(روزنامه آفتاب اقتصادي ـ 1396/03/17 ـ شماره 498 ـ صفحه 5)
بوی گاز در سالن کنفرانس دیپلمات‌ها
شبکه خبری الجزیره قطر، در گزارشی نوشت، در اعماق آب‌های خلیج فارس میان ایران و قطر، بزرگ‌ترین میدان گازی جهان به مساحت 9 هزار و 700 کیلومترمربع با دست‌کم 43 هزار میلیارد متر مکعب ذخیره گاز قرار دارد.
بخش جنوبی این میدان که متعلق به قطر است به میدان شمالی و بخش شمالی آن که سهم ایران است به پارس جنوبی معروف است. دو کشور در حق اکتشاف در منطقه شریک هستند و این یکی از پیوندهای بسیاری است که تهران و دوحه را به هم نزدیک می‌کند.
اما رابطه دوحه- تهران و اتحاد میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس پس از آنکه چهار کشور عربی به رهبری عربستان، با متهم کردن قطر به طرفداری از ایران و برخی اقدامات دیگر، روابط دیپلماتیک خود با قطر را قطع کردند، وارد آزمون جدیدی شد.
سعودی‌ها از تمامی شرکت‌ها و کشورها خواسته‌اند برای منزوی شدن قطر، از عربستان تبعیت کنند، دعوتی که کویت و عمان (از اعضای شورای همکاری خلیج فارس) تاکنون مطابق آن عمل نکرده‌اند.
سعودی‌ها می‌گویند، قطر در شهر قطیف عربستان (واقع در استان شرقی این کشور) و بحرین حامی گروه‌های تروریستی مورد حمایت ایران است.
ریاض همچنین می‌گوید: دوحه از حوثی‌های یمن که مورد حمایت ایران هستند، حمایت کرده است، این در حالی است که قطر برای حمایت از مبارزه علیه حوثی‌ها به رهبری عربستان، یک هزار سرباز به یمن فرستاده است. در مقاله‌ای با عنوان «رابطه دوستانه نادرست» که در روزنامه نشنال امارات متحده عربی منتشر شد، به روابط نزدیک دوحه و تهران اشاره شده است.
در این مقاله آمده است، «همسایگان عرب دوحه با خون و ثروت خود بهای اقدامات ایران در خاورمیانه را داده‌اند.. و کشورهای عربی خلیج (فارس) هیچ دوستی با دوحه ندارند».
به گفته «مروان بشاره» تحلیلگر ارشد سیاسی شبکه الجزیره می‌گوید: ابوظبی نیز روابط دیپلماتیک خود با تهران را حفظ می‌کند، با این حال امارات ترجیح می‌دهد روابط خود با قطر را محکم‌تر کند تا ایران.
قطر در بیانیه‌ای اعلام کرده است که اقدامات اتخاذ شده توسط پنج کشور عربی به رهبری عربستان، علیه دوحه غیرمنصفانه است. شبکه خبری الجزیره اعلام کرد، هدف روشن است؛ تحمیل قیومیت بر قطر. این هدف، نقض حق حاکمیت قطر به عنوان یک کشور مستقل است.
سیاست خارجی مستقل
«سوزان کردلی» تحلیلگر مسایل خلیج فارس از تهران گفت: عربستان و امارات می‌خواهند قطر یا تحت کنترل آنها باشد یا به بحرین دیگری تبدیل شود. وی به الجزیره گفت: عربستان و امارات همیشه با برتری و دیپلماسی بلندپروازانه قطر مشکل داشته‌اند. به گفته وی، استقلال قطر خود یک هدف و در عین حال وسیله‌ای برای حفظ حاکمیت این کشور در رویارویی با همسایگان بزرگ این کشور در درجه نخست عربستان است که از سال 1992 با این کشور مناقشات ارضی داشته است.
به گزارش ایرنا، در سپتامبر 1992 (شهریور 1371) نیروهای نظامی عربستان به قطر تجاوز کردند و بخش‌هایی از خاک این کشور را تصرف کردند. به دنبال آن قطر اجرای قرارداد مرزی 1965 خود را با عربستان به حالت تعلیق درآورد و به عنوان اعتراض از شرکت در جلسات شورای همکاری خلیج فارس اجتناب کرد. بعد از سه‌ماه کشمکش، سرانجام با میانجیگری مصر، دو کشور موافقتنامه‌ای در خصوص حل و فصل اختلافات مرزی منعقد کردند که به موجب آن قرار شد کمیسیونی برای تعیین مرزهای میان دو کشور تشکیل شود. تاکنون چند موافقتنامه مرزی میان دو کشور منعقد شده اما با این حال مرزهای بین دو کشور به طور نهایی تحدید نشده است.
قطر، تداوم استقلال خود در سیاست خارجی را با توسعه روابط اقتصادی و دیپلماتیک از طریق سرمایه‌گذاری، صادرات گاز طبیعی، دیپلماسی و میانجیگری دنبال کرده است. کردلی گفت: به رغم شکاف به‌وجود آمده با عربستان، قطر به دلیل اکتشافات مشترک گازی خود در خلیج فارس، متعهد به حفظ یک موقعیت معتدل با تهران است. کردلی افزود: برخلاف مناقشات قبلی که قطر اقدامات آشتی‌جویانه فوری با عربستان و امارات اتخاذ می‌کرد، دوحه این بار موضع جسورانه تری اتخاذ کرده است. ریاض علاوه بر قطع روابط دیپلماتیک با دوحه، تصیم گرفته است حمل و نقل هوایی، دریایی و زمینی خود با قطر را نیز قطع کند. گزارش‌ها حاکی است که کامیون‌های حامل مواد غذایی از عربستان، در مرز قطر متوقف شده‌اند و از ادامه سفر آنها جلوگیری شده است.
میانجیگری نه تشدید تنش
«رضا نورانی» رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی گفت: ایران پیشنهاد صدور مواد غذایی به قطر را داده و این محموله‌ها می‌توانند ظرف 12 ساعت به دوحه برسند. به‌تازگی «بهرام قاسمی» سخنگوی وزارت امورخارجه ایران با اعلام اینکه تنش در منطقه منافع همه را به خطر می‌اندازد، خواستار مذاکرات شفاف و صریح میان طرف‌ها شده است. سخنان وی منعکس‌کننده نظرات «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران است که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده است. ظریف گفته است: همسایه‌ها دائمی هستند، جغرافیا نمی‌تواند تغییر کند. تهدید هرگز راه حل نیست. گفت‌وگو ضروری است به‌ویژه در‌ماه مبارک رمضان. «محجوب زویری» یک کارشناس مسائل خاورمیانه در دانشگاه قطر گفت: برای حل فوری این بحران میانجیگری لازم است.
وی افزود: عربستان و متحدانش به قطر حق انتخاب نداده‌اند. زویری که دکترای خود را از دانشگاه تهران گرفته است گفت: این سناریویی است که منجر به یک راه حل نخواهد شد. اگر این وضع ادامه یابد، ایران را در منطقه قوی‌تر خواهد کرد و من فکر نمی‌کنم خواست ریاض این باشد. وی ادامه داد: من فکر می‌کنم اگر میانجیگری نباشد، اگر مداخله‌گر سومی نباشد، ممکن است شاهد تشدید این بحران باشیم.
روزنامه‌هاآرتص رژیم اشغالگر قدس نیز در مقاله ای، میدان گازی قطر-ایران را عامل جنگ دیپلماتیک در خاورمیانه دانست. به نوشته این روزنامه، شرکت جی ایی آر‌ای ژاپن، بزرگ‌ترین خریدار گاز طبیعی مایع جهان دیروز اعلام کرد، پس از آنکه چند کشور خاورمیانه‌ای روابط خود با دوحه را قطع کردند، شرکت «قطر گاز» بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده گاز طبیعی مایع در جهان به این شرکت اطلاع داده است که مسائل ژئوپلیتیکی اخیر تاثیری بر عرضه این شرکت ندارد.
این شرکت ژاپنی در بیانیه‌ای اعلام کرد، این یک مسئله ژئوپلیتیکی است که ممکن است مرتبط با بازار انرژی باشد، بنابراین ما همچنان مسائل را رصد خواهیم کرد.
ابعاد اقتصادی، انرژی و سیاسی بحران قطر
عبدالکریم پهلوانی، مدیر مسئول مجله دیپلماسی انرژی، در مصاحبه با نکونیوز، در مورد اهمیت قطر در بازار انرژی گفت: قطر یکی از کوچک‌ترین تولیدکنندگان نفت در اوپک است و تولید نفت این کشور در‌ماه آوریل تنها ۶۱۸ هزار بشکه در روز بوده است؛ با این حال قطر بزرگ‌ترین صادرکننده ال ان جی در جهان است و اساساً این کشور در سالیان گذشته توانسته یک امپراتوری کوچک، حول ال ان جی ایجاد کند. معاون فنی و نظارت بر طرح‌های تاپیکو با اشاره به این موضوع که صادرات ال ان جی و نفت خام از قطر تاکنون تحت تاثیر تحریم‌های عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر قرار نگرفته، عنوان کرد: در ابتدا در واکنش به بحران پیش‌آمده، قیمت نفت به سرعت بالا رفت و حتی نفت خام برنت، قیمت بالاتر از ۵۰ دلار را هم تجربه کرد، اما دوباره قیمت نفت افت کرد و برنت به زیر ۵۰ دلار سقوط کرد. در واقع بازار نفت با مازاد عرضه روبه‌رو است و فعالان بازار بیش از آنکه نگران به خطر افتادن صادرات نفت از خاور میانه باشند، نگران این موضوع هستند که تنش بین قطر و برخی دیگر از کشورهای عربی، طرح کاهش تولید نفت اوپک را با انحراف مواجه سازد.
پهلوانی با اشاره به وضعیت کنونی بازار نفت گفت: مازاد عرضه موجود در بازارها و افزایش تولید نفت آمریکا، آن‌چنان تاثیری بر بازار نفت داشته است که فعالان بازار در مواجهه با این تنش ژئوپلیتیک، جنبه‌های منفی آن و احتمال تاثیرگذاری آن بر رعایت توافق نفتی را مدنظر قرار داده‌اند و سایر جنبه‌های روانی آن نظیر احتمال اخلال در صادرات ال ان جی قطر و در نتیجه افزایش تقاضای جهانی برای نفت خام را نادیده گرفته‌اند.
این کارشناس حوزه دیپلماسی انرژی در مورد ابعاد سیاسی قطع رابطه برخی از کشورهای عربی با قطر اظهار داشت: آرایش سیاسی و گرایشات دولت‌های خاور میانه در این بحران به‌خوبی خود را نشان می‌دهد. کویت و عمان به فهرست تحریم‌کنندگان قطر اضافه نشده‌اند چرا که این کشورها از سلطه تمام‌عیار عربستان بر شورای همکاری خلیج فارس هراسان هستند. از سوی دیگر، دولت مخلوع یمن و دولت ضعیف مستقر در شرق لیبی هم روابط خود را با قطر قطع کرده‌اند که این دولت‌ها هیچ‌کدام حتی در کشورهای خود دارای وجاهت قانونی و مشروعیت نیستند. این بدان معناست که عربستان حتی در ایجاد بلوکی متحد علیه کشور کوچک قطر نیز با شکست مواجه شده است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا قطع رابطه با قطر نقشه دولت ترامپ نبوده است، عنوان کرد: بعید است تحریم قطر و بستن مرزهای زمینی و دریایی بر روی این کشور، نقشه ترامپ باشد، چرا که این امر عملاً به معنای ایجاد شکاف در صفوف متحدان آمریکا است و می‌دانیم که آمریکا یک پایگاه هوایی با ۱۰ هزار سرباز در قطر دارد. با این حال، از سوی دیگر بعید است که عربستان، مصر و امارات، اقدام خود را پیش از عملی کردن به واشنگتن اطلاع نداده باشند. پهلوانی با اشاره به سفر اخیر ترامپ به عربستان سعودی گفت: مهم‌ترین اولویت ترامپ در ریاض، ایجاد جبهه واحد کشورهای عربی علیه ایران بود، اما تنش این کشورها با قطر نشان می‌دهد ترامپ به هیچ‌وجه نتوانسته است به اهداف خود دست یابد و عملاً قطر هم از بلوک عربستان فاصله بسیار بیشتری گرفته است. وی در پاسخ به این موضوع که هدف عربستان از قطع رابطه با قطر چیست، اظهار داشت: برخی بر این باورند که هدف عربستان این است که کاری کند تا سیاست‌های قطر برای همیشه در منطقه تغییر کند؛ برای مثال کاری کند تا قطر از حمایت از اخوان‌المسلمین و حماس یا رابطه حسنه احتمالی با ایران دست بردارد؛ یا این که در غیر این‌صورت، تغییر رژیم در قطر را کلید بزند. هنوز به طور قطعی نمی‌توان در مورد این که آیا عربستان چنین هدفی در ذهن دارد، حرف زد. با این حال، واضح است که در نتیجه گرایشات متفاوت قطر و عربستان و نظرگاه‌های متفاوت آنها در قبال مسائل خاور میانه، این بحران جدی‌تر از تنش‌های سه سال پیش این کشورها است.
عبدالکریم پهلوانی در نهایت به ریشه‌های این بحران پرداخت و گفت: بحران قطر نتیجه سر باز کردن تنش‌هایی است که در سالیان گذشته به صورت چراغ خاموش همواره وجود داشته است؛ قطر هیچ‌گاه رهبری عربستان در منازعات خاور میانه را نپذیرفته بود و حالا عربستان در حال انتقام گرفتن از این کشور است. نظر به سیاست تهاجمی عربستان، این کشور ممکن است در آینده چنین سناریویی را در مورد عمان نیز پیاده کند. با این حال، استفاده بیش از حد از ابزار تنبیه، ممکن است کاری کند تا عربستان خود در دام دسیسه‌های خود گرفتار آید و صفی از کشورهای عربی در مقابل ریاض قرار گیرد.
http://news.aftabeyazd.ir/5044--.html
ش.د9600695