(روزنامه جمهوري اسلامي – 1396/05/25 – شماره 10946 – صفحه 6)
حشد الشعبی یکی از مهم‌ترین جریانات در تقابل با جریانات تکفیری و دخالت قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی، با فتوای مرجعیت دینی به عنوان اهرمی توانمند برای حفظ تمامیت ارضی عراق و وحدت مسلمین شکل گرفته است و این موضوعی است که غرب و متحدانش را آشفته نموده است. در همین راستا رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بیان فرمودند که « مخالفت آمریکایی‌ها با نیروهای مردمی به این علت است که آنها می‌خواهند عراق، عامل مهم اقتدار خود را از دست بدهد ». در مقاله تحلیلی اخیر در پی تحلیل چرایی تضعیف حشد الشعبی (بسیج مردمی) توسط آمریکا برآمده‌ایم و در راستای آن این فرضیه مورد بحث قرار گرفته است که با توجه به ویژگی‌های سیاسی، اجتماعی، امنیتی و نظامی حشد الشعبی، آمریکا در پی تضعیف و تقلیل جایگاه آن برآمده است.
مشخصه‌های اقتدارزای حشدالشعبی
الف- ویژگی‌های اجتماعی
با تکثیر ویروس داعش در قلب جهان اسلام لزوم مقابله با آن توسط مراجع عظام با حمایت‌های بی‌دریغ جمهوری اسلامی ایران شدت یافته است. حشد الشعبی نیرویی است که با هدف مبارزه علیه داعش در عراق از گروه‌های مختلفی شکل گرفته و به عنوان نیرویی مکمل در کنار ارتش عراق پس از ژوئن 2014 (تیر93) به فعالیت می‌پردازد و در نوامبر 2016 (آذر95) با اکثریت آرای مجلس عراق به عنوان یک سپاه جدا از ارتش رسمیت پیدا کرد و نهادی وابسته به نخست‌وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح می‌باشد. از آنجا منبع مشروعیت این بسیج مردمی مرجعیت دینی می‌باشد، گروه‌ها و افراد شکل دهنده آن به شکل داوطلبانه براساس تکلیف مذهبی به ایفای نقش‌هایی چون کمک به ارتش عراق، دفاع از مکان‌های مذهبی و مقابله با طرح‌ها و دخالت‌های مداخله گران می‌پردازند. ویژگی‌های اجتماعی اقتدارزایی حشد الشعبی عبارتند از مردمی بودن، تاکید بر وحدت ملی، دفاع از تکثر قومی و مذهبی در عراق، تاکید بر هویت ملی و مذهبی عراق و حفظ تمامیت ارضی عراق در مقابله طرح‌های بالکانیزه.
بنابراین ما با نوعی بسیج مردمی براساس مولفه‌های قومی و مذهبی که دارای خاستگاه اجتماعی و بومی می‌باشد روبرو هستیم. علیرغم تلاش غرب و متحدان منطقه‌ای آن دال بر شیعی نشان دادن حشد الشعبی و ترسیم فضای تک ساحتی و پرخطر جلوه دادن آن، ساختار اجتماعی حشد الشعبی ترکیبی از شیعیان، عشایر سنی، افراد فیلی و مسیحیان عراق است. تعداد نیروی آنها حدود یکصد و 18 هزار نفر اعلام شده است که از این تعداد 25 تا 30 هزار نفر از عشایر اهل تسنن هستند و به گفته علی الحسینی سخنگوی رسمی نیروهای داوطلب ترکمن وابسته به حشد الشعبی، بیش از 30 هزار نیروی ترکمن به عضویت گردان‌های داوطلب حشد الشعبی پیوسته‌اند. همین زمینه پر رنگ اجتماعی باعث خط تمایزی بین آن و سایر جریانات سکولار، ناسیونالیسم، کمونیسم و افراطی در عراق شده است و باید آن را دنباله ارزش‌ها و آموزه‌های مذهبی دانست که بر مبنای دین شکل گرفته است و دارای زمینه اجتماعی چند وجهی، متکثر، معتدل، تساهل گرا، قانون‌مند و تماماً مردمی می‌باشد و می‌تواند آلترناتیوی بسیار منسجم در برابر افراط گری‌های قومی و مذهبی در عراق باشد. از سوی دیگر باید گفت منشا اجتماعی اقتدار بسیج مردمی در عراق چیزی نیست که بتوان آن را به شیوه خصمانه به خطرزایی جمهوری اسلامی ایران نسبت داد.
سیاست بسیج اجتماعی عراق موضوعی ریشه‌دار و براساس ارزش‌های اسلامی است و در سده اخیر نمونه‌های تاریخی آن را می‌توان در موارد ذیل دید:
– مقابله با استعمار توسط علمای نجف به تاسی از جنبش تنباکو در ایران.
– فتوای جهاد علیه استعمارگران انگلیسی توسط آیه‌الله سید محمد کاظم یزدی.
– حضور علما در جبهه‌ها و سازماندهی نیروها نظیر جبهه اهواز و بصره، جنبش شعیبه با نیروهای داوطلبی که نزدیک به نود هزار نفر بوده‌اند.
– مبازره سیاسی با استعمار و صهیونیسم با تاکید بر دعوت به بازگشت به عظمت صدر اسلام و فراخوانی مسلمانان به اتحاد.
ب- ویژگی‌های سیاسی
ویژگی‌های سیاسی حشد الشعبی را براساس مولفه‌های اجتماعی آن باید در آمال و آرمان‌های وحدت عراق جست و جو نمود که می‌توان در اشکال موضع گیری‌ها در قبال رفتارهای توطئه آمیز و مخرب و نقش آفرینی در انتخابات‌ها در چارچوب قانون آن را مشاهده نمود.
موضع گیری‌های حشدالشعبی در قبال وحدت عراق، توفیقات در شکل دهی انتخابات با توجه به پایگاه اجتماعی آن علیرغم عدم شرکت در انتخابات به عنوان یک حزب سیاسی، حضور در عملیات‌های حیاتی و برون مرزی گسترده و مقابله با طرح‌های آمریکایی – صهیونیستی، حیات سیاسی این گروه مردمی را تقویت نموده است. موضع گیری‌های حشد الشعبی تحت تعالیم و ارزش‌های اسلامی قرار داشته و نگاه منفی به ائتلاف آمریکایی و متحدان آن دارد. آنها با توجه به نیات واشنگتن در مورد تضعیف شیعیان، تجزیه عراق از طریق کنفدرالی کردن امنیت عراق و در راس آن استقلال کردستان عراق، مخالف هرگونه دخالت کنشگران خارجی در عراق هستند و بر همین اساس بارها مخالفت خود را با اعزام نیروهای آمریکایی به عراق به طور صریح اعلام کرده است.
ج- ویژگی‌های امنیتی – نظامی
ویژگی‌های امنیتی و نظامی حشد الشعبی را می‌توان در « وحدت عراق و دفاع از تمامیت ارضی آن » جست، لذا آنها برای مهار و جلوگیری از مواردی نظیر موصل تلاش داشته تا مرزهای مشترک با سوریه را کنترل نماید، چرا که با شکل گیری امنیت در منطقه مزبور احتمال بازگشت و تحرک‌های داعش در شمال و غرب نیز به حداقل رسیده و از سوی دیگر می‌توان کانالی ارتباطی با دولت اسد برای همکاری مشترک برای مقابله با تروریسم شکل بگیرد و در نهایت یک محور مقاومت را تا لبنان و فلسطین سامان دهند. در راستای آن حشد الشعبی به امنیت سازی در شهرها و مناطق مرزی پرداخته تا در پرتو آن هرگونه عملیات‌های برون مرزی توسط جریانات تکفیری و متحدان منطقه‌ای را خنثی نماید و دست بالا را در راهبردها و طرح‌های نظامی داشته باشد. بر همین اساس ما شاهد سطوح مختلف همکاری نظامی – امنیتی حشد الشعبی با محور مقاومت بوده تا با دغدغه‌های مشترک امنیتی مانع از بالکانیزه شدن منطقه و نقش آفرینی مداخله گران منطقه‌ای و جهانی شوند.
مهم‌ترین مشخصه‌های امنیتی – نظامی حشد الشعبی عبارتند از کنترل مرزهای مشترک با سوریه، امنیت سازی در شهرها و مناطق مرزی، سامان دادن عملیات‌های برون مرزی و همگرایی در محور مقاومت. نمونه‌های عملیات‌های حشد الشعبی در آزاد سازی موصل که در غرب موصل می‌باشد. در حقیقت سیر عملیات نظامی در عراق و مرزهای سوریه به نحوی است که نمی‌توان هر عملیاتی را بدون ضلع قدرتمند حشد الشعبی تصور نمود.
مصادیق مخالفت آمریکا با حشدالشعبی
از تلاش برای غیر قانونی کردن تا کمک به تروریست‌ها
پیشروی‌های میدانی و سیاسی حشد الشعبی و نگاه منفی به ائتلاف آمریکایی باعث شده واشنگتن تمام تلاش خویش را برای تضعیف و منحل کردن آن به کار برد که مهم‌ترین آنها عبارتند از نخست، فشار بر پارلمان و دولت عراق جهت ممانعت از تصویب قانونی شدن حشدالشعبی. دوم، مشروط نمودن کمک‌ها به دولت العبادی در نبرد با داعش به عدم شرکت حشد الشعبی در عملیات ها. سوم، حمایت تسلیحاتی و اطلاعاتی را تروریست‌ها و تحویل مهمات به داعش از طریق پرتاب محموله‌های هوایی. در حقیقت توانایی‌های این مجموعه باعث حساسیت آمریکا نسبت به آن شده است، بر همین اساس آمریکا برای رسیدن به اهدافی نظیر تقلیل جایگاه ایران و شیعیان و تجزیه اقلیم کردستان تلاش نموده است تا بین دولت عراق و حشد الشعبی اختلاف افکنی کند، ولی علیرغم فشارها و اختلاف نظرهایی بین دولت العبادی و حشدالشعبی، اختلافات معناداری بین این دو وجود نداشته و تلاش‌های واشنگتن بی‌ثمر بوده است.
جنگ رسانه‌ای- روانی
همزمان با تقویت حشد الشعبی ما شاهد جنگ رسانه‌ای و سیاسی مخالفان در دو جبهه غربی – عربی با محوریت واشنگتن هستیم. همسو با آمریکا، رسانه‌های العربیه، الجزیره و صدها سایت عربی دیگر با دروغ سازی و بزرگ نمایی تلاش نموده تا این گروه را اساساً « طائفی » نشان دهند که بر مردم سنی مناطق آزاد شده از دست داعش، ظلم می‌کند. آنها در بیانیه الازهر مصر، این گروه را «میلیشیای نظامی» معرفی نمودند. این تصویر سازی‌های مغرضانه، زمینه را برای فشارهای سیاسی به دولت العبادی فراهم می‌ساخت تا در عملیات‌های مختلف از حشدالشعبی بهره نبرد و العبادی نیز در برهه‌هایی تسلیم شد و تاوانش را پرداخت، چنانچه در در ماجرای اشغال الرمادی مرکز استان الانبار توسط داعش، مصادیقی از این مساله قابل مشاهده بود.
بدیل‌سازی
واشنگتن در حوزه ایجابی سعی کرد تا با تقویت نیروهای پیشمرگه و اصرار بر ایجاد « ارتش سنی » ابزارهای نفوذ خود را در برابر حشدالشعبی توسعه دهد. مخالفان حشدالشعبی تلاش نمودند تا با حمایت‌های مالی نظامی آمریکا، گروهی مشابه به نام « حشد الوطنی » به رهبری اثیل النجیفی را شکل دهند. این اقدام را می‌توان نوعی بدیل‌سازی طائفی نامید به‌گونه‌ای که حشد الوطنی بتواند به یک گروه سنی و مشابه حشد الشعبی تبدیل شود. این سیاست البته موفق نبوده است.
جمع‌بندی
آمریکا و متحدان منطقه ای‌اش همواره در پی تضعیف جریانات مردم گرایی بوده که توسط مرجعیت دینی هدایت می‌شوند. به بیان "بری بوزان"، « حضور نظامی گسترده آمریکا در این منطقه غرب آسیا بسیاری از کشورها را بی‌ثبات می‌کند و آتش افراطی گری را شعله ور می‌سازد و عوامل محرکه تروریسم را تقویت می‌کند و امکان حصول یک نتیجه موفقیت آمیز برای جنگ با تروریسم را کاهش می‌دهد.»
بنابراین طبیعی به نظر می‌رسد با توجه به نقش اقتدارزای حشد الشعبی به ویژه پس ازآزاد سازی موصل و افزایش جایگاه عملیات برون مرزی آن در معادلات نظامی منطقه، آمریکا در پی تضعیف آن از طریق فشار بر دولت العبادی برای منحل کردن غیر قانونی کردن حشد الشعبی، کمک به تروریست‌ها و جنگ رسانه‌ای برآید. مهم‌ترین مشخصه‌های اقتدازای حشد الشعبی را می‌توان در موارد ذیل دید:
– ویژگی‌های اجتماعی: مردمی بودن، دفاع از تکثر قومی و مذهبی، تاکید بر هویت ملی و مذهبی عراق، تاکید بر « مای » ملی در عراق با تاکید بر تمام قومیت‌ها و مذاهب.
– ویژگی‌های سیاسی: مواضع صریح در برابر نیات توطئه آمیز و نقش آفرینی‌ها در فرایند دموکراسی عراق، مواضع قاطع در قبال حضور نیروهای آمریکایی و هرگونه دخالت خارجی، مخالفت صریح با طرح‌هایی که پیش درآمدی بر تجزیه عراق هستند نظیر طرح کنفدرالی کردن امنیت عراق.
– مشخصه‌های نظامی – امنیتی: پیشبردهای نظامی در عملیات برون مرزی به ویژه در مرزهای سوریه، همگرایی نظامی با محور مقاومت و حفظ تمامیت ارضی.
http://jomhourieslami.net/?newsid=144659
ش.د9602391