یک کارشناس برجسته مسائل ترکیه در گفتگو با خبرآنلاین کابینه و نخست وزیر جدید این کشور را مورد تحلیل و تبیین قرار داد.اختلاف نظر میان اردوغان و داود اوغلو بر سر تغییر نظام پارلمانی به ریاستی منجر به برکناری داود اوغلو و انتصاب بینالی ییلدریم به نخست وزیری ترکیه شد.
ییلدیریم وزیر ارتباطات و ترابری ترکیه هم مانند داود اوغلو یکی از افراد نزدیک اردوغان است اما با توجه به سرنوشتی که بر سر داود اوغلو آمد باید دید که ییلدیریم هم در ادامه راه تحمل یکه تازی‌های اردوغان را دارد یا نه. جعفر حق پناه کارشناس مسائل خاورمیانه معتقد است به دلیل نزدیک بودن نظرات و عقیده‌های اردوغان و ییلدیریم ممکن نیست دوباره اتفاقی که میان اردوغان و داود اوغلو رخ داد تکرار شود.
* با توجه به برکناری داود اوغلو از نخست وزیری، بینالی ییلدریم نخست وزیر جدید ترکیه کیست و چه تفکرات سیاسی دارد؟
** آقای ییلدیرم یک تکنوکرات است و سابقه فعالیت در پست‌های سیاسی را نداشته البته اگر پست‌های وزارتخانه ای خدماتی مانند وزارت راه و وزارت خارجه را جزوی از این مراتب سیاسی ندانیم. اگر بخواهیم ییلدیریم را معرفی کنیم می توانیم بگوییم او یک مدیر توانمند اجرایی قوی است که در امور اجرایی مهارت بسیاری دارد. این مزیت ییلدریم دقیقا نقطه تمایز او از داود اوغلو است. ییلدیریم برخلاف داود اوغلو چهره سیاسی نیست و در شرایط فعلی که سیاست داخلی و خارجی ترکیه آشفته است بهترین گزینه برای اردوغان و ترکیه محسوب می شود. همچنین باید به این نکته مهم توجه داشت علاوه بر اینکه ییلدیریم در امور اجرایی قوی است رابطه بسیار خوبی با اردوغان دارد و از هر لحاظ با او هماهنگ است و کاملا مطیع اوست .
* رجب طیب اردوغان اعلام کرد در حال حاضر به سمت نظام ریاستی پیش می رویم، با توجه به صحبت‌های اردوغان آیا او موفق به تغییر نظام خواهد شد و این تغییر چه تاثیری بر آینده ترکیه خواهد گذاشت؟
** در عمل اتفاق خاصی رخ نمی دهد به این دلیل که ترکیه در حال حاضر هم به صورت نظام ریاستی اداره می شود و فقط نام نظام پارلمانی را به دوش می کشد ولی تا زمانی که اردوغان موفق شود به نظام راستی که به آن بیشتر گرایش دارد رسمیت ببخشد مجبور است در سطح سیاسی التهاب بیشتر و در بین احزاب تنش بیشتری را تحمل کند تا به هدف خود دست یابد.
* داود اوغلو در ابتدا به اردوغان نزدیک بود ولی در میانه راه خودش را از اردوغان جدا کرد و این جدایی منجر به استعفای او از جایگاهش شد، با وجود این موضوع آیا این اتفاق در مورد اردوغان و ییلدیریم هم رخ می‌دهد؟
** بعید می‌دانم این اتفاق بین ییلدریم و اردوغان رخ دهد چون ییلدریم کاملا دست نشانده اردوغان است و اردوغان او را آورده تا مشکلات و وضعیتی که تا به الآن داود اوغلو به وجود آورده و فضای سیاسی داخلی و خارجی ترکیه را سر و سامان ببخشد.
* با انتصاب ییلدیریم چه تغییراتی در آینده سیاسی ترکیه رخ می دهد؟
** همانطور که گفتم در ابتدا فضا ملتهب تر می شود اما در ادامه بستگی به کارکردها و قابلیت‌های ییلدریم و کابینه اش دارد که بتوانند خودشان را در این حوزه نشان دهند و تمام نقد‌هایی که تا کنون به دولت شده را مهار کنند.
انتخاب ییلدیریم تغییری در سیاست خارجی ترکیه ایجاد نمی‌کند
سیاست اروپایی ترکیه پس از استعفای داود اوغلو و انتخاب نخست‌وزیر جدید شاهد تغییر خاصی نخواهد بود زیرا در عرصه سیاست خارجی اردوغان تصمیم‌گیرنده نهایی است.به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، آک بولوت خبرنگار ترکیه‌ای مقیم تهران در گفتگوی تفصیلی با باشگاه خبرنگاران تسنیم ، به واکاوی انتخاب بینالی ییلدیریم و تاثیرات آن بر سیاست خارجی ترکیه پرداخت. مشروح این مصاحبه در ادامه ارائه شده است:
* گفته می‌شود که روابط نزدیکی بین اردوغان و بینالی ییلدیریم وجود دارد که این روابط منجر به انتخاب وی به جایگاه ریاست حزب عدالت و توسعه و نخست‌وزیری ترکیه شده است، نظر شما در این باره چیست؟
** روابط بین اردوغان و بینالی ییلدیریم از زمان شهرداری اردوغان در استانبول آغاز شده است. اردوغان و ییلدیریم هر دو اهل سیاست بوده‌اند؛ اما احمد داود اوغلو اهل سیاست نبود، بلکه وی فردی آکادمیک و دانشگاهی بود. برخی از امور دنبال شده داود اوغلو، ناهماهنگ با اردوغان بود؛ لذا هماهنگی لازم بین رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر حاصل نشد و در نتیجه منجر به استعفای داود اوغلو شد.
* اخبار انتخاب بینالی ییلدیریم به عنوان ریاست حزب عدالت و توسعه قبل از تشکیل کنگره فوق‌العاده بیست‌ودوم مه (دوم خرداد) منتشر شده بود، دلایل انتخاب ایشان به عنوان رئیس این حزب و نخست‌وزیری ترکیه چیست؟
** هماهنگی بین اردوغان و بینالی ییلدیریم علت اصلی انتخاب وی به نخست‌وزیری است. ییلدیریم دوست و همکار قدیمی اردوغان بوده است؛ لذا حزب عدالت و توسعه نیز به ییلدیریم متمایل شد.
* با توجه به تاکیدی که به نظام ریاستی و کنار گذاشته شدن نظام پارلمانی از سوی اردوغان شده است، به نظر می‌رسد که انتخاب ییلدیریم به تشخیص شخص اردوغان بوده و کنگره حزب دخالت چندانی در انتخاب وی نداشته است. به نظر حضرتعالی این موضوع صحیح است؟
** هدف حزب عدالت و توسعه ریاستی شدن نظام ترکیه است. انتخاب رئیس‌جمهوری ترکیه قبلا از طریق پارلمان صورت می‌گرفت؛ اما اردوغان اولین رئیس‌جمهوری است که به صورت مستقیم از طریق مردم انتخاب شده است. این در حالی است که نخست‌وزیر نیز از طریق حزب متبوع خویش توسط مردم انتخاب می‌شود، حال با توجه به اینکه رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر به صورت مستقیم از سوی مردم انتخاب می‌شوند، هر دو در برابر مردم مسئول پاسخگویی هستند.
به این ترتیب سیستم فعلی ترکیه به بن‌بست رسیده است و نیاز است که نظام ریاستی برپا شود. در حال حاضر نیز قانون اساسی ترکیه هنوز تغییر پیدا نکرده است؛ چرا که شمار نمایندگان لازم برای موافقت با تغییر قانون اساسی در پارلمان ترکیه وجود ندارد. به همین دلیل است که ترکیه الان بین سیستم ریاستی و پارلمانی مانده است.
* به نظر می‌رسد که بعد از انتخاب بینالی ییلدیریم به مقام نخست‌وزیری، وابستگی سیاست داخلی و خارجی ترکیه به شخص اردوغان افزایش پیدا خواهد کرد. آیا انتخاب ییلدیریم موجب ایجاد تغییرات در سیاست خارجی ترکیه خواهد شد؟
** نخست‌وزیری بینالی ییلدیریم موجب تغییری در سیاست خارجی ترکیه نخواهد شد. گرچه سیاست خارجی ترکیه به بن‌بست رسیده است؛ اما سیاست ترکیه توسط اردوغان اعمال می‌شود و در حال حاضر نیز این حکم پابرجا است. البته برخی از امور دچار تغییر و تحول خواهد شد؛ به عنوان نمونه اجرایی شدن پروژه‌ها؛ اما تغییرات اساسی ایجاد نخواهد شد.
* طبق نظر شما با انتخاب ییلدیریم تغییر چندانی در سیاست خارجی ترکیه اتفاق نخواهد افتاد و دیدگاه‌های فعلی اردوغان در سیاست خارجی این کشور تداوم پیدا خواهد کرد. با این توصیف توافقی که در زمان احمد داود اوغلو با اتحادیه اروپا بر سر پناهندگان انجام شده که بر اساس آن ترکیه به ازای دریافت ۶ میلیارد یورو پذیرفته که مانع از ورود آوارگان به اروپا شود و آنها را در کشور خویش بپذیرد، چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟
** مذاکرات بین اتحادیه اروپا و ترکیه بر سر مساله پناهندگان تداوم دارد؛ خصوصا ترکیه و آلمان این مذاکرات را ادامه می‌دهند. البته گرچه اتحادیه اروپا پرداخت ۶ میلیارد یورو را مطرح کرده است؛ با این حال این مبلغ از سوی اروپا پرداخت نشده است و اراده‌ای برای پرداخت آن نیز ندارند.
* اروپایی‌ها بعد از استعفای داود اوغلو از سرنوشت توافق خویش با ترکیه ابراز نگرانی کردند. اگر طبق نظر شما توافق بین طرفین تداوم داشته باشد، نگرانی اروپایی‌ها از چه امری نشأت گرفته است؟
** سیاست اروپایی ترکیه وابسته به بینالی ییلدیریم نیست، بلکه سیاستی مربوط به اردوغان است. چندین بار اردوغان بر این مساله پافشاری کرده است که خواسته‌های اتحادیه اروپا قابل قبول نیست.
* به نظر می‌آید که ارتباط اروپا با داود اوغلو به گونه‌ای بود که اروپایی‌ها به راحتی با وی تعامل می‌کردند. نگرانی اروپا برخاسته از استعفای داود اوغلو بود؛ چرا که وقتی وی کنار گذاشته می‌شود، مخاطب اروپایی‌ها شخص اردوغان خواهد بود. این موضوع نشان می‌دهد که بین اردوغان و داود اوغلو نسبت به اتحادیه اروپا یک تفاوت دیدگاه وجود دارد.
** وزیر اتحادیه اروپایی در کابینه بینالی ییلدیریم تغییر پیدا کرد و یکی از نزدیکان اردوغان کرسی این وزارتخانه را تصاحب کرده؛ عمر چلیک فردی است که قبلا در کابینه اردوغان نیز بوده است. تغییر وزیر مربوط به اتحادیه اروپایی نشان می‌دهد که سیاست اتخاذ شده در قبال این اتحادیه سیاست اردوغان است. گفتنی است که اختلاف بین اتحادیه اروپا و ترکیه از قبل وجود داشته و در حال حاضر نیز پابرجا است. سیاست اروپایی ترکیه در زمان داود اوغلو نیز وابسته به اردوغان بود.
* بر طبق گفته بینالی ییلدیریم روابط تجاری و اقتصادی ایران و ترکیه افزایش پیدا خواهد کرد. نظر شما در رابطه با حجم روابط طرفین چیست و به نظر شما امکان ایجاد ظرفیت‌های جدید بین ایران و ترکیه وجود دارد؟
** ایران و ترکیه یک سری از اهداف را بین خود تعریف کرده‌اند و چشم‌انداز تعریف شده برای حجم روابط طرفین ۳۰ میلیارد دلار است. مانع اصلی در روابط طرفین مشکل بروکراسی بوده و به همین دلیل این مقدار از حجم روابط محقق نشده است؛ اما پتانسیل ایجاد این میزان از روابط تجاری و حتی بیشتر از آن بین دو کشور وجود دارد. ایران و ترکیه دو کشور همسایه هستند. ایران دارای منابع سرشار انرژی و ترکیه نیز نیازمند انرژی است؛ لذا دو کشور مکمل همدیگر محسوب می‌شوند؛ اما متاسفانه شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی موانعی در تحقق اهداف چشم‌انداز بوده است. با این حال رفت‌وآمد مقامات سیاسی دو کشور در طی ماه‌های اخیر منجر به انعقاد قراردادهایی شده است و امید می‌رود که اهداف پیش‌بینی شده این قراردادها محقق شود. مقامات دو کشور با توجه به ظرفیت‌های موجود بین طرفین بایستی در تحقق این قراردادها تلاش کنند.
آیا اردوغان دنبال رضایت پوتین است؟
پس از گذشت حدود هفت ماه از ساقط شدن یک فروند بمب‌افکن روسی سوخو ۲۴ توسط ترکیه بر فراز سوریه که روابط با روسیه را در مسیر سقوط قرار داد، رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه برای نخستین بار به صورت مبهم از «اشتباه خلبان» سخن گفت تا شاید مسیر حل پرونده را بگشاید و به تحریم‌های گسترده مسکو علیه آنکارا پایان دهد .
به گزارش ایرنا، اردوغان با بسیار عالی خواندن همکاری‌های دو کشور قبل از این واقعه گفت: روابط شخصی من با پوتین واقعا متفاوت بود. قابل تامل است که وقتی چنین روابطی داشتیم، ترکیه فدای خطا و اشتباه یک خلبان شود.هر چند اردوغان در سخنان اخیر خود در ازمیر روشن نکرد، خلبان منهدم کننده بمب افکن سوخو ۲۴ یا خلبان روسی که هنگام فرود با چتر توسط تروریست‌ها در چهار کیلومتری مرز ترکیه کشته شد، کدام یک اشتباه کرده اند، اما سخنان تازه رئیس جمهوری این کشور می تواند مسیر چانه زنی مسکو و آنکارا را بگشاید، هر چند رییس جمهوری روسیه و کاخ کرملین تاکید کرده اند که عادی سازی روابط فقط از مسیر اجرای سه شرط اصلی تعیین شده مسکو از سوی آنکارا می گذرد و بقیه راه‌ها بن بست است.
از سوی دیگر، ترکیه بر خلاف روزهای نخست این واقعه در اثبات ادعای تجاوز مرزی یک بمب افکن ناشناس به حریم هوایی خود به عنوان دلیل هدف قرار دادن آن تلاش نمی کند، زیرا روسیه همزمان اعلام کرده بود که اسناد و مدارک همراه نقشه‌های پروازی نشان می‌دهد، این موضوع صحت ندارد و حاضر به ارائه آن است.
مواضع ترکیه علیه روسیه در روزهای اول به گونه ای سخت بود که با فراخوان تشکیل جلسه فوق‌العاده ناتو، حمایت آنان از مواضع آنکارا علیه مسکو را در یک جلسه فوری کسب کرد.همزمان با این تحولات پرشتاب و تنش زا پس از ساقط شدن بمب افکن روسی، بنا به گزارش‌ها اردوغان تلاش کرد، چند بار با ولادیمیر پوتین رایزنی تلفنی انجام دهد که بی نتیجه بود و رییس جمهوری روسیه با توصیف اقدام آنکارا به عنوان «خنجر زدن از پشت»، دستور اجرای مجموعه‌ای گسترده از تحریم‌ها علیه ترکیه را صادر کرد.
روسیه افزون بر لغو دیدار سران و همچنین نشست راهبردی دو کشور با حضور وزیران خارجه برای رساندن ارزش روابط اقتصادی از ۳۰ میلیارد دلار سال ۲۰۱۴ به ۱۰۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۵، تحریم‌هایی سخت از جمله لغو نظام سفر اتباع دو کشور بدون روادید، تحریم‌های گسترده محصولات غذایی، کشاورزی و باغی را علیه ترکیه اعمال کرد که انتظار می رود ارزش روابط اقتصادی دوجانبه را از حدود ۳۰ میلیار دلار سال ۲۰۱۴ به نزدیک ۱۵ میلیارد دلار در سال جاری میلادی کاهش دهد که فشار زیادی به در آمد ارزی این کشور وارد کرده است.
از سوی دیگر، روسیه بزرگترین تامین کننده گاز ترکیه و در حال ساخت اولین نیروگاه هسته ای این کشور است که با بحرانی شدن روابط، سرنوشت این طرح ۲۰ میلیارد دلاری نیز در‌هاله‌ای از ابهام فرو رفته است.
اکنون با آشکار شدن پیامدهای فشار اقتصادی تحریم‌ها برای آنکارا و همچنین ثبات موضع روسیه برای عذرخواهی، جبران خسارت و تعهد سپاری تکرار نشدن این وقایع در آینده، چنین می نماید که ترکیه دریافته است این پرونده نمی تواند بگونه ای که انتظار داشت، شامل مرور زمان شود و از اینرو اردوغان با کاربرد عبارت مبهم «اشتباه خلبان» در حال اتخاذ مواضع نرم است، در حالیکه آنکارا پیشتر بارها اعلام کرده بود، به خاک ما تجاوز شده و اقدام انجام گرفته مطابق مقررات بین‌المللی بوده است.
رئیس جمهوری ترکیه در سخنان اخیر خود با بیان اینکه کشور ما در جایگاه متهم نشسته است، گفت: آنکارا به هیچ وجه خواهان خدشه دار شدن مناسبات با روسیه نیست و می خواهد که این روابط ترمیم و حتی توسعه یابد.سخنان تازه اردوغان می تواند واکنشی به سخنان جدی و هشدار دهنده پوتین باشد که در جریان سفر اخیر خود به یونان رقیب منطقه ای ترکیه بیان کرد.
پوتین در جمع خبرنگاران روسی در باره چشم انداز روابط مسکو و آنکارا گفت:شرایط ما برای بهبودی همکاری‌ها و عادی سازی مناسبات با ترکیه تغییری نکرده است و تا زمانی که آنکارا شرایط پیشنهاد شده مسکو و نخست عذرخواهی را نپذیرد، روابط مانند قبل نخواهد شد.وی با بیان اینکه تا پیش از ساقط شدن بمب افکن روسی توسط جنگنده ترکیه بر فراز سوریه، روابط مسکو و آنکارا به سطح عالی و بی سابقه ای رسیده بود، اظهار داشت، معلوم نیست چرا ترکیه با اقدام خود در سرنگونی هواپیمای سوخو-۲۴ در حریم هوایی سوریه، روابط با روسیه را تخریب و تیره کرد.پوتین ادامه داد مسکو روابط را تیره نکرده و آنکارا مسئول تیرگی است. سران ترکیه بارها در باره بهبودی روابط سخن گفته اند، اما هیچگاه عذرخواهی نکرده و خسارت سرنگونی هواپیمای روسی و قتل خلبان آن را جبران نکرده اند.
موضع روسیه برای از سرگیری همکاری‌ها مشروط به عذرخواهی آنکارا، پرداخت غرامت و تعهد سپردن به مسکو مبنی بر تکرار نکردن چنین اقدام‌هایی در آینده است.دیمیتری پسکوف سخنگوی کاخ کرملین مقر ریاست جمهوری روسیه نیز روز دوشنبه اعلام کرد: آنکارا برای بازگشت روابط با مسکو به حالت عادی، راهی جز اعلام عذرخواهی رسمی برای ساقط کردن بمب افکن روسی ندارد.
این سخنان پافشاری بیشتر بر مواضع قبلی روسیه خطاب به دولت جدید ترکیه به نخست وزیری بینالی ییلدریم و همچنین رد پیشنهاد مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه این کشور است که از امکان تشکیل کمیته کاری عادی سازی روابط دو جانبه خبر داده بود.
پسکوف تاکید کرد که هیچ راهی برای باز شدن گره بین روسیه و ترکیه و حل مسائل پیش آمده در روابط دو کشور وجود ندارد و آنکارا فقط باید از مسکو عذرخواهی کند. سخنگوی کاخ کرملین گفت: از سرگیری روابط با عذرخواهی و جبران خسارت سرنگونی هواپیمای بمب‌افکن سوخو ۲۴ ممکن است و راهی دیگر در این زمینه وجود ندارد و این مشکل را فقط دستگاه رهبری ترکیه می تواند حل کند و مسکو انتظار دارد، اقدام‌های مورد درخواست رییس‌جمهوری روسیه انجام گیرد. ترکیه تاکنون حاضر به پذیرش این درخواست‌ها نشده است.
لئونید کالاشنیکوف معاون اول کمیسیون روابط بین المللی دومای روسیه نیز به اسپوتنیک گفته است: می توان گروه کاری حل مسائل پیشنهاد شده از سوی وزیر خارجه ترکیه را ایجاد کرد، ولی به تفاهم نیاز است. شرایط ما برای عادی سازی روابط پابرجاست که خواستار پوزش خواهی، محاکمه عاملان سرنگونی هواپیما و پرداخت غرامت هستیم.
استانیسلاو تاراسوف رئیس مرکز تحلیلی و اطلاعاتی «خاور میانه – قفقاز» روسیه نیز در مصاحبه با روزنامه ایزوستیا گفته است: نشانه‌هایی از گام‌های اولیه و بسیار ناجسورانه دو طرف برای عادی سازی روابط دیده می شود. مقام‌های آنکارا به این موضوع علاقه زیادی دارند، زیرا تحریم‌های مسکو ضرر و زیان بزرگ اقتصادی به آنکارا وارد کرده است.وی افزوده است: اکنون فقط این پرسش مطرح است که اگر ترک‌ها تمامی گناه را به گردن داود اوغلو نخست وزیر سابق بیاندازند، مسکو در نهایت با برداشتن گام‌های عادی‌سازی روابط موافقت خواهد کرد یا پوتین بر اجرای شرایط قبلی پافشاری خواهد کرد؟اکنون سخنان تازه اردوغان می تواند تقویت کننده درخواست‌های قبلی و پرتکرار مقام‌های اقتصادی و سیاسی ترکیه بویژه احمد داود اوغلو نخست وزیر سابق باشد که خواستار نرمش مواضع روسیه برای حل این موضوع شده بودند که پاسخ‌های منفی را در پی داشت و حتی احتمال گسترش تحریم‌ها علیه آنکار نیز وجود دارد.
با وجود اینکه مقام‌های روس بویژه پوتین هنوز موضع سخت خود را تغییر نداده اند، اما اکنون این احتمال هست که آنکارا در جریان چند دور از مذاکرات، بگونه‌ای میانه پیشنهاد کند بخشی از خواسته‌های مسکو در قالب سه شرط را در سطحی محدود و بدون پیامدهای حقوقی بپذیرد تا گام‌های لغو تحریم‌ها آغاز شود و آنکارا بتواند دوباره پای ثابت صادرات به بازار روسیه شود، بنا بر این تا اعلام موضع این کشور باید منتظر بماند.
http://www.ettelaat.com/etiran/?p=210552
ش.د9500849