بسیاری از رخدادهای مهم جهان در سال 2016 متاثر از انتشار گسترده اطلاعات غیرواقعی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بود؛ موضوعی که از آن به "جهان در پس آمارهای غیرواقعی" یا جهان در دوران «پساحقیقت» تعبیر می‌شود.
شاید بتوان جنگ و ویرانی در خاورمیانه و انتخابات و «برگزیت» در اروپا و آمریکا را محور اصلی رخدادهای جهان در سال 2016 میلادی دانست؛ رخدادهایی که بسترها و نتایج هریک از آنها متاثر از تحریف حقیقت یا انتشار گزینشی واقعیت هاست.
بر همین اساس واژه نامه آکسفورد کلمه «پسا حقیقت» (post-truth) را به دلیل افزایش چشمگیر بکارگیری آن در سالجاری میلادی، به عنوان واژه سال 2016 جهان معرفی و برخی کشورها همچون آلمان آن را به عنوان واژه سال خود انتخاب کردند.
به اعتقاد برخی کارشناسان، واژه «پساحقیقت» یا «فراحقیقت»، ناشی از توسعه شبکه‌های اجتماعی به عنوان منبع دریافت اخبار و مبتنی بر اظهاراتی است که واقعی احساس می‌شود اما هیچ پایه و اساسی در حقیقت ندارد.
هرچند واژه «پساحقیقت» پس از همه پرسی انگلیس برای خروج از اتحادیه اروپا و انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رواج بیشتری یافت؛ اما شکل گیری این واژه در عرصه سیاست غرب، ریشه‌های عمیق‌تری دارد.
برای روشن شدن ریشه‌های این رویکرد غرب در سال‌های پیش از 2016 می‌توان به گفته‌های موسس سازمان افشاگر ویکی لیکس در مصاحبه‌ای مفصل با روزنامه ایتالیایی «لارپوبلیکا» در خصوص جنگ عراق و لیبی اشاره کرد.جولیان آسانژ در مصاحبه مورد اشاره خود در مرداد 95، گفت: بر اساس گزارش‌های اطلاعاتی که بعد از جنگ منتشر شد، اکنون می‌دانیم که تردید و بدگمانی در مورد صحت ادعای وجود سلاح‌های کشتار جمعی در عراق وجود داشته است.
وی اضافه کرد: با وجود فشار فراوانی که سیاسیون بر سازمان‌های اطلاعاتی وارد می‌کردند تا گزارش‌هایی در حمایت از جنگ منتشر کنند، تحلیل گران این سازمان‌ها زیر بار نمی‌رفتند. واشنگتن، لندن، نیویورک تایمز، واشنگتن پست و سی.ان.ان نیز تمام این تردیدها را مخفی نگاه داشتند.
آسانژ در خصوص جنگ لیبی نیز گفت: طبق اسناد ما، هیلاری کلینتون محرک و معمار اصلی این جنگ بود؛ واضح است که وی این جنگ را سکوی پرتاب به ریاست جمهوری می‌دانست.به گفته وی، این جنگ که حتی اهداف ایدئولوژیک نیز نداشت، منجر به بروز بحران پناهندگان در اروپا و تغییر مواضع سیاسی اروپا و کشته شدن 40 هزار تن در مدت یک سال در لیبی شد.
موسس ویکی لیکس افزود: در همین حال تسلیحات نظامی از لیبی به مالی و دیگر کشورها سرازیر و منجر به بروز جنگ‌های داخلی و شعله ور شدن درگیری در دیگر نقاط جهان از جمله فاجعه سوریه شد.
هرچند نمونه‌های یاد شده عمق فاجعه اطلاع رسانی دروغین را در سال‌های گذشته به وضوح تبیین می‌کند، اما بررسی اخبار و گزارش‌های منتشر شده در سال جاری میلادی حکایت از موج گسترده اطلاع رسانی گزینشی و غیرواقعی اخبار در عصر پساحقیقت دارد.
در همین ارتباط، روزنامه فرانسوی لوفیگارو با انتشار گزارشی چندین نمونه بارز از انتشار گسترده اطلاعات غیرواقعی را در سال 2016 میلادی مطرح و ابعاد آن را بررسی کرد.بر اساس این گزارش، همه پرسی انگلیس برای خروج از اتحادیه اروپا به عنوان یکی از بزرگترین تحولات جهان در سال جاری میلادی، از انتشار گسترده اخبار غیرواقعی متاثر شده است.
مطرح شدن این موضوع که انگلستان به دلیل عضویتش در اتحادیه اروپا هفته‌ای 350 میلیون پوند هزینه می‌کند، به عنوان یکی از استدلال‌های قوی برای تحقق سیاست برگزیت مطرح شد.
مطرح کنندگان این اطلاعات مدعی بودند که در صورت خروج از اتحادیه اروپا می‌توان این بودجه را در حوزه‌هایی همچون بیمارستان‌ها هزینه کرد.
انتشار این اظهارات در دوران پیش از همه پرسی برگزیت، موجب شد که کمیته منتخب دارایی (خزانه‌داری) مجلس عوام در گزارشی طرفداران و مخالفان خروج انگلیس از اتحادیه اروپا را به مبالغه گویی، ارائه فرضیه‌های غیرمحتمل و گمراه کردن مردم کشور متهم کند.کمیته منتخب و فرا حزبی دارایی مجلس عوام در این گزارش، تصریح کرد که این مبالغه گویی و ارائه فرضیه‌های غیرمحتمل سبب شده است که رای دهندگان انگلیسی در همه پرسی 23 ژوئن دچار گمراهی و سردرگمی شوند.
این کمیته منتخب مجلس عوام که در آن نمایندگانی از دو جناح موافق و مخالف حضور انگلیس در اتحادیه اروپا حضور داشتند، اعلام کرد: کمپین «رای به ترک» که اصلی‌ترین تشکل حامی برگزیت است، مدعی شد که انگلستان به دلیل عضویتش در اتحادیه اروپا هفته‌ای 350 میلیون پوند هزینه می‌کند که این ادعا مشکل ساز و گمراه‌کننده است.به گفته این کمیته پارلمانی، این در حالی است که سهم انگلیس از بودجه اتحادیه اروپا به همراه سایر هزینه‌ها، در حدود 125 میلیون پوند در هفته است.
کمیته یاد شده افزود: جناح حامی ادامه حضور انگلیس در اتحادیه اروپا نیز مدعی است که هزینه برگزیت به ازای هر خانوار انگلیسی سالیانه چهار هزار و 300 پوند است که این آمار دقیق نیست و احتمال می‌رود که سبب اشتباه و گیجی رای هندگان شود.
کمیته خزانه‌داری مجلس عوام اضافه کرد: این آمار که توسط «جورج آزبورن» وزیر دارایی انگلیس ارایه شد، نمی‌تواند به صورت دقیق، آن چیزی باشد که در تجزیه و تحلیل‌های این وزارتخانه آمده است؛ میانگین هزینه ناشی از برگزیت به ازای هر خانوار انگلیسی که در واقع همان تاثیر کاهش تولید ناخالص داخلی بر هر خانوار است، به مراتب کمتر از این رقم پیش‌بینی می‌شود.
«دیوید کامرون» نخست‌وزیر وقت انگلیس نیز در سخنانی مدعی شد که حامیان برگزیت در خصوص خطراتی که در صورت خروج انگلیس از اتحادیه اروپا متوجه این کشور می‌شود، ارتش اروپایی، هزینه‌هایی که لندن بابت عضویت در اتحادیه اروپا باید بپردازد، مساله مهاجرت و نیز نداشتن حق رای انگلیس در چارچوب این اتحادیه، اطلاعات غیرواقعی و نادرست به مردم داده‌اند.
در همین حال دولت محافظه‌کار دیوید کامرون نیز حتی از سوی مخالفان و موافقان خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، متهم به اغراق و استفاده از تاکتیک هراس افکنی در ارتباط با برگزیت شد.
انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریکا دیگر موضوعی است که روزنامه فرانسوی لوفیگارو با اشاره به آن، به بررسی ابعاد پدیده پساحقیقت پرداخته است.در حقیقت در کارزار انتخاباتی آمریکا، در حالی که «دونالد ترامپ» هر روز بیش از روز گذشته در باتلاق رسوایی‌های اخلاقی‌اش فرو می‌رفت، هیلاری کلینتون در دو جبهه افشاگری دروغ‌هایی که گفته بود و شایعاتی که در موردش گفته می‌شد، می‌جنگید.
بر اساس گزارش فیگارو، یکی از شایعاتی که به ستاد انتخاباتی کلینتون لطمه زد، انتشار شایعه‌ای در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر فعالیت یک پیتزا فروشی مربوط به حلقه‌ای از نزدیکان کلینتون در زمینه «پورنوگرافی کودکان» است.
در نهایت انتشار این خبر موجب شد که یک شهروند ساکن ایالت کارولینای شمالی با هدف تجسس شخصی، با تفنگ به این پیتزافروشی حمله کند تا ثابت شود که اخبار منتشر شده در فضای مجازی می‌تواند بازتاب منفی بیرونی داشته باشد.
فیگارو همچنین با اشاره به رقابت‌های مقدماتی احزاب راست و میانه فرانسه برای انتخابات ریاست جمهوری 2017 این کشور که به پیروزی قاطع «فرانسوا فیون» انجامید، اعلام کرد: این رقابت‌ها نیز همچون موارد یاد شده تحت تاثیر پدیده پساحقیقت قرار گرفته است.
در این رقابت دو مرحله‌ای که در نهایت به پیروزی قاطع «فرانسوا فیون» و شکست «آلن ژوپه» انجامید، انتشار اخباری مبنی بر تبانی ژوپه با گروه اخوان المسلمین، به ستاد انتخاباتی وی لطمه زد.
بر اساس این گزارش، آلن ژوپه به دلیل انتشار گسترده این شایعات، به «علی ژوپه، مفتی اعظم بوردو» شهرت یافت و عده‌ای مدعی بودند که ژوپه به ساخت مسجدی در «بوردو» فرانسه کمک کرده است.
در نهایت آلن ژوپه در تحلیل این پدیده اعلام کرد: در وهله نخست تصور نمی‌کردم که این موضوع مهم باشد و تاثیری در روند انتخابات داشته باشد؛ اما در واقع تاثیرگذار بود.
از دیگر مثال‌هایی که فیگارو برای تبیین گسترش پدیده پساحقیقت در سال 2016 به آن اشاره می‌کند، مربوط به خبری در خصوص شرکت «وینسی» (Vinci) فرانسه است.
وینسی نام یک شرکت فعال در حوزه ساخت و ساز با افزون بر 179 هزار کارگر است و بزرگترین شرکت ساخت و ساز جهان به شمار می‌رود.فیگارو می‌افزاید: 22 نوامبر یک مصاحبه مطبوعاتی جعلی به برخی خبرگزاری‌ها ارسال می‌شود که حاوی یک سند حسابرسی داخلی است و بی‌نظمی حسابداری در شرکت وینسی را فاش می‌کند.در این خبر دروغین، نام اعلام شده در پائین خبر مربوط به یکی از مسئولان این شرکت می‌شود اما شماره تلفنی که برای کسب صحت خبر درج شده است، مربوط به مسئول یاد شده نیست.
با انتشار این خبر، در عرض چند دقیقه ارزش سهام وینسی در بورس به شدت سقوط می‌کند و حدود هفت میلیارد یورو از دست می‌رود.
هرچند شرکت وینسی تحقیقات گسترده‌ای برای شناسایی کسانی که از این روند بهره برده اند، آغاز کرده اما تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است.
به گزارش ایرنا، در عصری که به شدت تحت تاثیر اخبار منتشر شده در فضاهای مجازی به ویژه شبکه‌های اجتماعی قرار دارد و این عرصه به دلیل ایجاد یک محیط تعاملی بین جمع کثیری از کاربران و سرعت بالای انتقال اطلاعات قدرت بالایی یافته است، صحت و دقت اخبار بیش از پیش اهمیت می‌یابد.
بی تردید بی‌توجهی به دو مولفه یاد شده که اغلب گرفتار مولفه سرعت می‌شود، در جهانی که قدرت‌های بزرگ در تلاش برای تحریف واقعیت‌ها و انتشار گزینشی اخبار هستند، به خلق فجایع بسیاری منجر شود، فجایعی که برخی نمونه‌های آن، سال 2016 را در باتلاق پساحقیقت فرو برد.
http://jomhourieslami.net/?newsid=119874
ش.د9503385