* نزديکي آمريکا و در راس آن ترامپ به روسيه بر روند بحران اوکراين چه تاثيري مي تواند داشته باشد؟ اگر امريکا، اوکراين را رها کند اروپا چه رفتاري از خود نشان خواهد داد؟
** روسيه و آمريکا به شکل ذاتي و ماهوي نمي توانند به همديگر نزديک شوند. اگر در حال حاضر علاقه اي به اين موضوع وجود داشته باشد آنچه روسيه را مي تواند در مقابل آمريکا قرار دهد منطقه اروپا است. موضوع سپر دفاعي اروپا، ناتو و همچنين مسائل نظامي ديگر هم وجود دارد. اينکه آقاي ترامپ بگويد با پوتين دوست هستم بيشتر حالتي شعاري دارد و ذاتا با توسعه طلبي و با اقداماتي که انجام داده مي شود مطابقت ندارد.
مسئله اوکراين که به ميان مي آيد در چارچوب اتحاديه اروپا تعريف مي شود و امريکا ناگزير است از اين بحران که خود در آن دخيل است، حمايت کند و در ساختارهاي اروپا مشارکت کند. همسويي آمريکا با اروپا در اين موضوع هم به نفع خود امريکا است و هم اروپا. آنها هزينه‌هاي زيادي کرده اند تا بتوانند روسيه را کنترل کنند. از اين رو نمي توان بين ترامپ و پوتين بر مبناي تنشهاي گذشته دوستي تعريف کرد.
اين تضاد را در سوريه هم مي توان ديد که دو طرف نمي توانند به روندي بر مبناي حل سياسي مسئله نزديک شوند. بنابراين در مسئله اوکراين به نظر نمي‌رسد که روسيه اقدامي به نفع آمريکا انجام دهد يا آمريکا انرا فراموش کند.
* گفته مي شود ترامپ با موضوع اوکراين به شکلي سرد برخورد مي کند و قبل از انتخابات هم با رئيس جمهوري اوکراين ديدار نداشته است. از اين رو گرايش به حل بحران از مسير کنار آمدن با پوتين وجود ندارد؟
** در گفت و گويي که رئيس جمهوري اوکراين پورشنکو با ترامپ داشته است ترامپ قول داده است که از او حمايت کند. لذا روي اين موضوع حساب مي شود. در فضاي سياسي اوکراين، آقاي ترامپ علاقه مند است مسئله اوکراين را به نحوي با روسيه حل کند. به اين ترتيب بعيد به نظر مي رسد که در آينده، امريکا بخواهد به ازاي رها کردن اوکراين به روسيه نزديک شود. زيرا که اين موضوع در سياستهاي کلي امريکا نمي گنجد. برنامه هاي امريکا در راستاي مهار روسيه و سپر دفاع موشکي است که روسيه از آن نگران است و آمريکا در اين باره اقدام خواهد کرد و البته کارهايي هم صورت داده است.
* موضوع ناتو هم مي تواند در شکاف بين آمريکا و اروپا تاثير گذار باشد؟ اروپا بايد به دنبال پيمان نظامي جدا از آمريکا باشد؟
** اروپا چون متشکل از کشورهاي کوچکي است، ناگزير است يک ارتش مشترک داشته باشد. تشکيل ارتش متحد اروپايي به مفهوم اين است که در فضاي دفاعي، راهبرد يکساني بوجود آيد. اين موضوع مي تواند به بهانه کاهش حمايت آمريکا و کم رنگ شدن حضور آن در ناتو اتفاق افتد. ولي در نهايت بايد گفت ناتو سازماني نيست که امريکا بخواهد آن را رها کند. به هر حال ناتو در بازي نظامي آمريکا تعريف مي شود. آمريکا اگر بخواهد در ناتو اشتراکاتي نداشته باشد يا نقشش را کمتر کند اعضاي ديگر ناتو ممکن است متضرر شوند، ولي بيشتر از همه آمريکا است که مي خواهد در صحنه اروپا حضور و نفوذ داشته باشد زيرا که منافع زيادي در آن دارد.
آمريکا مي خواهد در صحنه اقيانوس آرام يا در استراليا حضور داشته باشد. همه اينها نشان مي دهد که ترامپ در حالتي شعار گونه حرف مي زند و سخنان او منطق استراتژيک ندارد. او هنوز به کاخ سفيد نرفته است، وقتي به کاخ سفيد برود و دولتش را معين کند، بايد به طور کلي با کنگره، سنا و مراکز ديگر قدرت امريکا هماهنگي و همپوشاني داشته باشد. از اين رو فکر نمي کنم اوکراين از دستور کار حمايت آمريکا خارج شود.
* به نظرتان همگرايي خاصي بين ترامپ و پوتين شکل نمي گيرد و دوستي و رابطه نزديک بين آمريکا و روسيه در حد شعار مي ماند؟
** اينچنين است. چنين موضوعي در حد اينکه همگرايي خاصي بوجود بيايد نمي تواند برنامه ريزي و عملياتي شود. هر چه که به تشکيل دولت نزديک شويم افرادي که در راس پست هاي استراتژيکي و امنيتي امريکا انتخاب مي شوند، مسائل ديگري را مطرح خواهند کرد و همين طور هم است. درست است که حزب ديگري قدرت را در دست گرفته است اما نشان داده شده است که تغييرات بنيادي در سياست خارجي آمريکا داده نمي شود يعني نمي توانند چنين تغييري را بدهند. ساختار بر اين مبنا تشکيل شده است و بر مبناي آن منافع ملي، منافع حياتي و بازي هاي نظامي شکل مي گيرد و تعريف مي شود و همه اينها در يک مجموعه و پکيج کامل نگاه مي شود.
چطور مي‌شود که اين بازي به هم بخورد؟ ممکن است که روسيه در منطقه هاي مختلف فعاليت داشته باشد، اما اين حضور، يک حضور استراتژيک و بلند مدت نيست، بيشتر تاکتيکي است. چون که روسيه توانايي حفظ اين جايگاه را ندارد و نمي‌تواند به آن پاسخ دهد. از لحاظ نظامي و تاکتيکي ممکن است بتواند حضور داشته باشد اما ادامه اين برنامه دشوار است. توانايي اقتصادي روسيه چقدر است؟ پوتين تمايل دارد در سوريه حضور داشته باشد، در اوکراين، در خاورميانه و جاهاي ديگري نقش آفريني کند ولي عقبه و پشتيباني ندارد و استراتژي آن حالتي ظاهري دارد.
* چه چشم اندازي براي حل بحران اوکراين وجود دارد؟ آمريکا مي‌تواند روسيه را در فشار قرار دهد تا عقب بنشيند؟
** امريکا به هر حال توانايي زيادي دارد. امکانات دارد، زمينه هايش را هم فراهم کرده و قابل مقايسه با روسيه نيست. اينکه فکر کنيم روسيه بخواهد با آمريکا به نوعي نزديکي داشته باشد بايد به درخواست هاي آمريکا پاسخ دهد. يکي مسئله سوريه است و مسئله ديگر اوکراين است. پورشنکو هم اظهار داشته که ترامپ با او در مورد اوکراين و کريمه صحبت کرده است. به همين جهت کريمه نقطه بسيار مهمي است.
در اين مسير اروپا هزينه هاي زيادي را براي تحريم روسيه متقبل شده است، ضرر هاي زيادي در اين مسير ديده و مبادلات تجاري و انرژي را کاهش داده و اين را به تماميت ارضي اوکراين گره زده است. به اين سبب اگر حتي مسائل استراتژيکي بين اروپا و روسيه حل شود ولي مسئله کريمه مسئله حادي است، چون که ممکن است تبديل به يک رويه شود. از اين منظر در زماني که موضوع کوزوو را به راي گذاشته بودند تا به عنوان يک کشور قلمداد شود و از صربستان استقلال پيدا کند آنوقت روسيه اعلام کرد ما از اين موضوع مي توانيم استفاده کنيم.
از اين رو جريان به گونه اي پيش رفت که کريمه را اشغال کرد. اين موضوع مسئله اي جدي است. ممکن است در جاهاي ديگري هم بخواهد اين کار را انجام دهد. عمده ترس اروپا روي اين موضوع است. اين موضوع ممکن است در آسياي مرکزي و بخشهاي روس نشين آن هم اتفاق بيفتد. از اين رو اين مدل جرياني خطرناک است که روسيه پيش گرفته است و براي فروکش کردن و سيراب کردن جاه طلبي اين کشور رقم مي خورد.
در پس زمينه فکر پوتين اين موضوع وجود دارد که مرزهاي روسيه را توسعه دهد. در اين باره موضوع جزاير کوريل هم مطرح است که رئيس جمهوري ژاپن هر چند تمايل دارد با پوتين در مورد آنها با روسيه مذاکره کند، اما روسيه از مذاکره در مورد آن سر باز مي زند و آنرا به عنوان غنائم جنگي حساب مي کند. به جمهوري بالتيک هم به اين شکل نگاه مي شود که بعد از جنگ سرد، به عنوان غنائم جنگي موضوع تنش قرار گيرد. اين موضوع مسئله خطرناکي است.
بنابراين از ديد آمريکا براي اينکه اين تنشها در آينده کاهش پيدا کند بايستي امريکا موضع سخت تري در مقابل روسيه بگيرد و در مقابل اين موضوع عکس العمل نشان دهد.
در مورد روابط ترامپ و پوتين حساسيت هايي وجود دارد. انتخاب شخصي نزديک به پوتين براي وزارت امور خارجه امريکا نيز در اين باره قابل تفسير است. همچنين روسيه متهم به دستکاري در انتخابات هم شده است. اين موضوع غير طبيعي نيست؟
قبل از انتخابات و بعد از پيروزي ترامپ مسائلي مطرح شده است که مشکوک به نظر مي رسد و همچنين اذعان ترامپ در نزديکي به روسيه و مطرح شدن رفاقت پوتين و ترامپ مزيد بر علت شده است و انتقادات زيادي را از طرف مراکز قدرت در امريکا نيز بوجود آورده است. پوتين به دستکاري در تغيير روند انتخابات متهم شده و اين مسئله موضوعي جدي است. به نظر مي رسد که ممکن است ترامپ براي برائت از اتهامي که به او وارد مي کنند مجبور باشد رفتار خود را برعکس آنچه در شعارهاي انتخاباتي داشته با پوتين مطرح کند.
* به نظرتان احتمال معامله روسيه و آمريکا در مورد کريمه و سوريه وجود دارد؟ که روسيه امتيازهايي در سوريه بدهد و از طرفي در صحنه کريمه امتيازهايي بدست آورد؟
** طبيعي است که روسيه وقتي منافعش ايجاب کند خيلي از طرفها و دوستان خود را رها مي کند. براي روسيه مهم تر از هر چيز منافعش است و منافع طولاني مدت را مهمتر از منافع کوتاه مدت مي داند. به اين سبب روسيه هميشه در تعاملات و معادلات خود، به دنبال امتياز حداکثري است و اگر بخواهد مصالحه کند بيشتر به منافع حداکثري نگاه مي‌کند. از اين رو منافع کريمه براي روسيه بسيار مهم است و ممکن است در صحنه‌هايي ديگر به امريکا امتيازهايي بدهد که کريمه را داشته باشد. از بعد نظامي و استراتژيک جايگزيني براي آن وجود ندارد. چون در منطقه‌اي واقع شده است که روسيه هر‌گونه تسليحاتي مي‌تواند در آنجا مستقر کند و خيلي از مناطق را زير نظر داشته باشد و از تهاجم به خاک روسيه جلوگيري کند.
* بندر طرطوس در سوريه قابل چشم پوشي براي روسيه است؟ رفتار روسيه در صورت حل بحران سوريه چه چشم اندازي مي تواند داشته باشد؟
** حضور روسيه در سوريه عمدتا بخاطر دسترسي به بندر طرطوس است. ناوگان نظام ماورا دريا در آنجا مستقر است.به نظر مي رسد اگر به روسيه اطمينان بدهند که اين پايگاه در دست روسيه خواهد بود بدون درنگ سوريه را رها خواهد کرد و موضوع اصلي فقط اين پايگاه است. ترس روسيه از اين است که ممکن است با رفتن اسد به اين بندر دسترسي نداشته باشد و از اين رو با چنگ و دندان از اسد حمايت مي‌کند. بازسازي حلب و ديگر مناطق سوريه زمان و هزينه بالايي مي طلبد که به نظر مي‌رسد روسيه نمي‌تواند اين هزينه را پرداخت کند. به هر حال اين بستگي به تصميمات و معادلات آينده دارد.
معماي ترامپ در روابط خارجي و مسائل داخلي آمريکا
رياست جمهوري ترامپ در آمريکا براي بسياري آغاز دوره اي مبهم با رخدادهايي غيرقابل پيش بيني است و مهمترين عاملي که سبب چنين برداشتي شده موضع گيري هاي ساختارشکنانه و برخي اقدام هاي نامتعارف وي در حوزه مسائل داخلي و خارجي آمريکا بوده است.
تعدادي از اظهارنظرها و موضع‌گيري‌هاي «دونالد ترامپ» رييس جمهوري آمريکا در آستانه دوره رياست جمهوري وي همچنان ساختارشکنانه و قاعده گريز است. از جمله ترامپ در واکنش به اعلام آمادگي مقام هاي چيني براي بازگرداندن زيردريايي توقيف شده آمريکايي در توييتي نوشت که آمريکا نيازي به زيردريايي دزديده شده ندارد و بهتر است چيني ها آن را براي خودشان نگه دارند.رييس جمهوري منتخب آمريکا همچنين با زير پا گذاشتن يکي از هنجارهاي سياست خارجي آمريکا پس از 37 سال قطع روابط با تايوان، با رييس جمهوري آن تماس تلفني برقرار کرد.
اين اقدام با واکنش سريع و صريح مقام هاي چين روبرو شد که به ترامپ در مورد حساسيت ملي خود هشدار دادند. چين شناسايي استقلال تايوان را خط قرمز خود قرار داده و بسياري از کشورهاي جهان از جمله ايالات متحده طي دهه‌هاي اخير در قالب «چين واحد» با تايوان تعامل داشته‌اند.اقدام‌هاي غيرمنتظره ترامپ پرسش‌هاي زيادي را در آمريکا و جهان ايجاد کرده است؛ پرسش‌هايي از جمله اينکه تصميم هاي غيرقابل پيش‌بيني ترامپ تا چه حد ادامه خواهد يافت و چه تاثيري بر مناسبات داخلي و سياست خارجي ايالات متحده خواهد گذاشت؟ آيا ترامپ در زمان تکيه بر کرسي رياست جمهوري، مطابق وعده هاي انتخاباتي و اظهارنظرهاي جنجالي خود عمل خواهد کرد؟
به رغم تعديل برخي از موضع‌گيري‌هاي ترامپ برخي اظهارنظرهاي وي درباره پيمان هاي تجاري و همچنين نظامي– امنيتي، نگراني هايي را به دنبال داشته است. تارنماي روزنامه «گاردين» در پيوند با رويکرد ترامپ به «پيمان ترانس- پاسيفيک» (TPP) ويديويي از وي منتشر کرد. در اين ويديو، رييس جمهوري منتخب در تشريح برنامه هاي يکصد روز ابتدايي رياست جمهوري اش گفته که در روز نخست شروع به کار در ماه ژانويه، ايالات متحده را از اين پيمان خارج خواهد کرد. در اين پيمان که از جمله دستاوردهاي تجاري «باراک اوباما» رييس جمهوري آمريکا محسوب مي شود، 12 کشورِ داراي 40 درصد مجموع اقتصاد جهاني مشارکت دارند.
بازنگري در بازيگري ايالات متحده در «سازمان پيمان آتلانتيک شمالي» (ناتو) ديگر موضوعي است که از زمان نامزدي ترامپ مطرح شد. وي در کارزار انتخاباتي در شهر «راسين» ايالت «ويسکانسين» با تاکيد بر اين که همپيمانان آمريکا در سازمان ناتو سهم عادلانه خود را پرداخت نمي کنند، اين ائتلاف 28 عضوي را منسوخ و بيهوده توصيف کرد.
ترامپ خواستار کاهش هزينه هاي آمريکا در پيمان آتلانتيک شمالي و در مقابل افزايش تامين هزينه و ايفاي نقش فعالتر همپيمانان اروپايي در آن شد؛ موضوعي که نارضايتي سران اروپا را به دنبال داشت و آنان نگران از سياستهاي نظامي و امنيتي ترامپ، حتي ايده دستيابي به استقلال نظامي را مطرح
ساختند.
به باور ناظران، انديشه تشکيل ارتش مشترک اروپايي که پيشتر وجود داشت، با پيروزي ترامپ تقويت شده است. خروج آمريکا از عضويت «سازمان تجارت جهاني» (WTO) شايد دور از ذهن به نظر برسد اما ترامپ اين موضوع را نيز مطرح کرده است. وي ماه ژوييه در گفت وگو با شبکه خبري «ان.بي.سي» اين سازمان را تهديد کرد که در صورت بازنگري نکردن در تعرفه هاي گمرکي، آمريکا را از عضويت آن خارج مي کند. کارشناسان بر اين باورند که خروج آمريکا از سازمان تجارت جهاني ضربه هاي جدي بر پيکره اقتصادي اين کشور وارد خواهد کرد.
ش.د9503402