(روزنامه وقايع اتفاقيه – 1396/04/27 – شماره 455 – صفحه 4)
ترامپ حتي برجام را توافقي بد مي‌داند و در تلاش است تا به نحوي از پايبندي به آن سرباز زند، توافقي که مهم‌ترين زمينه گفت‌وگوي رودر‌روي ايران و آمريکا بود. در چنين شرايطي که تعامل ظاهري ميان دو کشور وجود ندارد آيا امکان تعامل پنهان يا کانال‌هاي برقراري ارتباط ميان ايران و آمريکا وجود دارد؟ بااين‌حال، سوي ديگر اين ماجرا، تاريخ تيره‌و‌تار دخالت و دشمني آمريکايي‌ها مانند اجراي کودتا و دخالت در امور کشور و بي‌اعتمادي مردم و دولتمردان ايراني نسبت به سياست‌هاي ستيزه‌جوي کاخ سفيد نيز هست.
با سفر محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه کشورمان به نيويورک درباره احتمال ديدار او با همتاي آمريکايي‌اش گمانه‌زني‌هايي مي‌شد اما او در ابتداي اين سفر، اين احتمالات را رد و اظهار کرد که برنامه‌ريزي براي ديدار با تيلرسون ندارد. اين درحالي بود که در سالروز دوسالگي برجام، حرف از عدم پايبندي آمريکا به اين توافق بين‌المللي و بدعهدي‌هاي اين کشور مورد توجه مجامع جهاني بود. در همين راستا بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امورخارجه ايران، درباره تماس با آمريکا گفت: فعلا هيچ نوع کانال ارتباطي‌ای بين ما و دولت ترامپ وجود ندارد. او اشاره کرد که دولت ترامپ در بحث برجام و کميسيون مشترک در صورت نياز با آمريکايي‌ها کنار کميسيون‌ها صحبت کرده‌ايم. قاسمي همچنين درباره سفر محمدجواد ظريف به نيويورک و احتمال تشکيل نشستي درباره برجام نيز گفت: ظريف در مجمع عالي سياسي سازمان ملل حضور مي‌يابد و سخنراني‌ها و مصاحبه‌هايي خواهد داشت.
بااين‌حال، مقامات آمريکايي هم احتمال این ديدار را رد کردند و سخنگوي وزارت امورخارجه آمريکا هم اعلام کرد که وزير امورخارجه اين کشور هيچ برنامه‌اي براي ديدار با مقامات ايراني ندارند اما کانال‌هايي ارتباطي محرمانه‌اي ميان دولت ترامپ و ايران وجود دارد که در صورت نياز از آنها استفاده مي‌کند. در همين راستا، حشمت‌الله فلاحت‌پيشه در واکنش به ادعاي سخنگوي وزارت امورخارجه در گفت‌وگو با جام‌جم آنلاين تصريح کرد: دولت آمريکا در طی تاريخ با وجود اينکه دست به بايکوت و تحريم جمهوري‌اسلامي ايران در حوزه‌هاي مختلف زده، درعين‌حال تلاش کرده از طرق مختلف با ايران رابطه برقرار کند. وي افزود: در اين خصوص دولت‌هاي مستقر در کاخ سفيد تاکنون توسط کشورهاي ثالثي همچون ژاپن، چين، عمان، پاکستان، سوئيس، به‌طور رسمي و غير‌رسمي پيام خود را به تهران فرستاده‌اند.
وي مذاکرات هستهاي ژنو را فاز جديدي از مناسبات تهران - واشنگتن در چهار دهه اخير به‌شمار آورد و گفت: طی این مذاکرات ايران و گروه 1+5، اين اولين‌بار بود که دو طرف در سطح وزراي امورخارجه روابط ديپلماتيک برقرار مي‌کردند اما با روي‌کارآمدن دولت ترامپ، به‌خاطر سياست‌هاي جنگ‌افروزانه وي عملا تا امروز امکان تکرار چنين مناسباتي حادث نشده است. اين نماينده مجلس با اشاره به طرح موضوعاتي مانند وجود کانال‌هاي ارتباطي بين دولت ترامپ با ايران گفت: به‌طور کلي ترامپ سعي دارد دوران جمهوري‌خواهان سلف خود را زنده کرده و با قدرت‌هاي مهم منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي نظير ايران ارتباط پنهاني و غيرعلني برقرار کند. عضو کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي خانه ملت تأکيد کرد: اتخاذ چنين سياست‌هايي غالبا از سوي جمهوري‌اسلامي ايران مورد استقبال قرار نگرفته و مقامات تهران همواره در محافل و سخنراني‌هاي بين‌المللي عمومي و رسمي پاسخ صريح خود به واشنگتن را ابلاغ کرده‌اند.
نماينده اسلام‌آباد غرب در مجلس دهم، به‌کارگيري روش‌هاي مختلف آمريکا براي ارتباط با ايران را به‌عنوان کانال جنگ سردي ياد و اظهار کرد: واشنگتن به‌خوبي به قدرت منطقه‌اي ايران پي برده و چون از پيش‌بيني‌ناپذير‌بودن رويکردهاي ما به‌شدت واهمه دارد، از هر ابزاري براي ارتباط با ايران بهره مي‌گيرد. فلاحت‌پيشه درمورد غيرقابل پيش‌بيني‌بودن سياست‌هاي ايران در قبال ايالات‌متحده تصريح کرد: ترامپ و کل دستگاه حاکم در آمريکا نيک مي‌دانند که ايران با کشورهايي همچون عراق، سوريه متفاوت بوده و هرگاه اراده کرده در جهت حفظ توازن قوا و جلوگيري از نفوذ قدرت‌ها به منطقه، توان بازدارندگي خود را به رخ کشيده است؛ بنابراين علاقه‌مندند تا حد امکان خود را به ايران نزديک کنند. اما در شرايط کنوني که ايران هم از مواضع باثبات و قدرتمندي در منطقه خاورميانه و جهان برخوردار است، لزوم برقراري ارتباط دوباره ميان وزراي امورخارجه ايران و آمريکا احساس مي‌شود. همان‌گونه که تريتا پارسي، رئيس شوراي ملي ايرانيان آمريکا (ناياک) با نگارش مقاله‌اي، خواستار گفت‌وگوي مستقيم بين وزير امورخارجه آمريکا با همتاي ايراني‌اش شده است.
او در مقاله‌اي که در وبسايت امريکن کنسرواتيو بازتاب يافته، به نقش جان کري و تعامل او با وزير امورخارجه ايران از طريق تلفن اشاره مي‌کند و مي‌گويد: برقراري ارتباط مي‌تواند بسياري از مسائل را به راحتي حل کند. مخاطب صحبت‌هاي پارسي، تيلرسون است و او با لحني انتقادي از او مي‌خواهد شيوه کري، وزير امورخارجه دولت اوباما را درپيش گيرد. تريتا پارسي سپس به مشکلات موجود در روابط ايران و آمريکا اشاره کرده و با اشاره به حل فوري بحران ملوانان آمريکايي، از رکس تيلرسون، وزير امورخارجه آمريکا خواسته با تأسي به جان کري، ارتباط مستقيم با محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه ايران را ادامه دهد و با استفاده از ديپلماسي مستقيم، زمينه حل‌وفصل مشکلات موجود و جلوگيري از بحران‌هاي پيش‌بيني‌نشده و خسارت‌بار در روابط دوجانبه را فراهم کند. تريتا پارسي از دولت جديد آمريکا و وزير امورخارجه اين کشور خواسته تا با طناب سعودي‌ها به چاه نيفتند و به آنها اظهارات هفت سال پيش رابرت گيتس، وزير دفاع اسبق آمريکا را يادآور شده که در سال 2010 به همتاي فرانسوي خود گفته بود: سعودي‌ها مي‌خواهند با استفاده از قدرت آمريکا با ايران بجنگند.
اما به‌طورقطعی نمي‌توان از دولت ترامپ انتظار داشت که همانند دولت باراک اوباما عمل کنند زيرا مواضع اوباما بسيار متفاوت بود و او و تيم ديپلماسي دولتش همواره بر اين گفت‌وگو براي حل بحران‌ها و مشکلات تأکيد داشتند، درحالي‌که دونالد ترامپ تا اينجاي کار نشان داده است که فردي تندرو است و اقداماتش عموما بي‌برنامه و آني صورت اعمال مي‌شود اما آيا کانال‌هايي براي ارتباط پنهاني ميان ايران و آمريکا وجود دارد؟
پس از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران، روابط ايران و آمريکا به‌طور کامل قطع شد. روابط دو کشور رسما با اشغال سفارت آمريکا و گروگان‌گرفتن کارمندان اين سفارتخانه قطع شد و حتي در اين ماجرا الجزاير به‌عنوان حافظ منافع ايران با آمريکا مذاکره و به نتيجه رسيد. گرچه آمريکا هيچگاه به تهعدات خود در قبال آزادي گروگان‌ها عمل نکرد.
6 سال بعد در سال 64، در زمان دولت ريگان، مقامات آمريکايي مذاکرات پنهاني با مقاماتي ايراني برقرار کردند تا در قبال فروش اسلحه به ايران، از نقش ايران براي آزادي گروگان‌هاي آمريکايي در لبنان استفاده کند. مقامات آمريکايي حتي براي رايزني‌هايي بيشتر در رأس يک هيأت بلندپايه، سفري به ايران داشتند اما در مقابل، جواب مثبتي از ايران دريافت نکردند. چندي بعد ايران جزئيات اين سفر محرمانه را فاش کرد که رسوايي‌اي بزرگ براي مقامات آمريکايي تبديل شد. براساس اظهارات مقامات آمريکايي، اين مذاکرات بدون آگاهي کنگره آمريکا و ريگان، رئيس‌جمهوري وقت و تحت رهبري رابرت مک فارلين، رئيس شوراي امنيت ملي انجام شده بود. اين مورد جزء معدود دفعاتي از ارتباط پنهاني مقامات ايران و آمريکا بود که جزئيات آن فاش شد. سال‌ها بعد در میان فعاليت‌هاي صلح‌آميز هستهاي ايران، بحث‌هايي درباره مذاکرات ايران و آمريکا مطرح شد.
سال 82 تيم مذاکرات هستهاي از سوي حسن روحاني، دبير شوراي‌عالي امنيت ملي کشور تشکيل شد که اين تيم مذاکراتي با مقامات اروپايي داشت اما در سال 84 و با روي‌کارآمدن دولت محمود احمدي‌نژاد، تيم مذاکره‌کننده به علي لاريجاني سپرده شد. در همين زمان زمزمه‌هايي از رسانه‌هاي خارجي مطرح شد که تيم ايران در جريان مذاکرات هستهاي با مقامات آمريکايي، ديدار و رايزني کرده است. به هرحال، اين موضوع از سوي ايران رد شد و حتي مقامات کشورمان اعلام کردند که ديدار عضو مذاکره‌کننده ايران با آمريکا بدون اطلاع مقامات ايراني بوده و تأييد نشده بود؛ البته آن زمان جورج بوش، رئيس‌جمهوري آمريکا هم علاقه‌اي به مذاکره با ايران نداشت.
رويکرد او بيشتر بر پايه جنگ‌‌افروزي در خاورميانه بود و همواره از گزينه‌هاي روي ميز عليه ايران سخن مي‌گفت. اما با روي‌کارآمدن دولت باراک اوباما و همزماني آن با دولت يازدهم در ايران، شرايط تاريخي براي گفت‌وگوهاي دو طرف فراهم شد. مذاکرات هستهاي مهم‌ترين بهانه براي تعاملات دو کشور بود. اين‌بار پس از سال‌ها وزراي امورخارجه ايران و آمريکا زمينه گفت‌وگوي رودررو را فراهم کرده بودند. رايزني‌هاي تلفني جان کري با ظريف در مسائل مختلف از خاورميانه و بحران سوريه تا رايزني براي آزادي ملوانان بازداشت‌شده آمريکايي در آب‌هاي خليج‌فارس را دربرمي‌گرفت. اين ارتباط متقابل دو وزير بحران‌هاي پيش‌رو را به آساني حل کرد و شکل جديدي به روابط ايران و آمريکا بخشيد. گرچه صادق زيباکلام، استاد دانشگاه تهران هم همان موقع به خاص‌بودن موقعيت دولت اوباما اشاره کرد و گفت، بايد از فرصت طلايي حضور اين دولت در آمريکا بهره برد زيرا ديگر تکرار نخواهد شد.
http://vaghayedaily.ir/fa/News/76601
ش.د9601274