محمد بن سلمان به عنوان وليعهد عربستان سعودي انتخاب شد. پسري که در ماه آگوست تولد 32 سالگي اش را جشن خواهد گرفت به صورت بالفعل زمام امور کشور را در دست گرفته است. او همين الان هم در سياست خارجي جاي پاي محکمي دارد.به گزارش انتخاب، بن سلمان دو سال و نيم گذشته را در حال آموزش براي پادشاهي بود، در واقع از همان زماني که به نمايندگي از پدرش ماموريت‌هاي خارجي را مي رفت و از طريق جنگ يمن به عنوان وزير دفاع همه برنامه ريزي‌ها را مي کرد که البته چندان موفقيت آميز نبود.قبل از او پسر عمويش محمد بن نايف مسئول روابط با آمريکا به ويژه با سازمان سيا بود. به طور خلاصه نايف تحت فشار قرار گرفت و آمريکا دقيقا فهميد که مرد قدرتمند عربستان کيست.بن سلمان نه تنها رابط بين عربستان و واشنگتن بود بلکه با روسيه نيز ارتباط برقرار کرد. وارث تاج و تخت پادشاهي در اين کشور با ولاديمير پوتين بارها براي هماهنگي در سياست‌هايشان در سوريه وايران ديدار داشته است.
تا امروز انتخاب بن سلمان به عنوان وليعهد خبر خوبي براي اسرائيل و آمريکا بوده و مواضع ضد ايراني سفت و سختش او را يک شريک مهم خواهد کرد واين تنها در مبارزه عليه ايران نيست. بن سلمان بايد نفوذ روسيه را در منطقه کاهش دهد تا بشار اسد سقوط کند و بايد عليه داعش مواضع سختي اتخاذ کند. او بايد در برابر سازمان‌هاي اسلامي ديگر نظير اخوان المسلمين و حزب الله نيز موضع گيري سختي داشته باشد . در دو سال گذشته بسياري از وبسايت‌هاي عربي بارها خبر دادند که بن سلمان با اسرائيلي‌ها ديدار داشته است. بر اساس اين گزارش‌ها چنين ديدارهايي در سال 2015 شکل گرفته و ديگر ديدار نيز در حاشيه اجلاس عرب در اردن در ماه مارس امسال اتفاق افتاده است. از طرفي ديدارهاي معمول ديگري ميان مقامات عربستان و اسرائيل در اتاق مشترک جنگ در اردن برگزار شده است . دراين ديدارها آمريکا نيز حضور داشته است.
آنچه هنوز براي ما روشن نيست اين است که بن سلمان تا چه حد ميتواند و مي خواهد فرايند صلح ميان اسراييل و فلسطين را به پيش ببرد. اين بخشي از برنامه ترامپ است.در يک سري از توييت‌هايي که اين هفته منتشر شده وبلاگ نويس عربستان معروف به مجتهد، توطئه محمد بن سلمان و محمد بن زايد آل نهيان را براي ايجاد يک کودتا در قطر افشا کرد. مجتهد پيش تر نيز توييت‌هاي متعددي منتشر کرده بود و همه اينها به اثبات رسيده است . به نظر مي رسد او به دادگاه سلطنتي عربستان وابسته باشد. او در توييتي نوشته بود که محمد بن سلمان و محمد بن زايد ميخواهند مزدوران بلک واتر را به قطر بفرستند. اين دو با نيروهاي امارات قرار است دولت را تصرف کنند. بعد از اين يک نفر از خاندان آل ثاني که به آنها وفادار باشد انتخاب خواهد شد. بر اين اساس اين دو قصد دارند بحران و محاصره قطر را کاهش داده و قطر را به عربستان وصل کنند. اين مساله به تاييد آمريکا هم رسيده است .
به هر حال اين اطلاعات تاييد شده نيست و هيچ اطميناني به توييت‌هاي اين فرد وجود ندارد . اما آنچه مسلم است اين است که عمق روابط بين دو وارث جوان تاج و تخت در عربستان و امارات محوري را براي مامورت‌هاي جهاني يا حداقل براي ماموريت‌ها در جهان عرب ايجاد خواهد کرد اما هيچ يک از اين دو براي خاورميانه مناسب نيستند.اين نسل جديد که شامل پادشاه قطر تميم بن حمد آل ثاني 37 ساله نيز مي شود کشورهاي خليج فارس را دچار بحران کرده است .
سران کشورهاي عربي نظير عبدالفتاح سيسي مصر و ملک عبدالله متوجه مشکلات سياست خارجي عربستان بودند. هر دوي اينها چوب رفتارهايشان را خوردند و تاوان نيز پس دادند. عربستان سعودي ارسال نفت به مصر را شش ماه پيش براي حمايت‌هاي قاهره از طرح روسيه در سوريه و به دليل اينکه احساس ميکرد مصرقصد بازگشت به جزاير صنافير و تيران را در درياي سرخ دارد قطع کرد. عربستان همچنين ارسال کمک به اردن را نيز معلق کرده است به اين دليل که اردن از ارسال نيروهايش به سرزمين‌هاي سوريه براي مبارزه با نيروهاي سوري سرباز زده است.
البته سخت‌ترين ضربه به قطر وارد شده است. وليعهد جديد که همواره پشت پرده همه تصمميات اخير بوده است ديگر نيازي به تمارض ندارد. انتصاب او که بدون هيچ مخالفتي در داخل صورت گرفته است با حمايت شديد شورايي که بر اساس قانون اساسي صلاحيت تاييد انتصاب وارث را دارد، مواجه شده است و قرار نيست به هيچ تغييري در کشور منجر شود.مخالفان بالقوه قبلا هم بارها براي پاسخگويي به دادگاه سعودي احضار شده‌اند . وزير جديد کشور عبدالعزيز بن سعود بن نايف، ديگر شاهزاده جواني است که با 34 سال سن به محمد بن سلمان نيز بسيار نزديک است. از امروز به بعد او مسئول مديريت مبارزه با تروريسم داخلي است. او دستيار وليعهد در سرکوب مخالفان خواهد بود.پادشاه عربستان براي خوشحال کردن مردم از اين تغييرات تعطيلات عيد فطر را تمديد کرد. او همچنين همه مبالغي را که اخيراً از دولت گرفته شده و همه مقامات دولت و ارتش که اخراج شده بودند را بر خواهد گرداند. افزايش حقوق و دستمزد يک روش عالي براي آرام کردن مردم در عربستان سعودي است.
عربستان به سمت خودکشي سياسي حرکت مي‌کند
کارشناس مسايل خاورميانه در گفتگو با خبرگزاري خبرآنلاين، به بررسي ابعاد و زواياي انتخاب محمدبن سلمان، به عنوان وليعهد جديد عربستان سعودي پرداخت.
سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان، طي حکمي فرزندش محمدبن سلمان را به عنوان وليعهد جديد به جاي محمدبن نايف منصوب کرد. طبق اعلام خبرگزاري رسمي سعودي‌ها، سي و يک تن از هيئت بيعت 34 نفره عربستان به وليعهدي بن سلمان رأي داده‌اند. وي علاوه بر وليعهدي و پست وزارت دفاع به عنوان معاون رييس شوراي وزيران نيز منصوب شده است. خبرگزاري خبرآنلاين تغييرات گسترده در بدنه حاکميت سعودي را در گفتگو با حسن‌هاني زاده کارشناس مسائل خاورميانه مورد بررسي قرار داده که در ادامه مي خوانيد:
* به نظر شما علت تغييرات در سيستم حکومتي عربستان و برکناري محمد بن نايف چه بود؟
** برکناري محمد بن نايف و معرفي محمد بن سلمان در جريان رقابت‌هاي خاندان سعودي براي به دست گرفتن اهرم‌هاي قدرت است. اين جابجايي و تغيير ناگهاني برآيند ديدار اخير دونالد ترامپ رئيس جمهوري آمريکا از رياض بود. دليل آن هم اين است که محمدبن سلمان در انجام توافقنامه نظامي 500 ميليارد دلاري بين آمريکا و عربستان سعودي نقش مهمي داشته است و قبل از اينکه ترامپ به رياض سفر کند، محمدبن سلمان يکي از شرايطي را که براي رئيس جمهوري آمريکا تعيين کرده بود، مجبور کردن پادشاه عربستان به برکناري محمد بن نايف وليعهد سعودي بود تا خود بتواند جايگزيني براي وي باشد.
بنابراين پس از شرکت ترامپ در نشست رياض و انجام رايزني‌ها اين جابجايي و تغييرات صورت گرفته که اين اقدام مقدمه اي براي به قدرت رسيدن محمدبن سلمان به عنوان پادشاه آينده به شمار مي رود. اين موضوع آن چيزي است که ايالات متحده آمريکا همواره به دنبال آن بوده است. بايد توجه داشت که محمد بن سلمان نقش ماجراجويانه اي در رخدادهاي منطقه دارد و همينطور رابطه نزديکي با رئيس جمهوري و وزير امور خارجه آمريکا و همچينين شخصيت‌هاي جمهوريخواه دارد. به هرحال اين اقدامي است که آمريکا در آن تاثير داشته و منطقه در آينده شامل يک سري از رخدادهاي جديد خواهد بود. محمد بن سلمان شخصي ماجراجو بوده که ممکن است وي عامل يک بحران جديد در منطقه باشد.
* آيا ديدگاه محمدبن نايف و محمدبن سلمان در خصوص موضوعات منطقه‌اي متفاوت است؟
** محمدبن نايف و محمدبن سلمان ديدگاه‌هاي متفاوتي در زمينه موضوعات منطقه اي از جمله قطر، يمن و حتي ايران دارند. محمد بن نايف نگاه معتدلي نسبت به ديگر سران سعودي داشت و مايل نبود که نگاهي تهاجمي به موارد گفته شده داشته باشد. لذا به دليل همين تفاوت ديدگاه ترجيح داد که محمد بن سلمان به عنوان وليعهد فعاليت خود را آغاز کند و در رده دوم حاکميت باشد، زيرا تشخيص مقام‌هاي آمريکايي بر اين است که مرگ پادشاه عربستان نزديک است.
* اين تغييرات چه تاثيراتي را در بحران قطر به وجود خواهد آورد؟
** به هر حال محمد بن سلمان يکي از افرادي بود که در تشديد بحران قطر و عربستان نقش داشته است. با اين حال به نظر مي رسد که وضعيت سياسي در عربستان به يک نقطه غيرقابل بازگشت رسيده است. به اين مفهوم که انتظار مي رفت، شخصيت‌هاي عاقل و معتدل در نظام عربستان، حاکميت را به سمت اعتدال و پرهيز از ماجراجويي در داخل و خارج سوق دهند، اما اقدام پادشاه سعودي، عربستان را به سمت خودکشي سياسي حرکت خواهد داد. بدين معنا که هم پادشاه و هم فرزندش که به عنوان وليعهد در رده دوم حاکميت قرار دارد، اين کشور را به سمت ماجراجويي و بحران سازي بيشتر هدايت خواهند کرد، که اين موضوع تقابلي را درون حاکميت اين کشور ايجاد خواهد کرد. ضمن اينکه پيش بيني مي شود چالش‌هاي جديدي بين عربستان و کشورهاي منطقه به وجود خواهد آمد.
* چشم انداز روابط ايران و عربستان را با توجه به اين انتخاب چگونه ارزيابي مي کنيد؟ آيا شرايط پيچيده تر خواهد شد؟
** روابط ايران و عربستان به يک مرحله کاملا تهاجمي و غيرقابل بازگشت رسيده است، با اقدام پادشاه عربستان يعني سلمان بن عبدالعزيز که فرزند خود را به عنوان وليعهد معرفي کرد، نمي توان انتظار داشت که روابط تهران و رياض به وضعيت مناسبي بازگردد و حتي ممکن است شاهد چالش‌هاي جدي بين بين دو کشور باشيم. محمد بن سلمان يکي از شاهزادگان و امراي عربستان سعودي است که نگاه و نقشي تهاجمي نسبت به محور مقاومت دارد، همچنين او رابطه نزديکي با دونالد ترامپ و همينطور نخست وزير رژيم صهيونيستي يعني بنيامين نتانياهو دارد. وي علاقه دارد تا عربستان تابعي از اراده آمريکا و لابي صهيونيستي باشد. بنابراين با توجه به نکاتي که مطرح شد، به نظر مي رسد آمريکايي‌ها احساس کردند که مرگ سلمان بن عبدالعزيز يعني پادشاه فعلي عربستان، نزديک است و بر او فشار وارد کردند تا فرزند خود را به عنوان وليعهد منصوب کند.
از «کودتا» تا «قاطعيت بزرگان»
تحولات عربستان سعودي هميشه يکي از موضوعات مورد توجه رسانه‌هاي لبنان است بويژه اگر پاي رويداد مهمي همچون تعيين وليعهد جديد در ميان باشد. اما نگاه‌ها نسبت به اين اتفاق يکسان نبود و طيف رنگارنگي از نظرات مطرح شد.سلمان بن عبدالعزيز در فرماني ضمن برکناري محمد بن نايف، پسرش محمد را به عنوان وليعهد جديد تعيين کرد.روزنامه‌هاي لبنان هم در اخبار و هم در بخش‌هاي تحليلي خود، اين رويداد را در صدر توجه خود قرار دادند.در ادامه به مهمترين مقالات منتشر شده در اين روزنامه‌ها در اين خصوص اشاره مي شود:
روزنامه «الاخبار» در مطلبي به نام «کودتايي به برکت عمو ترامپ» به قلم «خليل کوثراني» با اشاره به فيلم منتشر شده از بيعت محمد بن نايف با محمد بن سلمان نوشت: در اين فيلم کوتاه چند ثانيه اي که گفته مي شود در قصر صفا در مکه مکرمه گرفته شده بن نايف و بن‌سلمان در جايي که شباهتي به سالن بيعت ندارد ديده مي شوند و به نظر مي‌رسد وليعهد جوان منتظر بيرون آمدن بن نايف از حجره‌اي کوچک است و وقتي او را مي‌بيند به همراه محافظ مسلح خود به وي نزديک مي شود و نهايت مبالغه را در احترام و تکريم او به جا مي آورد. در مقابل، بن نايف به سردي و بريده بريده مي گويد: «بر اساس سنت خدا و رسولش در سختي و دشواري با تو بيعت مي کنم.» و ادامه مي دهد: «خدا حفظت کند، من الان خيالم راحت شد.» آنگاه دستي به شانه بن سلمان مي زند و با عجله آنجا را ترک مي کند و در همان حال از بن سلمان مي شنود که «از راهنمايي‌هاي شما بي نياز نخواهيم بود.»
الاخبار افزود: مي توان به راحتي فهميد که انتشار عجله‌اي اين فيلم کوتاه شک برانگيز براي اين بوده که نشان دهد انتقال قدرت به راحتي و در فضاي آکنده از توافق و تفاهم انجام گرفته است. با اين وجود صحنه‌هاي از اين دست براي کساني که بن نايف و جايگاه او را مي‌شناسند قانع کننده نخواهد بود. «شاهزاده دولت در سايه» آنگونه که برخي لقب مي دهند با يک کودتاي سريع و غافلگير کننده - اگرچه قابل پيش بيني - مواجه شد. وي در طول ماه‌هاي گذشته و با وجود انتصاب‌هاي فراوان در اطرافش سعي کرد از مراکز نفوذ خود تا آخرين رمق دفاع کند و اگر مي‌خواست به ميل خود تاج و تخت را تحويل دهد مي توانست اين کار را زودتر از اين انجام دهد. حتي در ساعت‌هاي اخير خبر تحويل گرفتن پرونده روابط با عراق توسط بن نايف منتشر شد و يک منبع غير رسمي عراقي تاکيد کرد که بعد از سفر حيدر العبادي نخست وزير عراق به رياض، بن نايف به منظور تقويت روابط با همسايه شمالي، در آينده نزديک سفري به عراق خواهد داشت. از همه اينها اينطور مي توان فهميد که عناصر قدرت به تدريج از بن نايف گرفته شد و دست آخر ضربه کاري بر وي فرود آمد.
اين روزنامه لبناني نوشت: تنها مساله غافلگير کننده اين بود که بن نايف در تمام اين مدت مي ديد که شمشير به گردنش نزديک و نزديکتر مي شود و با اين وجود ايستادگي به خرج داد. بدون ترديد بن‌نايف تا لحظه‌هاي اخير اميدوار به دو چيز بود؛ حمايت يک جناح در داخل خاندان آل سعود که از جناح سلمان کينه به دل دارد و نيز احساس اينکه آمريکايي‌ها او را به بن سلمان ترجيح مي دهند که البته اين نقطه قوت دوم با سفر دونالد ترامپ به رياض از بين رفت. به نوشته الاخبار، به احتمال قوي همه شاهزادگان ناراضي مانند متعب بن عبدالله، مقرن، احمد و طلال به ويژه بعد از سفر ترامپ به رياض اميد خود را به نتيجه بخش بودن سرکشي از دست داده اند و مجبور خواهند شد کينه‌هاي خود را در دل فروخورده و زبان به اعتراض نگشايند و خود بن نايف چاره‌اي جز کنار آمدن با اين ناسپاسي آمريکايي‌ها نخواهد داشت.
ش.د9602765