ناتو و روسيه در سال‌هاي اخير بر سر مسائل مختلفي از ادامه استقرار سامانه‌هاي ضدموشكي در اروپاي شرقي تا تداوم سياست گسترش به سوي شرق از سوي ناتو اختلاف نظر داشته‌اند، با اين حال از سال 2014 با اوج‌گيري بحران اوكراين تنش بين روسيه و ناتو ابعاد بي‌سابقه‌اي پيدا كرده است. ناتو، روسيه را به مداخله در امور داخلي اوكراين متهم مي‌كند اما مقامات مسكو همواره بر دخالت نداشتن اين كشور در درگيري‌هاي شرق اوكراين تأكيد كرده‌اند. البته اين فقط اعضاي اروپايي ناتو نيستند كه بر تنش‌آفريني و اقدامات غير‌قانوني مسكو درباره اوكراين از جمله الحاق شبه‌جزيره كريمه به روسيه پافشاري مي‌كنند بلكه امريكا به عنوان مهم‌ترين عضو ناتو نيز رويكردي مشابه شركاي اروپايي خود در اين زمينه در پيش گرفته است.
نشست ناتو
ركس تيلرسون، وزير امورخارجه امريكا در نشست اخير ناتو كه 11 فروردين در بروكسل برگزار شد، شديداً از سياست‌هاي «تهاجمي روسيه در اوكراين و ديگر نقاط جهان به‌ويژه در شرق اروپا» انتقاد كرد. وزارت امور خارجه روسيه هم با صدور بيانيه‌اي اظهارات تيلرسون در نشست بروكسل كه سياست‌هاي روسيه را تنش‌آفرين خوانده بود، غيرقابل قبول دانست. روس‌ها انتظار نداشتند تا دولت جديد امريكا كه همواره نويد بهبود روابط مسكو و واشنگتن را داده است اين چنين موضع سختي در قبال مسكو اتخاذ كند. به ويژه اينكه دونالد ترامپ رئيس‌جمهوري امريكا پيش‌تر گفته بود خواهان بازبيني مناسبات امريكا با روسيه است.
در واقع نتيجه نشست اخير وزراي خارجه ناتو را مي‌توان تأكيد بر ادامه مقابله با روسيه و اتخاذ اقدامات نظامي بيشتر به ويژه در شرق اروپا براي خنثي كردن طرح‌هاي احتمالي مسكو در اين منطقه حساس دانست. به ويژه اينكه اعضاي شرقي ناتو مانند جمهوري‌هاي سه گانه بالتيك و لهستان خواهان مقابله جدي‌تر با روسيه شده‌اند. در اين راستا ناتو علاوه بر استقرار تجهيزات نظامي در اين چهار كشور، هزاران نظامي نيز به اين كشورها اعزام كرده است. انتظار مي‌رود در نشست سران ناتو كه اواخر مي 2017 در بروكسل برگزار خواهد شد اقدامات بيشتري در اين زمينه صورت گيرد. «ينس استولتنبرگ» دبير كل ناتو در اين زمينه اعلام كرد اين سازمان هنوز اختلاف‌نظرهاي زيادي با روسيه دارد و به‌رغم آسان نبودن گفت و گو با روسيه درباره اختلافات موجود، ناتو به اين روند ادامه مي‌دهد.
روابط پرتنش
با افزايش تنش‌هاي بين روسيه و ناتو، دو طرف به نوعي به نمايش قدرت در برابر يكديگر پرداخته‌اند و در اين ميان ناتو به عنوان بازوي نظامي غرب بيشتر حالت تهاجمي و تهديد‌كننده عليه روسيه به خود گرفته است. در عين حال ناتو بر مبناي سياست گسترش به شرق، پس از فروپاشي شوروي در سال 1991 تلاش مستمري را براي به عضويت در‌آوردن كشورهاي شرق و مركز اروپا آغاز كرد. اين رويكرد ناتو با مخالفت شديد روسيه مواجه شده است. از ديدگاه روس‌ها اين اقدام ناتو به‌منظور دربرگيري روسيه و انزواي روز‌افزون آن صورت مي‌گيرد. بدين ترتيب سياست گسترش ناتو به شرق همچنان يكي از تهديدات خارجي بالقوه براي روسيه محسوب مي‌شود. رويكرد خصمانه ناتو و ادامه تلاش آن براي پيشروي به سوي شرق باعث شده تا روسيه در دكترين امنيت ملي خود، ناتو را به‌عنوان تهديد امنيت ملي روسيه تلقي كند.
مقامات مسكو به اين نتيجه رسيده‌اند كه دشمني و خصومت غربي‌ها عليه روسيه نه پديده‌اي زود‌گذر بلكه به‌مثابه رويكردي مستمر و پايدار از جانب ناتو و امريكا عليه روسيه دنبال مي‌شود. در عين حال بدعهدي ناتو و زير پا گذاشتن توافقنامه 1997 در زمينه عدم استقرار دائمي نيروهاي نظامي در شرق اروپا از سوي ناتو باعث شده تا روسيه نيز حضور فعال نظامي در مرزهاي غربي خود و در مجاورت كشورهاي اروپاي شرقي مانند لهستان و جمهوري‌هاي بالتيك وهمچنين در درياي سياه را در سر‌لوحه اقدامات نظامي خود قرار دهد و در عين حال با اقداماتي مانند برگزاري رزمايش ها، قدرت نظامي خود را به رخ ناتو بكشد.
شوراي بي‌اثر
تا قبل از بحران اوكراين و وخامت روابط روسيه و ناتو، دو طرف در قالب يك شورا موسوم به شوراي ناتو - روسيه تعامل داشتند. اين شورا در سال ۲۰۰۲ شكل گرفت و آخرين نشست رسمي اين شورا نيزدر ژوئن ۲۰۱۴ برگزار شد. از آن زمان تا اوايل سال 2016 گفت‌وگو بين روسيه و ناتو متوقف شده بود. با اين حال تمايل دو طرف براي كاهش تنش‌ها موجب شد در 20 آوريل 2016پس از حدود دوسال وقفه نشست شوراي روسيه - ناتو در بروكسل برگزارشود.
پس از آن در 13 ژوئيه 2016 به دنبال نشست سران ناتو در ورشو پايتخت لهستان، نمايندگان كشورهاي عضو ناتو و «الكساندر گروشكو» نماينده روسيه در اين سازمان در بروكسل براي دومين بار در سال 2016 در چارچوب شوراي روسيه - ناتو گفت‌وگو كردند. از جمله دستور كارهاي اين نشست، كاهش تنش‌ها در درياي بالتيك، بحران اوكراين و تقويت همكاري‌هاي دو جانبه بود. ينس استولتنبرگ دبيركل سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) پس از اين نشست اذعان كرد كه اين مذاكرات، اختلافات عميق اين سازمان را با روسيه به ويژه درباره بحران اوكراين آشكار ساخت. به ويژه دبيركل ناتو مدعي شد كه اقدامات روسيه در اوكراين، امنيت منطقه اروپا و اقيانوس اطلس (اروآتلانتيك) را مختل كرده است.
انقطاع همكاري‌ها
از ديدگاه روس‌ها، ناتو با در پيش گرفتن خط‌مشي تقابل با روسيه و نيز قطع همكاري با روسيه عملاً امكان تلاش‌هاي بين‌المللي براي مسائلي مانند مقابله با تروريسم، دزدي دريايي، سلاح‌هاي كشتار جمعي، قاچاق مواد مخدر و بي‌ثباتي منطقه‌اي را تضعيف كرده است. اما اكنون اوضاع و شرايط در صحنه اروپا با توجه به تشديد حملات تروريستي به طور ماهوي تغيير كرده است. در واقع كشورهاي اروپاي غربي عضو ناتو كه ظرف دو سال گذشته تلاش كرده‌اند تا روسيه را به عنوان تهديد اصلي در اروپا جلوه دهند، اكنون با تهديد بزرگي به نام تروريسم مواجه شده‌اند. لذا در مقطع كنوني با توجه به اينكه تروريسم تكفيري تهديدات بزرگ و جدي را متوجه كشورهاي اروپايي و روسيه به دليل حضور شمار زيادي از اتباع اين كشورها در گروه تروريستي داعش كرده است، خواهان همكاري با روسيه به‌منظور مقابله با اين تهديد شده است.
واكنش روس‌ها به اين دعوت ناتو نيز در نوع خود قابل توجه است. مسكو بر اين مسئله تأكيد كرده كه غربي‌ها به‌جاي اينكه در قالب ناتو به مقابله با تهديد خيالي يعني روسيه بپردازند، بايستي با مسكو در مبارزه با تروريسم متحد شوند. در واقع غربي‌ها با درك اينكه بدون روسيه قادر به رويارويي با بسياري از مسائل از بحران اوكراين و بحران سوريه گرفته تا مبارزه با تروريسم تكفيري نيستند، ناچار شدند تا بار ديگر باب مراوده با مسكو را با برگزاري نشست شوراي ناتو - روسيه بگشايند. با اين حال، سازمان ناتو همچنان بر رويكرد خصمانه خود در قبال روسيه اصرار مي‌ورزد.
http://www.javanonline.ir/fa/news/844863
ش.د9600336