(روزنامه همدلي – 1395/07/12 – شماره 432 – صفحه 3)
چهارشنبه شب گذشته (هفتم مهرماه) پایتخت الجزایر میزبان اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت بود؛ نشستی مشورتی و غیررسمی که به صورت غیرمنتظره به توافق اعضا در خصوص کاهش سقف تولید نفت تا 32 میلیون و 240 هزار بشکه در روز و احیای سازوکار سهمیه‌بندی منجر شد و امیدها را برای افزایش قیمت نفت زنده کرد.
به گزارش ایرنا اجماع اعضای اوپک برای مدیریت بازار نفت پس از 2 سال و نیم ناهمسازی و در حالی حاصل شد که تا پیش از این، عربستان سعودی با تاکید بر اجرای طرح «فریز نفتی» برای اعضا، تلاش‌ها را برای کاهش سقف تولید به ناکامی و بن بست می‌کشاند. افت بی‌سابقه قیمت نفت از تابستان 2014 اما چنان خسارت‌های مالی سنگینی به تولیدکنندگان نفت به ویژه عربستان وارد آورد که سعودی‌ها منافع خود را پای میز مذاکره دیدند.
میزبانی زیرکانه الجزایر
اما جدا از منافع اقتصادی‌ای که توافق برای طرف‌های درگیر در این مناقشه نفتی – مشخصا ایران و عربستان – داشت به نظر می‌رسد که میزبانی الجزایر هم در این باره قابل تامل باشد. در همین رابطه بلومبرگ نوشت: نورالدین بوطرفه وزیر نفت الجزایر که میزبان نشست هفته گذشته اوپک بود از یک حقه قدیمی برای جوش دادن معامله استفاده کرد؛ او همه وزرای نفت میهمان را در هتل مشابهی در وسط ناکجاآباد اقامت داد.
به نقل از وبسایت انتخاب که این گزارش بلومبرگ را پوشش داده است؛ این استراتژی وزیر نفت الجزایر جواب هم داد. در گزارش بلومبرگ آمده است که بوطرفه مقامات را در دو طبقه هتل شرایتون محصور کرد. هتلی که با دفتر مرکزی 40 دقیقه فاصله داشت و نمایندگان شرکت‌های نفتی کشورها فرصت داشتند در این فاصله کمی با هم صحبت کنند. بلومبرگ گزارش داده است که بوطرفه خودش محل اقامتش در الجزیره را ترک کرد و در این مدت در یکی از سویت‌های هتل اقامت داشت تا بتواند بین رقبای منطقه‌ای یعنی ایران و عربستان میانجی‌گری کند.
وزیر جدید نفت عربستان و سیاست‌های جدید
گرچه بلومبرگ در گزارش خود بخش بزرگی از توافق اوپک را مرهون میانجی‌گری وزیر نفت الجزایر می‌داند، اما در گزارش بخشی از این موفقیت نیز به سیاست‌های وزیر نفت جدید عربستان ربط داده شده است. بلومبرگ در همین زمینه می‌نویسد: با وجود اینکه اعلامیه دراماتیک در الجزیره بعد از یک دیدار 5ساعته به دست آمد اما باید گفت دانه‌های این تغییر سیاست ماه‌ها پیش در زمین کاشته شده بود.
به نقل از بلومبرگ در ماه می گذشته علی النعیمی وزیر نفت عربستان و معمار سیاست‌های نفتی اوپک در اواخر سال 2014 بعد از 20سال از وزارت نفت سعودی بازنشسته شد. جانشین او خالید الفلیح اوایل از سیاستی که از دوران وزارت النعیمی به ارث رسیده بود تبعیت کرد، اما به دنبال ایجاد برند خودش بود. به گفته بلومبرگ این امر بر اساس گفته‌های نزدیکان او درعربستان تصدیق شده است.
در گزارش این نشریه آمده است که الفلیح تصدی این پست را با تلاش برای بازسازی روابط کشورش با ایران و ونزوئلا آغاز کرد و در خلال نشست ماه ژوئن اوپک در وین نیز این هدف را دنبال می‌کرد. او کانال‌های غیر رسمی برای مذاکره با قطر، الجزایر، روسیه و ایران را تقویت کرد.
به گزارش بلومبرگ در اواسط ماه اگوست، ریاض اعلام کرد که اقتصاد فرسوده‌اش نیاز به افزایش قیمت نفت دارد اما این لزوما به معنای بازگشت به دوران بشکه‌ای 100 دلار نبود، بلکه قیمتی بیش از 50دلار برای هر بشکه را نیز شامل می‌شد. خطر پایین آمدن قیمت به کمتر از 40دلار برای هر بشکه نیز وجود داشت که می‌توانست منجر به ریاضت اقتصادی داخلی در عربستان شود.
ایران؛ مُصر بر بازپس‌گیری بازارهای خود
اما نه تنها میانجی‌گری بوطرفه برای رسیدن به توافق اخیر کفایت نمی‌کرد که حتی سیاست‌های وزیر جدید نفت عربستان هم ناکافی بود. به هرحال شدت رقابت‌های سیاسی، ژئوپولتیک و هویتی ایران و عربستان آن قدر زیاد بود که نشود به سادگی این رقابت‌ها را به سرعت به همکاری حداقل در امور اقتصادی تحویل کرد. چه؛ در چنین وضعیتی اقتصاد به جای اینکه محملی برای همکاری شود، موضوعی برای تخاصم و رقابت شدیدتر هم می‌شود. تهران به دلیل کاهش فروش نفت در دوران تحریم‌ها خواهان افزایش تولید بود و اصرار داشت که عربستان باید تولیدش را به 10 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. بر همین اساس ایران و عربستان نظرات متفاوتی درباره میزان تولید داشتند. ریاض خواهان فریز نفتی تهران تا سطح 3.6 میلیون بشکه در روز بود و ایران اصرار داشت که سطح تولیدش را به 4.2 میلیون بشکه در روز افزایش دهد. این فاصله در نشست‌های مسکو، وین و پاریس کمتر شد.
کشورهای دیگر هم به میدان آمدند
به گزارش بلومبرگ در چنین وضعیتی بود که مقامات دیگر دولت‌ها در این اختلاف دخالت کردند. در نشست اوایل سپتامبر گروه 20 در شانگهای چین ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان گفت‌وگوهایی داشت. چند ساعت بعد وزرای نفت عربستان و روسیه در نشست مشترک خبری حاضر شدند. پیام آن‌ها روشن بود؛ ریاض و مسکو با هم همکاری می‌کنند. طی دو هفته گذشته، در نشست محرمانه دو روزه در وین بین مقامات ارشد هیئت‌های ایرانی، سعودی، قطری و الجزایری فشارها افزایش یافت. این مقامات قرار نبود همه مشکلات موجود را حل و فصل کنند اما آن‌ها فاصله بین ریاض و تهران را تا 600هزار بشکه در روز کاهش دادند. در خلال نشست رسمی اوپک در الجزایر، الفلیح آخرین مرحله را به انجام رساند. وزیر نفت سعودی برای اولین بار اعلام کرد که باید تولید نفت ایران در کنار لیبی و نیجریه تا آخرین سقف معنادار را بپذیریم.
فاصله کم شد؛ قیمت زیاد شد
وزرا روز چهارشنبه عصر در کنار هم جمع شدند و فاصله بین تقاضای ایران و ادعای عربستان به 200هزار تا 400 هزار بشکه در روز کاهش یافت. بیژن زنگنه قبل از آغاز نشست به خبرنگاران گفته بود که این یک دیدار تصمیم‌گیری نیست اما به هر حال فکر می‌کنم قدم‌های بزرگی امروز برداشته خواهد شد. پنج ساعت بعد اوپک با توافقی مواجه شد: سقف تولید اوپک از 33 میلیون و 500هزار بشکه در روز به 32میلیون و 240 هزار بشکه کاهش یافت. ارزش نفت برنت 5.9 ٪ افزایش یافت. به گزارش بلومبرگ الکساندر نواک وزیر نفت روسیه روز پنجشنبه در گفت و گو با تلویزیون دولتی این کشور گفت که ایران و عربستان در مذاکراتشان برای رسیدن به سقف تولید منعطف‌تر شده‌اند. با این حال همه چیز تمام نشده است. گروهی که بیش از 40 ٪ توزیع نفت جهان را در دست دارد درمورد جزییات این توافق در نشست بعدی در 30 نوامبر در وین بحث و گفت و گو خواهند کرد.
همکاریِ گسترش یابنده
با این توافقی که میان ایران و عربستان به دست آمد، برخی محافل از احتمال گسترش این همکاری به دیگر حوزه‌ها خبر دادند. سعید لیلاز، کارشناس مسائل اقتصادی در یادداشتی که روزنامه شرق نوشت گفته است: توافق کشورهای اوپک در الجزایر برای کاهش تولید نفت و بهبود قیمت‌ها، دستاوردهایی بسیار مهم‌تر از آنچه در ابعاد اقتصادی به آن توجه شده به همراه دارد. با آگاهی از رویکرد دو کشور ایران و عربستان در بازار نفت تا پیش از نشست الجزایر، با اطمینان می‌توان گفت این یک توافق سیاسی و امنیتی مهم میان تهران و ریاض در سه سال گذشته و بعد از روی‌کارآمدن دولت یازدهم محسوب می‌شود. لیلاز به تغییر رویکرد عربستان اشاره می‌کند و می‌افزاید: تغییر رویکرد ریاض به هر دلیل -که مهم‌ترین آن شاید کاهش بودجه این کشور بوده- می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های بیشتر باشد.
لیلاز با ذکر این نکته که «رقابت‌های ژئوپلیتیک ایران و عربستان به عنوان دو قدرت مهم در منطقه خاورمیانه، هیچ‌گاه تمام نخواهد شد» توافق الجزایر را «معجزه گفت‌وگو و دیپلماسی خوب ما در اوپک» عنوان می‌کند. این کارشناس اقتصادی در پایان این یادداشت معتقد است «جنبه سیاسی و امنیتی توافق الجزایر بسیار بااهمیت‌تر از جنبه اقتصادی‌اش خواهد بود؛ چراکه نه‌تنها منافع دو طرف و دیگر کشورهای تولید‌کننده نفت را به دنبال دارد، بلکه بهره‌گرفتن از دستاوردهای سیاسی نشست اخیر می‌تواند برای کل منطقه حائز اهمیت باشد.»
http://www.hamdelidaily.ir/?newsid=19670
ش.د9502083