته نشود. نمايندگاني كه در اين زمينه حرف داشتند و مطالعه كرده‌اند و دقيقاً مسلط بر موضوع بودند در نهايت به موضوع تشكيل كميسيون برجام رسيدند. دو فراكسيون داخل مجلس اصولگرايان و رهروان بر اين اساس تصميم گرفتند كه پنج نفر از اين طرف، پنج نفر از آن طرف و پنج نفر از نمايندگاني كه مورد قبول دو فراكسيون بودند، روي هم 15 نفر مشخص شدند. اسامي اين 15 نفر به عنوان كانديداها قرائت شد و دو، سه نفر ديگر نيز به عنوان كانديدا وارد رقابت شدند.
در صحن علني مجلس با رأي نمايندگان 15 نفر مشخص شد كه در نهايت آمدند و كار را شروع كردند. متأسفانه كار به تعطيلات سه هفته‌اي مجلس خورد كه در همان زمان و بلافاصله جلسات شروع شد به صورتي كه در اولين جلسه هيئت رئيسه مشخص شد. رئيس و دو نايب و دو منشي و يك سخنگو مشخص شد. كميسيون ويژه برجام كارش را شروع كرد و جلساتش آغاز شد. در مدت زماني كه سه هفته مجلس تعطيل بود، جلسات به صورت خيلي محكم و قوي برگزار شد به صورتي كه 15 نفر به صورت دقيق حضور پيدا مي‌كردند و بعد از دو، سه جلسه كه گذاشته شد و تعيين تكليف شد كه بر چه اساس و به چه صورت مي‌خواهيم كار را جلو ببريم، از تيم‌هاي مذاكره‌كننده فعلي و قبلي دعوت شد تا در كميسيون حضور پيدا كنند.
اين تيم‌ها آمدند گزارش‌ها را دادند. سؤالات مطرح شد. بحث‌ها مطرح شد ابهامات تا حدي پاسخ داده شد و بايد بگويم در عرض تقريباً يك ماه و نيم اين جلسات به صورت مستمر ادامه پيدا كرد. خوشبختانه كميسيون براي تك تك موارد مانند اقتصاد يا حقوق با اساتيد مشورت كرده تا مشكل فني نداشته باشد. ما براي بند بند آن عقل جمعي و نظر دانشگاهيان را به كار گرفته‌ايم. كاري كه بايد خود تيم مذاكره‌كننده انجام مي‌داد و بسياري از حقوقدانان مي‌گفتند چرا تيم مذاكره‌كننده تا به حال ما را دعوت نكردند و درباره اين موارد با ما مشورت نكردند؟ بالاخره در آخرين جلسه كار كميسيون به طور كامل جمع‌بندي شد و نتيجه آن در قالب 20 صفحه در صحن قرائت شد. هم اكنون مسئولان اين كميسيون به دنبال اين هستند كه يك گزارش تفصيلي در حد هزار صفحه تهيه شود و به مسئولان رده بالاي كشور داده شود.
* زماني كه طرح گزارش برجام در صحن علني مجلس قرائت شد، بحث‌هاي مختلفي توسط نمايندگان مختلف مطرح شد. در نهايت نيز طرحي دو فوريتي به صحن علني ارائه شد كه با قيد يك فوريت آن موافقت و طرح نيز به كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي ارجاع شد. آيا به نظر شما اين طرح منطقي است؟
** اين طرح ارتباطي به كميسيون ويژه برجام نداشت. اين طرح توسط آقاي لاريجاني به عنوان رئيس مجلس و بعضي از برادران ديگر مثل كاظم جلالي ارائه شد. اينها از قبل روي آن كار كرده بودند. قبل از اينكه بخواهد گزارش تكميل شود و آماده براي قرائت شود، ما مطلع شديم كه يك طرحي از طرف مجلس دنبال مي‌شود. حتي در اين ميان با دستگاه‌هاي ديگر هم رايزني شده و در نهايت ما كار را انجام داديم و نتيجه اين شد. در مورد اين طرح نيز همان طور كه گفتم شايد مثلاً 10 الي 15 روز قبلش اين كار انجام شده بود اما از دو سه روز قبل از ارائه گزارش بود كه ما مطلع شديم. بعضي از برادران نماينده از جمله زاكاني و برادران ديگر پيش لاريجاني رفتند و در آنجا تصميم گرفته شد كه اگر رهروان بخواهد طرحي ارائه دهد، پس فراكسيون اصولگرايان نيز به صورت مستقل يك طرح ديگر ارائه مي‌دهد. در اينجا بين آقايان حداد عادل و لاريجاني و برادران ديگر جلسه ديگر گذاشته شد و در نهايت كار به اينجا رسيد كه بالاخره طرح مشتركي را ارائه بدهند.
قرار شد كه اين طرح مشترك را سه نفر از فراكسيون اصولگرايان و سه نفر از رهروان تهيه كنند ولي آن چيزي كه تهيه شده بود، بر آن اعمال نفوذ شد و اين شد كه طرح از طرف فراكسيون اصولگرايان امضا نشد. ولي همان را در صحن علني بعد از قرائت گزارش كميسيون برجام آوردند و در صحن مطرح كردند كه به دو فوريتش رأي داده نشد، يك فوريتش رأي آورد. علت عدم رأي به اين دو فوريت هم اين بود كه به اصطلاح در خود آن طرح تا حدود زيادي دست برده شده بود، لذا سؤال براي بعضي از نمايندگان اين بود كه اگر فراكسيون اصولگرايان در تدوين اين طرح نقش داشته است پس چرا امضاي حداقل همين سه نفر هم پاي اين طرح نيست. همان طور كه گفتم چون اين سه نفر ديدند كه در اين طرح و متن آن اعمال نفوذ شده آن را امضا نكردند.
در نهايت فرجام كار اين شد كه به اصطلاح دو فوريت اين طرح رأي نياورد و يك فوريتش كه رأي آورد، آن را دادند به كميسيون امنيت ملي به عنوان كميسيون اصلي و بعد به كميسيون‌هاي ديگر كه به عنوان كميسيون فرعي آنها هم نظر بدهند، ولي در اينجا حتي به عنوان كميسيون فرعي هم به كميسيون ويژه رسيدگي به برجام نقشي ندادند. اين در حالي است كه هنوز كار اين كميسيون تمام نشده بايد كارش را تكميل كند. البته اكنون بخشي مهم از كار كميسيون ويژه انجام شده است كه همين گزارش بود ولي كار كميسيون پايان نيافته است چراكه بايد گزارش تفصيلي را همراه با مستندات آن هم تنظيم كنيم كه بالغ بر صدها صفحه سند و گزارش خواهد بود. در اين ميان به نظر مي‌رسد برخي دوستان در مجلس با تغيير دستور در صددند، بلافاصله طرح را در دستور كار قرار دهند.
* پس طرح دو فوريتي مجلس همزمان با طرح تدوين گزارش برجام در مجلس بود كه تدوين شد. در حقيقت دو طيف جداگانه در مجلس دو مسير موازي را طي كردند.
** همزمان كه نه، مدتي كه از كار كميسيون برجام گذشته بود كه كار تدوين اين طرح آغاز شد. مي‌توان گفت از نيمه كار كميسيون برجام آغاز شد.
* اين طرح را دوستان با چه مراجعي هماهنگ كردند؟
** بايد از خودشان بپرسيد.
* شما در جلسه ابتدايي برخي اعضاي كميسيون با آقاي لاريجاني حضور داشتيد؟
** من نبودم.
* در آن جلسه اختلافات حل شد؟
** بالاخره براساس همان جلسه قرار شد كه طرحي با حضور اين شش نفر از هر دو فراكسيون تدوين شود. منتها به دليل اعمال نفوذ اين اتفاق نيفتاد.
* اين اعمال نفوذها مي‌توانيد بگوييد در كدام حوزه‌ها بود؟
** در همين بندها، يكسري بندها را حذف كردند و بعضي چيزها را به برخي بندها اضافه كردند.
* با توجه به اينكه جنابعالي در حوزه بحث‌هاي نظامي صاحب تخصص هستيد. در طرح مجلس براي برجام چه ساز و كارهايي براي بحث‌هاي نظامي و اطمينان از عدم تأثير سوء برجام بر آن صورت گرفته است؟
** ما كه دقيقاً در گزارش برجام درباره حوزه نظامي توضيحات لازم را داده‌ايم، اما نكته‌اي كه هست و بايد بگوييم اين است كه در اين طرح مجلس آنطور كه بايد و شايد الزامات محكمي آورده نشده فقط يك يادآوري يا تأكيداتي شده كه به نظر ما آنطور كه در گزارش رسيدگي به برجام تأكيداتي ذكر شده است، در اين جا چنين مسائلي ذكر نشده است.
* كميسيون برجام در مورد بحث موشكي به اين نتيجه رسيد كه اين توافق منجر به محدود شدن كشور مي‌شود يا نه؟
** در برجام بحث موشكي وجود ندارد، بلكه در قطعنامه است كه چنين مسئله‌اي مطرح شده است. در خود وزارت امور خارجه هم در اين رابطه نامه‌اي به شوراي امنيت نوشته و گفته كه ما بحث موشكي قطعنامه را قبول نداريم. تيم مذاكره‌كننده ما نيز در جلسات مختلف با اعضاي كميسيون بر اين نكته تأكيد كرده است. ما به خاطر همين گفتيم در گزارش برجام به هيچ وجه هيچ محدوديتي براي برنامه موشكي كشور چه از نظر زماني چه از نظر كمي براي خودمان در نظر نمي‌گيريم.
* بعضي از نمايندگان اين نكته را مطرح مي‌كنند كه اين بند از توافقنامه باعث محدوديت‌هاي سنگين بر برنامه هسته‌اي كشورمان مي‌شود.
** بالاخره كل برنامه موشكي ما تحت تحريم قرار دارد، اما چون روي اين موضوع همه متفق‌القول هستند كه اين موضع براي ايران الزام‌آور نيست، اين موضوع به اين شكل در كميسيون برجام مطرح شد، در نتيجه‌گيري گزارش كميسيون برجام اين مسئله به صراحت ذكر شده است. حتي گفتم وزارت امور خارجه همان موقعي كه اين قطعنامه صادر شد بلافاصله اعلام كرد كه ما به هيچ وجه بحث موشكي و تجهيزات را قبول نداريم. ايراد ما به تيم مذاكره‌كننده اين بود كه اين را بايد همان جا حذف مي‌كرديد نه اينكه بگذاريد قطعنامه بيايد و بعد بگوييد الزام‌آور نيست.
البته در مورد موشك‌هاي بالستيك آقاي ابوترابي‌فرد مي‌گفتند همين كه ما بگوييم موشك‌هاي ما براي هسته‌اي طراحي نشده كافي است. در اين ميان دوستان ديگر سند ارائه كردند كه برخي موشك‌هاي ما مانند شهاب و سجيل از نظر سازمان ملل جزو اين موارد قرار مي‌گيرد. علاوه بر اينكه دو روز بعد از توافق برجام، نماينده امريكا در سازمان ملل سندMTCR را ثبت كرده كه بين 34 كشور در حوزه موشكي بوده است و در قطعنامه 2231 به آن ارجاع داده‌اند و موشك‌هاي با برد 300 كيلومتر ما را شامل مي‌شود ولي عزيزاني در كميسيون دقت فني نمي‌كردند و بر كلي‌گويي خود و خوش‌بيني اصرار داشتند.
* در مورد طرح مجلس نقطه ضعف ديگري كه وجود دارد بحث بازديد از مراكز نظامي است. خط قرمز نظام بر عدم بازديد و بازرسي از مراكز نظامي است. بر طبق قانون تصويب شده توسط مجلس شوراي اسلامي نبايد هيچ گونه بازديدي از مراكز نظامي صورت بگيرد.
** اما در طرح جديد مجلس گفته‌اند كه شوراي عالي امنيت ملي اگر مجوز داد، چنين كاري امكان‌پذير است. در صورتي كه چنين چيزي نيست و نيروهاي مسلح و خود فرمانده معظم كل قوا بر اين اساس تأكيد كردند كه به هيچ وجه مجوزي داده نخواهد شد.
* گويا در بحث مسائلي كه مطرح شده يعني اينطور كه ما شنيديم در مورد تأثيرات برجام بر بحث توانايي منطقه ايران در كميسيون بحث شده است.
** در دو جلسه اول كميسيون كه دوستان دولت ديدند مجلس روي بحث بيداري اسلامي حساس است، آمدند و گفتند اين كار بيداري اسلامي را در منطقه تقويت مي‌كند. بعد سردار وحيدي به نمايندگي از ستاد كل نيروهاي مسلح آمدند. دليل حضور سردار وحيدي در اين جلسه اين بود كه ايشان روي اين مسئله و ابعاد مختلف آن كار كرده‌اند. ايشان در جلسه‌اي كه فايل محرمانه مهمي نيز در آن ارائه شد به طور منطقي اين ادعا را رد كرد و گفت اگر محدوديت‌هاي تسليحاتي را دولت اجرا كند موقعيت ما در منطقه لطمه مي‌بيند.
* درست است. آيا چيزي كه در طرح دوستان مطرح است اين قضيه را مد نظر قرار داده يا نه؟
** خيلي محكم نيست به خاطر همين حرف داريم چون محكم نيست.
* در حوزه‌هاي ديگر چطور. در حوزه‌هاي بحث هسته‌اي يا فناوري‌هاي جديد اوضاع چگونه است؟
** در حوزه‌هاي ديگر هم باز به همين صورت كه يك مقداري بايد بگوييم آنچنان كه محكم بايد باشد نيست.
* آقاي كوثري اجازه بدهيد كه در ادامه نگاهي به فاجعه شهادت تعدادي از حجاج ايراني در مكه داشته باشيم. در اين رابطه در كنار دولت كه وظيفه اصلي رسيدگي به اين ماجرا را داشت، مجلس چه تلاش‌هايي براي پيگيري اين مسئله داشت؟
** در همان روز اول كه فاجعه منا روي داد، قرار شد تا دو نفر از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در هيئتي كه براي بررسي اين حادثه عازم عربستان سعودي بود، حضور پيدا كنند تا تيم دولت را در اين سفر همراهي كنند. متأسفانه به علت بن‌بستي كه از طرف عربستان سعودي درباره حضور هيئت ايراني به وجود آمد، امكان همراهي نمايندگان مجلس در اين سفر فراهم نشد.
در ادامه مجلس تلاش كرد تا از طريق جلسه با مسئولان مربوط از جمله آقاي امير عبداللهيان معاون محترم وزير امورخارجه در امور كشورهاي عربي و همچنين تماس مداوم با دولت پيگير سرنوشت حجاج ايراني و همچنين مفقودان و مجروحان اين حادثه در مراسم حج امسال باشيم.
با اين وجود پيگيري اين فاجعه از طرف مجلس شوراي اسلامي همچنان ادامه دارد و قرار شده است تا هفته آينده با حضور مسئولان سازمان حج و زيارت در صورت بازگشت آنان از كشور عربستان جلسه داشته باشيم تا با كم و كيف اين حادثه و همچنين زمينه‌هاي اصلي وقوع چنين فاجعه‌اي بيشتر آگاه شويم.
در بعد بين‌المللي رئيس مجلس شوراي اسلامي مكاتبه‌اي با سازمان بين‌المجالس كشورهاي اسلامي داشته‌اند تا امكان جلب نظر ساير كشورهاي اسلامي در بعد پارلماني براي بررسي اين مسئله حاصل شود. در كناراين رئيس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي نامه‌نگاري‌هايي با همتايان خود در ساير كشورهاي اسلامي داشته‌اند تا آنها را هر چه بيشتر به اين موضوع حساس كرده تا زمينه همكاري بهتر به خصوص در مورد بررسي خارج كردن مديريت حج از كشور عربستان سعودي حاصل شود، چراكه اين كار بدون حمايت ساير كشورهاي اسلامي ممكن نخواهد بود.
اين ابتكارات از طرف مجلس شوراي اسلامي با قدرت دنبال مي‌شود، با اين حال به دليل ابعاد اين فاجعه هر چقدر هم كه مجلس و مجموعه نظام در اين رابطه تلاش كند، باز هم اين چيزي از مصيبتي كه بر مسلمانان و به خصوص ملت عزيز ايران تحميل شده است، كم نخواهد كرد.
* آيا تاكنون جزئيات بيشتري از اين حادثه علاوه بر آنچه در رسانه‌ها منتشر شده به دست نمايندگان مجلس شوراي اسلامي رسيده است.
** نكته جالب در مورد فاجعه منا اينجاست كه ما هر چقدر جلو مي‌رويم، ابعاد ماجرا بيش از پيش روشن مي‌شود و مي‌توان نتيجه‌گيري و قضاوت بهتري در اين رابطه داشت. به طور حتم بخشي از فاجعه منا به عملكرد دستگاه اداره حج در كشور عربستان سعودي باز‌مي‌گردد. هم اكنون عربستان سعودي در چندين جبهه از جمله در بحرين و يمن مشغول دخالت نظامي در امور داخلي اين كشورها و سركوب مردم و آزاديخواهان است.
از همين رو بسياري از نيروهاي زبده امنيتي عربستان سعودي هم اكنون مشغول نبرد در اين كشورها هستند و اين در حالي است كه امور امنيتي حج به نيروهاي بي‌تجربه و ضعيف‌تر سعودي سپرده شده است كه توانايي عكس‌العمل به‌موقع در مواقع بحراني و حاد را ندارند.
دومين مطلب اين است كه مديريت صحنه فاجعه منا نه تنها بي‌تدبيري كرده است، بلكه بعضي از گفته‌ها و شواهد اين چنين نشان مي‌دهد، كمكي هم به مصدومان و جانباختگان حادثه انجام نشده است و نگذاشته‌اند كه مردم و نيروهاي امدادي ساير كشورها از جمله نيروي امدادي جمهوري اسلامي ايران به مردم مظلوم مجروحي كه در صحنه حضور داشتند، كمكي انجام دهند. در اين ميان برخي مأموران انتظامي سعودي هم برخوردهاي بسيار ناشايست با حجاج مجروح در صحنه داشتند. همين مسئله سبب شد تا برخي افرادي كه مي‌توانستند جان خود را نجات دهند يا از مهلكه با كمك ديگران جان سالم به در ببرند نيز به خيل قربانيان اين حادثه بپيوندند كه چنين مسئله‌اي هم به هيچ عنوان قابل گذشت نيست و بايد از طرف دستگاه سعودي خاطيان ماجرا مورد پيگيري قرار بگيرند.
* آيا ادامه حج با چنين شرايط امنيتي در داخل عربستان سعودي به صلاح است يا نه؟
** حكومت سعودي بايد در قبال اين فاجعه پاسخگو باشد و اين مسئله به غير از بحث مديريت آينده حج است كه آن هم بايد در جلسات آينده سازمان كشورهاي اسلامي مورد بررسي جدي و دقيق‌تر قرار بگيرد. بالاخره هر سال مراسم حج ابراهيمي با حضور ميليون‌ها مسلمان در كشورهاي اسلامي برگزار مي‌شود.
بدون ترديد تعدادي ماشين آتش‌نشاني و بالگرد - كه حضور آنها در مراسمي با اين عظمت طبيعي است- اگر در محل حادثه منا حضور داشتند مي‌توانستند با آب‌پاشي در محيط و خنك كردن هوا به شدت از تعداد مجروحين بكاهند. چنين تدبيري كه مسلماً مي‌توانست از عهده ضعيف‌ترين دستگاه‌هاي مديريتي نيز بر بيايد، نشان مي‌دهد كه قصور در برگزاري چنين مراسمي قطعي است و آن چيزي كه در رسانه‌هاي عمومي نيز اعلام شده چنين مسئله‌اي را تأييد مي‌كند. اين پيگيري هم بايد از سوي دولت جمهوري اسلامي ايران و هم در مجامع بين‌المللي جهاني نسبت به پيگيري حكام سعودي اقدام قاطع صورت بگيرد. همان گونه كه برخي از كشورهاي ديگر نيز به صورت رسمي از دولت عربستان به مجامع عمومي شكايت كرده‌اند.
نكته آخر در مورد فاجعه منا آن است كه بالاخره بايد تكليف مفقودان ايراني اين حادثه به طور كامل روشن شود. متأسفانه ما در روزهاي اول حادثه ديديم كه كشته‌شدگان به روي همديگر انباشته شده بودند و همه آنها را با هم داخل يك كاميون ريخته بودند كه همين مسئله سبب شد تا چنين در هم ريختگي در شناسايي مفقودان اين حادثه به وجود بيايد. اين پيكرها حال كجا رفته‌‌اند. هنوز مشخص نيست كه اين عزيزان مرده هستند يا زنده و حتي ممكن است بر طبق برخي از اخبار اين عزيزان در اسارت باشند كه بايد سريعاً آزاد شوند.
به طور حتم نظام جمهوري اسلامي ايران تا آخرين نفرات خود پيگير اين مسئله خواهد بود و درباره آنها عليه نظام عربستان سعودي اعلام جرم خواهد كرد. نظام سعودي هم علاوه بر محاكمه خاطيان اين فاجعه موظف است كه خسارت تمام جانباختگان را به خانواده‌هاي آنان پرداخت كند.
* نقش موضع‌گيري قاطع رهبر معظم انقلاب را در نرم‌تر شدن موضع سعودي‌ها نسبت به ايران در اين حادثه چگونه مي‌بينيد؟
** بايد گفت كه موضع‌گيري رهبر معظم انقلاب در خصوص هر گونه بي‌حرمتي به حجاج ايراني كه در جمع نيروهاي ارتش جمهوري اسلامي ايران نيز بيان شد، به طور كلي فضاي ديگري را درباره اين حادثه ايجاد كرد. آن موضع‌گيري واقعاً راه براي مسئولان كشورمان براي پيگيري مؤثرتر واقعه در عربستان باز كرد. مسئولان عربستان فهميدند كه اين چنين نيست كه مقام معظم رهبري هر حرفي بزنند بي‌پايه و اساس باشد.
ما ديديم كه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و ارتش جمهوري اسلامي ايران بلافاصله پس از سخنان رهبري براي اجراي هر فرماني از سوي ايشان كه زمينه اجرايي شدن عكس‌العمل سخت و خشن ايران باشد، اعلام آمادگي كردند كه البته اين توان نيز در نيروهاي نظامي جمهوري اسلامي ايران وجود دارد كه هر زمان كه لازم باشد عربستان كه جزو ايادي امريكا در منطقه است را گوشمالي داده و بر سر جاي خود بنشانند.
بعد از اين هشدار بود كه ديديم موضع‌گيري مسئولان سياسي عربستان هم به سرعت عوض شد و همكاري آنها درباره بازگشت حجاج ايراني و پيكرهايي كه در دست آنها بود، چندين برابر شد. البته اين همكاري كافي نيست بايد سريع‌تر و وسيع‌تر تمام ابعاد اين فاجعه تعيين تكليف شود.
در مرحله بعدي نيز براي رسيدگي به خسارت‌ها و همچنين اهمال كاري‌هايي كه باعث اين فاجعه شده است، مسئولان ايراني دخالت داده شدند تا از هر گونه لاپوشاني و تضييع حق در اين رابطه جلوگيري شود.
* دولت توانست در اين حادثه كارنامه مثبتي را براي خود ثبت كند؟
** متأسفانه دولتمردان ما نسبت به ابعاد مختلف اين مسئله واكنش صحيحي نداشته‌اند و همين مسئله رهبر معظم انقلاب را وادار به موضع‌گيري قاطع در اين رابطه كرد. مسشئولان ديپلماسي ما بايد سفر خود را به نيويورك رها مي‌كردند و در همين جا كار را دنبال مي‌كردند تا كار زودتر به نتيجه برسد.
* وزير امورخارجه مي‌گويد كه من كار را از همان جا دنبال مي‌كنم. در صورتي كه ما نمي‌دانيم اوضاع چگونه بوده است كه وزير امورخارجه اعتقاد داشتند كه كار بهتر از اينجا دنبال مي‌شود. حداقل براي تسلاي دل داغ ديدگان بايد اين كار انجام مي‌شد كه متأسفانه انجام نشد.
** اين اتفاق يك نمره منفي براي دولت محسوب مي‌شود كه از ذهن مردم بيرون نخواهد رفت.
http://javanonline.ir/fa/news/745904
ش.د9404179