(روزنامه آفتاب يزد ـ 1396/10/09 ـ شماره 5076 ـ صفحه 11)
بازگشت تکثر
در ایران، تقریبا در یک سال گذشته موضوعی به‌نام گفتگوی ملی مطرح شده است. هرچند ابتدا با نام آشتی ملی مطرح شد اما درنهایت آنچه امروز در محافل سیاسی و رسانه ای مطرح می‌شود تاکید بر گفتگوی ملی است. حوادث سال‌های گذشته منجر به نوعی یک‌جانبه‌گرایی اصولگرایان در مدیریت کشور شد. با این حال ائتلاف اصلاحات و اعتدال در سال ۹۲ بار دیگر منجر به تغییر صحنه سیاسی کشور از یک‌جانبه‌گرایی به تکثر شد. در واقع با حضور حسن روحانی در پاستور بار دیگر شرایط برای بازگشت اصلاح طلبان به عرصه سیاسی فراهم شد هرچند جریان اصلاحات همچنان با برخی محدودیت‌ها روبه روست و نمی‌توان گفت که به طور برابر شانس رقابت با اصولگرایان را دارد با این حال اصلاح طلبان توانستند انتخابات مجلس ۹۴، ریاست جمهوری و شورای شهر ۹۶ را مدیریت کنند. اما گفتگوی ملی چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ آیا این گفتگو می‌تواند شرایط برابری را برای رقابت دو جریان سیاسی فراهم کند؟ آیا گفت وگوی ملی می‌تواند منجر به انسجام بیشتر در موضوعاتی چون امنیت ملی شود؟ جایگاه قانون اساسی در این گفتگو کجاست؟
یک بام و دو هوای اصولگرایان
می‌توان گفت اکثریت اصولگرایان با چنین گفتگویی مخالف هستند. شاید همچنان به مسائل کشور نگاهی از بالا به پایین دارند. همان نگاهی که از سال ۸۴ در تفکر این گروه ریشه دوانید. محمدرضا باهنر نماینده اصولگرای ادوار مجلس از موافقان محسوب می‌شود. او در آخرین مصاحبه خود در گفتگو با روزنامه خراسان گفت:«ما اصلاح‌طلبان را به طور عام فتنه‌گر نمی‌دانیم، غیر از سران فتنه افراد زیادی هستند، مثلا آقای عارف قابل مذاکره است یا برخی اعضای تشخیص مصلحت نظام مثل مجید انصاری حتی در رده‌های بالاتر مثل موسوی‌خوئینی‌ها. او شخصیتی است که کاملا می‌شود مورد مذاکره قرار بگیرد.» پیش از این حجت‌الاسلام غلامرضا مصباحی مقدم سخنگوی جامعه روحانیت مبارز نیز که از‌موافقان گفتگوست گفته بود:«یک مانع بزرگ برای عدم استقبال از پیشنهاد اصلاح‌طلبان می‌بینم و آن این است که اصلاح‌طلبان هنوز مواضع خود را نسبت به فتنه ۸۸ اعلام نکرده و به نحوی آن مسیر را ادامه می‌دهند.» از این موافقان نیم‌بند که بگذریم مخالفان چنین گفتگویی در میان اصولگرایان کم نیست. دبیر کل جامعه روحانیت مبارز به ادعای مطرح شده مبنی بر آمادگی جامعه روحانیت برای گفتگو با مجمع روحانیون مبارز، واکنش نشان داد. حمیدرضا ترقی، عضو ارشد حزب موتلفه اسلامی در پاسخ به یک سوال درباره گفتگوی ملی گفته بود:«وقت مردم را بیخود صرف اینکه این حزب با آن حزب صحبت و آشتی کند، نگیرید.» از سوی دیگر در اواخر آذر ماه آیت‌ا... محمدعلی موحدی کرمانی دبیر کل جامعه روحانیت مبارز با اشاره به ادعای مطرح شده مبنی بر آمادگی جامعه روحانیت برای گفتگو با مجمع روحانیون مبارز، گفت:«به‌هیچ‌عنوان چنین بحثی که جامعه روحانیت بخواهد با مجمع روحانیون، گفتگو کند، مطرح نبوده است و بنده به عنوان دبیر کل چنین موضوعی را از اساس تکذیب می‌کنم.» او در پاسخ به این سوال که برخی رسانه‌ها به نقل از حجت‌الاسلام مصباحی مقدم نوشته‌اند که جامعه روحانیت منعی برای گفتگو با مجمع روحانیون ندارد، گفت:«نمی‌دانم این اظهارات به نقل از آقای مصباحی مقدم درست نقل‌شده است یا نه، اما اگر ایشان چنین حرفی زده، حرفش اشتباه بوده است چون ما به‌هیچ‌عنوان چنین بنایی نداشته و نداریم.»
محوریت قانون اساسی
اما اکثریت اصلاح طلبان از چنین گفتگویی استقبال کرده اند. پیش از این محمدرضا عارف با اشاره به تشکیل کمیته «گفتگوی ملی» در فراکسیون امید و پیگیری این موضوع از مدت‌ها قبل، اعلام کرد:«از ابتدا تحت‌عنوان گفتگوی ملی این بحث را دنبال کردیم و به این مسئله باور داریم.» نماینده اصلاح‌طلب مردم تهران در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد:«بر این اساس بر آن هستیم که درصورت فراهم شدن زمینه‌های لازم در مجلس، این مهم را بیرون از مجلس نیز پیگیری کنیم.» درحالی که اصلاح طلبان پیروز انتخابات مجلس، ریاست جمهوری و شورای شهر بوده‌اند چرا اصلاحات از لزوم گفتگوی ملی می‌گوید؟ در همین زمینه یک نماینده پیشین اصلاح طلب در گفتگو با «آفتاب یزد» گفت:« اصل گفتگو برای دست یابی به تفاهم است و هرچند برخی گفتگو‌ها یک طرفه و تحمیلی است اما خصلت گفتگو تفاهمی است.» محمد کیانوش‌راد افزود:« افراد و گروه‌هایی که قائل به گفتگو هستند خود را متفاوت از دیگری می‌پندارند و در وهله دوم ذیل گفتگو این تفاوت‌ها را رسمیت می‌بخشند و برای تفاهم تلاش می‌کنند.» او با بیان اینکه بعد از سال ۸۸ برخی گروه‌ها به دنبال حذف جریان اصلاحات از صحنه سیاسی بودند، تصریح کرد:« این گروه‌ها در نهایت موفق به چنین کاری نشدند چرا که خلاف قانون اساسی بود و همچنین توان چنین اقدامی راهم نداشتند.» کیانوش‌راد در ادامه گفت:« در گذشته یک نایب رئیس سابق مجلس گفته بود نمایندگانی که در مجلس ششم تحصن کردند همین که زنده هستند باید خدا را شاکر باشند که نشان از عمق کم تحملی آنها بود اما امروز همین فرد با توجه به حذف نشدنی بودن اصلاحات و واقعیت‌های موجود که تلاش‌ها برای حذف فعالان و چهره‌های شاخص اصلاحات به شکست انجامیده، به رویکردی نسبتا واقع بینانه متمایل گردیده است.» این فعال سیاسی اصلاح طلب یادآور شد:« در هر شرایطی بهترین رویکرد برای حل برخی اختلافات جریان‌های سیاسی بهره گیری از روش‌های مسالمت آمیز است تا مانع از اقدامات تند شود.» او تصریح کرد:«پیشنهادی که حالا در قالب گفتگوی ملی مطرح شده از روی خیرخواهی و منافع ملی است و برعکس آنچه محافظه‌کاران گمان می‌کنند نشان ضعف نیست که آنها به دنبال تحمیل نظرات خود باشند.» کیانوش‌راد خاطرنشان کرد:« طرح گفتگوی ملی برای دست‌یابی به قدرت نیست چرا که برای رسیدن به قدرت راه‌های سریع و آسان دیگری وجود داشته و دارد، این طرح بر مبنا و معیار قانون اساسی و به دنبال اجرای بدون تنازل است.»
بدون پیش‌شرط تحمیلی
یک عضو شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح طلبان در گفتگو با «آفتاب یزد» درباره لزوم گفتگوی ملی گفت:«بعد از انتخابات سال ۸۴ گروهی به دنبال پیاده کردن تک صدایی در کشور بودند و این فرضیه را دنبال کردند که کشور را می‌توان بدون رقیب و یکجانبه مدیریت کرد.» میرلوحی افزود:«اصولگرایان نه تنها به دنبال قبضه قدرت برای خود بودند بلکه وجود اصلاح طلبان را مانع پیشرفت کشور قلمداد کردند.» این فعال سیاسی تصریح کرد:«همین رویکرد چالش‌های سیاسی و اقتصادی را رقم زد.» میرلوحی در ادامه گفت:«اصولگرایان و اصلاح طلبان دو جریان ریشه دار کشور هستند که تا حدودی می‌توانند نقش احزاب قدرتمندی که در اروپا و آمریکا وجود دارد را بازی کنند.» او با بیان اینکه مسائل کلان همچون امنیت ملی و تمامیت ارضی و اقتصاد ملی باید محور گفتگو باشد و به دلیل همین منافع ملی چنین طرحی پیشنهاد شد، خاطرنشان کرد:«تفاوت‌ها در مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی وجود دارد و دو طرف باید این تفاوت‌ها را بپذیرند.» میرلوحی در ادامه افزود:«ذیل این گفتگو تنها پیش شرطی که قابل قبول است منافع ملی است اما این که اصولگرایان پیش شرط‌های دیگری مطرح کنند یا اعلام کنند با برخی افراد اصلاح طلب حاضر به گفتگو نیستیم و با برخی دیگر گفتگو می‌کنیم با اصل مفهوم گفتگو در تناقض است و این همان مفهوم "همه با من" است که در سال‌های گذشته نیز وجود داشت و بخش قابل توجهی از مشکلات کشور را نیز همین رویکرد رقم زد.» عضور شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح طلبان در پایان یادآور شد:«همانگونه که ما برای طرف مقابل تعیین تکلیف نمی‌کنیم که با چه افرادی از آن جناح گفتگو می‌کنیم اصولگرایان نیز باید این حق را بدهند که ما خود نمایندگان خود را معرفی کنیم.»
ثبات در محیط آنارشیک
به نظر می‌رسد گفتگوی ملی را دقیقا باید ذیل قانون اساسی و در جهت حفظ منافع ملی ایران قلمداد کرد. در واقع قرار نیست هیچ یک از طرفین ایدئولوژی یا خواسته‌های خود را در موضوعات مختلفی چون سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... به دیگری تحمیل کنند. این گفتگو می‌تواند شرایطی را فراهم کند که در محیط سیاسی با ریسک کم دو طرف در جهت بهبود جامعه حرکت کنند. در واقع آنچه اهمیت دارد تقویت سیاست داخلی و خارجی ایران در محیط آنارشیک جهان و به ویژه خاورمیانه است. به همین دلیل برای این گفتگو تنها یک پیش‌شرط را می‌توان تصور کرد و آن منافع ایران است.
http://aftabeyazd.ir/?newsid=94244
ش.د9604346