* 19 ماه از آغاز به كار دولت تدبير و اميد گذشته است. دولت در اين ماه‌ها تا چه اندازه در تحقق وعده‌هاي انتخاباتي خود موفق بوده است؟
** 19 ماه زمان مناسبي براي تشخيص اين موضوع است كه آيا دولت يازدهم در مسير تحقق وعده‌ها حركت كرده است يا خير. نبايد پس از 19 ماه توقع داشته باشيم كه تمام وعده‌ها تحقق پيدا كرده باشد به اعتقاد من، دكتر روحاني در مسير تحقق وعده‌هايشان حركت مي‌كند اما هنوز براي رسيدن به نقطه مطلوب، راه باقي است. با توجه به شرايطي كه وجود دارد، توقعي نيست تمام وعده‌ها به سرعت محقق شود. همگان واقف هستند كه دولت، كشور را در چه شرايطي تحويل گرفت لذا نبايد انتظارات را بدون توجه به اين موضوع بالا برد و در كوتاه‌ترين زمان انتظار عملي شدن همه وعده‌ها را داشت.
* دكتر روحاني در ابتداي آغاز فعاليت به عنوان رئيس دولت يازدهم بيش از همه به مساله پرونده هسته‌اي و مذاكرات توجه داشته و آن را محور فعاليت كردند اما اكنون درخواست‌ها و انتظارات از دولت به اندازه‌اي رسيده كه مباحث داخلي هم به شكل پررنگي پيگيري مي‌شود.
** ظاهر اين‌طور نشان مي‌داد كه توجه دولت به مسائل سياست خارجي بيشتر از بقيه موضوعات مهم كشور در برنامه‌هاي دولت برنامه‌ريزي شده است اما در باطن اين‌طور نبود و وزراي دولت هر كدام كار خودشان را با جديت دنبال مي‌كردند اما تاثير سياست خارجي و پرونده هسته‌اي كه توقع حل آن توسط شخص رئيس‌جمهور بود، اين را مي‌طلبيد كه دكتر روحاني وقت خود را بيشتر از هر موضوعي صرف موضوعات سياست خارجي و پرونده هسته‌اي كند كه خوشبختانه امروز شواهد خوبي از موفقيت كار آقاي روحاني وجود دارد از جمله اظهارات اخير نتانياهو در كنگره را بايد مدنظر داشت كه در برابر دولت آمريكا ايستاد و پاسخي كه آقاي اوباما به ايشان داد نشانگر اين بود كه دولت روند مثبتي در عرصه سياست خارجي دنبال كرده و مي‌كند.
* آيت‌الله هاشمي از حاميان اصلي آقاي روحاني براي انتخابات رياست‌جمهور يازدهم بودند. برخي اين حمايت را برنتابيدند و شايعه اختلاف ميان آقايان هاشمي و روحاني را منتشر كردند. توصيه‌هاي آيت‌الله هاشمي به دكتر روحاني چه بود؟
** معتقدم كه نبايد بگوييم آقاي هاشمي طرفدار آقاي روحاني بود؛ آقاي هاشمي طرفدار تفكر اعتدال بود و هر كسي پرچم اعتدال را در جريان انتخابات بلند مي‌كرد، آقاي هاشمي از ايشان طرفداري مي‌كرد. شايد بنيانگذار اعتدال در كشور خود آقاي هاشمي است. موضوع اصلي اينجاست كه هنوز نتوانسته‌ايم تعريف درست و واقعي از اعتدال براي جامعه داشته باشيم و اگر يك روز تعريف درستي از اعتدال بكنيم بايد عملكرد مسئوليني كه پرچم اعتدال را بالا گرفتند را بررسي كرده و از نتايج آن، بتوانيم مفهوم درستي از اعتدال داشته باشيم. فكر مي‌كنم حمايت آيت‌الله هاشمي از دكتر روحاني، حمايت از اعتدال بود.
* يعني شخص براي آيت‌الله هاشمي اولويت نخست نبود؟
** نه ولي به هر حال فردي كه بتواند اعتدال را به جامعه بازگرداند و توانايي در اين مساله داشته باشد، بسيار مهم است و در اينجا تشخيص فردي مطرح مي‌شود كه در بين كانديداهاي آن دوره آقاي روحاني تنها فردي بود كه تعريف دقيق و توانايي ايجاد اعتدال را در كشور داشت.
* نظر خانواده آقاي هاشمي چه بود يعني انتظار داشتند دولت بر كدام بخش متمركز شود؟
** ما هم يكي از مردم جامعه هستيم و نسبت به آينده كشور احساس مسئوليت داريم. در طي فعاليت دولت قبل، افراط و تفريط كشور را گرفته و فضا از اعتدال دور شده بود ما هيچ وقت به اندازه دوره احمدي‌نژاد از اعتدال فاصله نداشتيم بنابراين اكثريت جامعه تلاش داشتند كه فضا به يك فضاي معتدل تبديل شود.
* آنچه مردم از اعتدال مي‌خواستند چه بود و آيا تعريف واحد از اعتدال وجود دارد؟
** طبيعتا آن راي در 24 خرداد 92 نشان داد خواست مردم يك خواست مشترك بود. از چند زاويه مي‌شود به مفهوم اعتدال نگاه كرد. مفهوم فهم ژرف و عميق نسبت به مسائل و توجه دانش محوري و علمي به تصميم‌گيري‌ها و داوري بر مدار اخلاق، موضوعاتي بود كه آقاي دكتر روحاني پس از انتخابات رياست جمهوري در تعريف اعتدال داشتند اما اگر از مفهوم دين نگاه كنيم حديثي از حضرت علي(ع) داريم كه فرمودند «خيرالامور اوسط‌ها» ميانه‌روي به معناي حركت در خط وسط كه از دو طرف به يك فاصله است و دوري از افراط و تفريط است.
در قرآن كريم واژه اعتدال را اينگونه آورده كه «وكذالك جعلناكم امه وسطالتكونوا شهداء علي الناس» «اين‌چنين شما را امت معتدل قرار داديم تا گواه بر همه مردمان باشد» كه در شاخص‌هاي ديگر مفهوم اعتدال و وسط، مفهوم عميق و رويكردي خردورزانه، فعالانه، صبورانه و دور شدن از فضاي افراط و تفريط است. معناي عمده اعتدال، فاصله منطقي گرفتن از افراط و تفريط است.
شايد آنچه بتواند در ذهن ما خوب بنشيند توازني بين آرمان‌ها و واقعيت‌هاي اطراف آن است. در مسائل سياسي اگر بخواهيم تعريف قشنگي از اعتدال داشته باشيم، ترجيح منافع ملي به منافع حزبي و جناحي است. مشاهده مي‌كنم كه در دولت جديد اين واژه‌ها به عنوان مفهوم اعتدال رعايت شده است. لذا اگر قرار باشد به هر دولت نمره بدهيم بايد يك تعريف صحيح از اعتدال داشته باشيم و اگر تعريف صحيح از اعتدال را به دست آورديم بايد آن را با علمكردهاي دولت در حوزه‌هاي فرهنگي كه حوزه مهمي است، حوزه سياست داخلي و خارجي و در حوزه اقتصاد كه مستقيم با معيشت مردم سروكار دارد بسنجيم و تمام نتايج آن قابل تحليل است و آن زمان است كه مي‌توانيم بفهميم كه آيا دولت يازدهم طي نوزده ماه در مسير عمل به وعده‌هاي مردم بوده است يا خير. با شاخص‌هايي كه در مسير مسائل فرهنگي و سياسي و اقتصادي مي‌بينم اين نتيجه حاصل مي‌شود كه مي‌توانيم به دولت يازدهم اميدوار باشيم.
* فرمايشات شما صحيح و وضع جامعه تغييرات زيادي كرده است اما هر فرد در وجود خود توقعاتي دارد كه بر زبان نمي‌آورد. انتظار محقق نشده شما از دولت يازدهم چيست؟
** درست است؛ مثلا ممكن است من هم توقعاتي داشته باشم و هنوز اين توقعات محقق نشده باشد كه حرف درستي است اما بايد علمي صحبت كرد. زماني كه آقاي روحاني دولت را تحويل گرفت تنها شاخص مثبت در آغاز دولت يازدهم، اميد مردم بود و شاخص‌هاي مثبت ديگر را كمتر پيدا مي‌كنيد. اگر از نظر اقتصادي به دولت نگاه كنيد گفته مي‌شود رشد اقتصادي در آن موقع منفي 5 است اما رشد اقتصادي بالاي 4 درصد است و نرخ تورم زير 15 درصد رسيده است.
نرخ بيكاري به سبب نرخ تورم پايين آمده و فاصله طبقاتي و شكاف طبقاتي كه متاسفانه در آن دوران با عنوان ضريب جيني افزايش پيدا كرده بود، امروز كاهش دارد. ميزان فساد مالي كه در آن دوران در اوج خودش بود به نظر مي‌رسد كه امروز مورد توجه جدي مسئولان قرار گرفته و در حال كنترل است. مهم‌تر از آن تنزل و رتبه ايران از نظر شفافيت مالي بود كه من شنيدم از رتبه 88 به رتبه بالاي 130 رسيديم. آنچه اشاره كردم نكاتي است كه مشخص مي‌كند در اين زمينه‌ها اقدامات مثبتي انجام شده است اما بار ديگر تاكيد مي‌كنم كه يادمان نرود موقعي كه آقاي روحاني با توجه به اين شاخص‌ها دولت را تحويل گرفت تنها شاخص مثبت كه آن را هم دولت و جريان اعتدال ايجاد كرد، اميد مردم بود يعني اگر آقاي روحاني اين مولفه را نداشت مي‌توان اذعان داشت كه هيچ چيزي در سبدش نداشت؛ در امتداد سرمايه اميد، تدبيري بود كه دولت براي بهبود شرايط كشور داشت البته همه اين حرف‌ها به معناي تمجيد صددرصد از دولت آقاي روحاني نيست و قطعا ايشان مي‌تواند نقاط ضعفي مثل همه دولت‌ها داشته باشد اما در كل، روند دولت را مثبت ارزيابي مي‌كنم.
* انتقادي به دولت و رئيس‌جمهور مطرح مي‌شود كه مربوط به شجاعت است يعني معتقدند دولت شجاعت انجام كارها را ندارد و برخي وزرا معمولا براي پيشبرد كار خود با مخالفان لابي مي‌كنند. تنها رئيس‌جمهور به عرصه وارد مي‌شود و سيبل هجمه مخالفان مي‌شود. اين انتقاد را قبول داريد؟
** حرف شما را قبول دارم. دولت در عين اينكه بايد براي پيشبرد امور با تمام جريانات اطراف خودش تعامل داشته و اين تعامل مثبت باشد. امروز موضوع برد – برد خيلي جا افتاده و توقع اين است كه تمام اين تفاهم‌ها داراي شرايط برد – برد براي طرفين باشد. ولي ضعف دولت عدم استفاده بيشتر از ظرفيت راي خود در پيشبرد اهدافش است. جناب آقاي روحاني ظرفيت راي محكمي داشت و فكر مي‌كنم، زماني بايد دولت ظرفيت راي خودش را تحليل و فكر كند از اين ظرفيت راي استفاده كرده است يا نه اخيرا ايشان در همايشي به صراحت اعلام كرد كسي كه 24 خرداد را قبول ندارد حق قرار گرفتن در مديريت كلان كشور را ندارد كه حرف منطقي است.
پشتوانه دولت توجه به ظرفيت و پشتوانه رايي است كه آقاي روحاني داشت. اگر تحليل غلطي داشته باشيم عملا نمي‌توانيم به روندي كه دوست داريم برسيم. فكر مي‌كنيم دولتمردان بايد در ظرفيت و پشتوانه راي، تحليل بيشتري داشته باشند و فراموش نكنند خاستگاه راي آن‌ها از چه قشري از جامعه بود. فكر مي‌كنم يكي از نكاتي كه در دولت بدان توجه نشده است، نداشتن تحليل درست از پشتوانه راي خودشان است.
* انتصاب استانداران و فرمانداران هم حرف و حديث‌هاي زيادي داشت.
** اين هم به همين موضوع باز مي‌گردد. يعني انتخاب استانداران و فرمانداران با توجه به ظرفيت و پشتوانه و تحليل رايي است كه همان استان نسبت به راي آقاي روحاني داشتند و ايشان در سفرهاي استاني و قبل از اينكه رئيس‌جمهور شود، به همه استان‌ها سفر كرد و با مردم و نخبگان و مسئولان آنجا رودررو صحبت و قول‌هايي داد كه بايد به آن دوران توجه بيشتري داشته باشد و بر اساس آن حركت كند.
* انتخابات رياست جمهوري 24 خرداد برگزار شد؛ در 23 خرداد يعني يك روز قبل از رأي‌گيري تصور مي‌كرديد كه آقاي روحاني رئيس‌جمهور شود؟
** 23 خرداد فكر مي‌كردم نتيجه راي مردم آقاي روحاني باشد اما شايد دو هفته قبل از آن، خيلي مطمئن نبودم. وقتي كه صلاحيت آقاي هاشمي احراز نشد، تصور نمي‌كرديم كه با كانديداتوري ايشان چنين رفتاري شود لذا فضاي انتخابات 24 خرداد پس از اين ماجرا برايمان شفاف نبود ولي خوشبختانه آن صحبت مقام معظم رهبري در صبح روز انتخابات مبني بر اينكه راي مردم حق‌الناس است، نشان داد توجه به آراي مردم و خواست مردم جدي است و خوشبختانه آقاي روحاني توانست با راي خوبي رئيس‌جمهوري كشور شود.
* شما مانند خواهرانتان مخالف كانديداتوري آقاي هاشمي بوديد. درست است؟
** من هم مثل آن‌ها بودم. همه خانواده مخالف كانديداتوري پدرم بودند و خود آقاي هاشمي هم مخالف كانديداتوري خودش بود.
* حتما براي انبوه درخواست‌هاي مردمي آيت‌الله هاشمي در انتخابات ثبت نام كردند.
** آقاي هاشمي بنا به شركت در انتخابات نداشت و من اين موضوع را قبلا چندين بار گفته‌ام. ايشان قطعا گفته بود كه نمي‌آيد ولي واقعا شرايط براي حاج‌آقا به نحوي رقم خورد كه نمي‌توانست بگويد من نمي‌آيم. اگر آقاي هاشمي به خواست مردم براي حضور در انتخابات پاسخ منفي مي‌داد، همين مقدار كه براي حضورش در انتخابات محبوب شد، به همان ميزان، عدم محبوبيت برايشان رقم مي‌خورد بنابراين ايشان در يك شرايطي قرار گرفت كه مجبور به تصميم‌گيري شد.
* آن روز كه خبر عدم احراز صلاحيت آقاي هاشمي منتشر شد، شب در منزل چه گفتند؟
** هيچ! حتي برخي مسئولان فعلي مانند جناب آقاي جهانگيري كه در ستاد آقاي هاشمي فعال شده بود، مي‌گفت من وقتي خدمت ايشان رسيدم و گفتم نمي‌فهمم چرا رد صلاحيت شديد، آقاي هاشمي خيلي عادي به موضوع نگاه كرد و گفت برويد از فردا كارهايتان را بكنيد. آقاي هاشمي سپس آقاي روحاني را دعوت كرد و گفت محكم بايست و ادامه بده. به اعتقاد من حاج‌آقا هيچ واكنش منفي نشان نداد و كاملا صبورانه و منطقي برخورد كرد.
* شما هم نفس راحت كشيديد؟
** بله؛ واقعا (مي‌خندد) فكر كنم براي خود آقاي هاشمي اين اتفاق خيلي خوب بود.
* يعني خودشان هم خوشحال بودند؟
** منظورم شخص خودشان است، ايشان نگران نظام بود و روشن است. آقاي هاشمي تنها كسي بود كه پس از آخرين نماز جمعه ديگر هيچ وقت كوتاه نيامد و هميشه آن روند را ادامه داد و نظراتش را صريح مي‌گفت اما ايشان اعتقاد دارد كه به جز ايشان افرادي هستند كه بتوانند با همان ديدگاه كشور را اداره كنند كه يكي از آن‌ها آقاي روحاني بود كه الان رئيس‌جمهور است.
* به آخرين نمازجمعه اشاره داشتيد. اكنون كه فضاي اعتدال حاكم است، آقاي هاشمي قصد بازگشت به تريبون نماز جمعه را ندارند؟
** بايد شرايط براي بازگشت ايشان مهيا شود. نمي‌دانم الان شرايط چگونه است كه ايشان به نماز جمعه باز نمي‌گردد.
* پيش‌بيني شما از سرنوشت مذاكرات چيست؟
** اميد داريم نتايج مذاكرات براي مردم خير و مثبت باشد و بتواند فضا را از فضاي سخت تحريم‌ها و ارتباط ايران با جهان را بازتر و حقانيت ايران را ثابت كند و ما بتوانيم به حقوق مسلم خودمان در چارچوب توافقاتي برسيم كه در اين مذاكرات است. دولت روند مذاكرات را مثبت ارزيابي مي‌كند و اميدوار است نتايج مثبتي بگيرد. اتفاقات كنوني هم مثبت ارزيابي مي‌شود.
* حال دانشگاه آزاد چطور است؟ اين دانشگاه در دولت قبل وضعيت خوبي نداشت.
** دانشگاه آزاد در حقيقت 3 دوره را پشت سر گذاشت. دوره اول دوره 30 سال جناب آقاي جاسبي بود كه دوران طلايي دانشگاه آزاد بود. دوره دوم دوره كوتاه آقاي دانشجو بود كه دوران خوبي نبود، هم در شروع و هم در روند مديريت مشكلات زيادي داشتيم و الان هم دوران آقاي ميرزاده است كه دانشگاه آزاد دوران خوبي را مي‌گذراند و عملكرد آقاي ميرزاده براي توسعه دانشگاه آزاد عملكرد مثبتي است و ايشان با توجه به جايگاه علمي و دانشگاهي كه دارند و حمايتي كه آقاي هاشمي از او مي‌كند، فضاي جديدي در دانشگاه آزاد ايجاد كرده است و شرايط اين دانشگاه مطلوب شده است.
زماني كه آقاي ميرزاده دانشگاه آزاد را تحويل گرفت، حدود 140 واحد زيان ده از 500 واحد را به سوددهي رساند و مباني پژوهشي و تحقيقي به دانشگاه آزاد تزريق كرده، درآمد دانشگاه از تك محوري يعني شهريه دانشجويي خارج شده و يك سير مثبتي پيدا كرده تا بتواند از طريق مجموعه فعاليت‌هاي دانش بنيان و اختراعات به ثروت ديگر دست پيدا كند و عملا مديريت آقاي ميرزاده موجب رضايت هيات موسس و هيات امنا است.
* شنيده شده كه افرادي از خانواده آقاي هاشمي قصد كانديداتوري در انتخابات مجلس را دارند. شايعه است يا صحت دارد؟
** احتمالش وجود دارد. هنوز تصميم جدي نداريم اما احتمالش وجود دارد.
* با توجه به ميانه رو بودن دولت، تصور مي‌كنيد مجلس دهم هم اين روحيه را داشته باشد و تندروها جايي در آن نخواهند داشت؟
** اميدواريم مجلس در راستاي دولت باشد.
* مادر در اين روزها چه مي‌كنند و غير از پرونده مهدي دغدغه ديگري ندارند؟
** بله. مادر (خانم مرعشي) نسبت به گذشته آرامش بهتري دارد اما ايشان مثل هميشه دغدغه مردم را دارد. در خانواده مسائل دادگاه مهدي در جريان است و مادرم در اين مورد نگران است. ايشان هميشه نگاه منتقد به اداره جامعه دارد و سعي مي‌كند به عيب‌ها توجه و آن‌ها را مطرح كند. حاج خانم هميشه آرام نيست و دغدغه مردم را دارد.
* عيد به كجا سفر مي‌كنيد؟
** معمولا حاج‌آقا 4 روز اول نوروز را به كيش مي‌رود و همه افراد خانواده همراه ايشان به كيش مي‌رويم.
* شما چرا بر خلاف ديگر اعضاي خانواده مثلا فائزه خانم، مشي سكوت را انتخاب كرديد و در اغلب موارد از اظهارنظر خودداري مي‌كنيد؟
** اين موضوع خصلت ذاتي افراد است. خصلت من آرام‌تر است و خيلي به دنبال كار سياسي نيستم و دنبال اين كارها نمي‌روم. علاقه زيادي به مطرح شدن ندارم اما خيلي فعال هستم و در طول روز بيشتر از حد معمل كار مي‌كنم و شايد در بعضي مواقع كارهايم فرصت ندهد كه وقتم را صرف مسائل سياسي كنم. برخي اوقات كار به اندازه‌اي وقت آدم را مي‌گيرد كه از بعضي از اخبارهاي عادي روز هم غافل مي‌شويم.
* برنامه شما براي سال 94 در ذهن داريد؟
** همين انتخابات مجلس دهم در سال 94 است.
* يعني امكان كانديداتوري شما وجود دارد؟
** نه؛ من به اين مساله فكر نمي‌كنم اما به نظر مي‌رسد سال 94 از نظر سياسي سال انتخابات مجلس است و اميدواري‌هايي كه نسبت به اتفاقات سياسي داخلي و خارجي وجود دارد، مي‌تواند سال اميدواركننده‌اي نسبت به سال 93 باشد.
* برخي تندروها اتهامات زيادي را به آيت‌الله هاشمي و خانواده ايشان وارد مي‌كنند. شايد شما در ظاهر بگوييد مهم نيست و لبخندي هم بزنيد اما در درونتان چه مي‌گوييد؟
** واقعا عادت كرديم. يك خانواده سياسي با اين مسائل زندگي مي‌كند. اگر مي‌شنويم امروز در مجلس، سايت يا روزنامه‌اي مطلبي عليه يا له نوشته شده است، خيلي شگفت زده نمي‌شويم. آماده اين نوع برخوردها را داريم. پدر به ما آموخته كه نسبت به مسائل صبورانه و عاقلانه برخورد كنيم و تصميم بگيريم، به قول معروف نه از كوره در برويم و نه هيجاني تصميم بگيريم. بالاخره سعي كنيم كه اين مسائل را در ذهنمان عادي بدانيم و كينه‌اي نورزيم. آيت‌الله هاشمي هيچ وقت نسبت به مسائل تندي كه عليه ايشان اتفاق مي‌افتد كينه نمي‌ورزند و ممكن است فراموش نكنند اما تاكيد ندارد كه در خاطرش نگه دارد كه نسبت به آن تصميم بگيرد.
* آيت‌الله هاشمي بيشتر از چه رفتار فرزندانش ناراحت مي‌شود؟
** سوال سختي است چون آقاي هاشمي فرزندان خودش را محدود نمي‌كند. ما واقعا احساس محدوديتي نسبت به فعاليت‌هاي جاري خودمان از سوي حاج‌آقا نداريم اما نصيحت مي‌كنند و غير مستقيم نظر خودشان را به ما منتقل مي‌كنند كه خودمان بتوانيم تشخيص بدهيم و تصميم بگيريم. كمتر مشاهده كردم جز در مسائل خاص كه مستقيم از ما خواسته باشند كه كاري را انجام دهيم يا ندهيم، پدر، قدرت انتخاب را در ما باز گذاشته است و آزادي عمل در خانواده خيلي بالاست. مثلا مي‌بينيد كه فرزندان بر اساس افكار و ديالوگ خودشان صحبت مي‌كنند و هم بر اساس مشي خود عمل مي‌كنند و همه ما عاشقانه به پدرمان علاقه‌مند هستيم و سعي مي‌كنيم با مشورت گرفتن از ايشان، كارهايمان را انجام دهيم.
* پسر آيت‌الله هاشمي بودن خيلي خوب است؟
** خيلي خوب است اما رضايت ايشان از هر چيز مهم‌تر است.
ش.د930126ف