یکی از مهم‌ترین ارکان اعتقادی در جامعه اسلامی «وحدت» امت اسلامی است؛ این موضوع در اعتقاد امت اسلامی چنان حیاتی و ضروری است که خداوند در قرآن بر آن تأکید داشته و پیامبراعظم (ص)، ائمه معصوم (ع) و بزرگان دین نیز بر وحدت بین مسلمانان تأکید داشته‌اند؛ از همین رو برای آگاهی بیشتر درباره جنبه‌های قرآنی، روایی و سیره ائمه معصوم (ع) و بزرگان دین گفت‌وگویی با «حجت‌الاسلام محمدحسن اختری» رئیس ستاد بزرگداشت هفته وحدت داشته‌ایم که در ادامه مشروح آن آورده می‌شود.
آیات قرآن چطور بر وحدت اسلامی تأکید می‌کند؟
ماه ربیع‌الاول را که ماه شادی‌هاست و بزرگ‌ترین وقایعی که در این ماه عزیز افتاده است، تبریک عرض می‌کنم. امامت و آغاز ولایت حضرت ولی‌عصر (عج) در این ماه رقم خورده است، همچنین ولادت امام صادق (ع) هم در این ماه است، از همه مهم‌تر ولادت پیامبر اسلام به نقل شیعه در ۱۷ این ماه و به نقل از برادران اهل تسنن در ۱۲ این ماه بوده است. از سوی دیگر، پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ در این ماه مبارک رقم خورده است. بنابراین، این ماه، از ماه‌های بسیار مهم اسلام است. مسئله وحدت در قرآن به صورت جدی تأکید شده است. خداوند متعال در آیه ۹۲ سوره انبیاء می‌فرماید: «إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُون»؛ همانا این امت شماست، امتى یگانه و من پروردگار شما هستم، پس مرا پرستش کنید. این آیه نشان می‌دهد تحقق عبادت واقعی به وحدت امت اسلامی است؛ چرا که خداوند مسلمانان را به عنوان امت واحده قرار داده و وظیفه این امت واحده را نیز عبادت تعیین کرده است.
خدواند در قرآن امت اسلامی را برادر معرفی کرده و این بالاترین معرفی است که خداوند از مسلمانان می‌کند، کأنه مسلمانان اعضای یک خانواده هستند و رابطه بین‌شان، رابطه برادری است. همچنین، خداوند در آیه ۱۰۳ آل‌عمران دقیقاً به موضوع وحدت اشاره و از تفرقه و جدایی منع می‌کند. در آنجا قرآن می‌فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَاناً وَکُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُون»؛ و همگی به رشته (دین) خدا چنگ زده و به راه‌های متفرّق نروید، و به یاد آرید این نعمت بزرگ خدا را که شما با هم دشمن بودید، خدا در دل‌های شما الفت و مهربانی انداخت و به لطف و نعمت خدا همه برادر دینی یکدیگر شدید و در پرتگاه آتش بودید، خدا شما را نجات داد. بدین‌گونه خدا آیاتش را برای (راهنمایی) شما بیان می‌کند، باشد که هدایت شوید. همچنین این نکته را باید دانست که همه ما در مورد موضوع وحدت مذاهب صحبت می‌کنیم، اما فراموش کردیم که خداوند برای تثبیت و زمینه‌سازی وحدت در قرآن چه گفته است. خداوند در قرآن کریم به فتنه‌انگیزان و تفرقه‌افکنان اشاره می‌کند و می‌فرماید با یکدیگر جنگ و درگیری نداشته باشید. خداوند کسانی را که تفرقه‌افکنی می‌کنند، جزء مسلمانان نمی‌داند و ما باید خودمان را از فتنه‌انگیزان جدا کنیم.
در سیره اهل‌بیت (ع) هم اشاره‌ای به مسئله وحدت شده است؟
کسانی که به خدواند متعال، به قرآن و به پیامبراسلام معتقدند، باید نسبت به وحدت اعتقاد قلبی داشته باشد. سیره ائمه معصوم (ع) در همه ادوار تاریخی بر پایه وحدت بوده است. شما ببینید امام علی (ع) در مدت ۲۵ سال خانه‌نشینی خود در مدینه به خلفا مشورت می‌داده و آنها از مشورت‌های او استفاده می‌کردند. این خود نمود اصلی وحدت اسلامی است و حتی در روایتی که از امام حسن عسکری (ع) به دست ما رسیده، حضرت بر موضوع وحدت اشاره می‌کنند و به شیعیان دستور می‌دهند: «صلُّوا فِی عَشَائِرِهِمْ وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ أَدُّوا حُقُوقَهُمْ»؛ بین عشایر آنان [اهل سنت]نماز بخوانید و در تشییع جنازه آنها شرکت کنید و بیماران آنان را عیادت و حقوق آنها را ادا کنید. این موارد گواه این است که سیره اهل بیت (ع) برمبنای وحدت است و جزء اصول اسلامی به شمار می‌آید.
آیا مسئله امروز فلسطین می‌تواند عامل وحدت مسلمین شود؟
امام راحل در همان آغاز نهضت و در بیانات اولیه خود درباره مسئله فلسطین تذکر دادند و تأکید کردند، دشمنان و سیاستمداران دولت‌های استکباری، رژیم صهیونیستی را برای ایجاد اختلاف، فتنه‌انگیزی، تفرقه میان کشور‌های اسلامی و پراکنده کردن مسلمانان به وجود آوردند و امروز شاهدیم که وجود اشغالگران قدس موجب تفرقه میان امت اسلامی است که با توطئه، دسیسه و نیرنگ دشمنان اسلام و حامیان رژیم صهیونیستی ایجاد شد؛ بنابراین وظیفه و مسئولیت ما این است که در برابر این دسیسه‌های شیطانی کشور‌های استکباری ایستادگی و مقاومت کنیم و برای حفظ وحدت مسلمانان تلاش کنیم. همه باید دست‌به‌دست هم دهیم و با امیدواری در مسیر وحدت و اتحاد هر چه بیشتر حرکت کنیم و در این مسیر، از فرصت‌های پیش رو به ویژه مراسم هفته وحدت با برنامه‌ریزی و اندیشه‌ورزی بهترین استفاده را ببریم.
به نظر شما برای استفاده بهتر و عمیق‌تر از هفته وحدت چه کاری باید انجام داد؟
با همدلی و همفکری و همچنین بهره‌مندی از تجربیات گذشته بتوانیم بهترین راهکار‌ها و برنامه‌ها را پیشنهاد داده و اجرا کنیم. اجرای درست برنامه‌ها می‌تواند به وحدت امت اسلامی کمک و برنامه‌های ضد وحدت را خنثی کند. در عرصه وحدت امت اسلامی با چند ضد وحدت روبه‌رو هستیم. دشمنان آشکار اسلام در گام اول و سپس منافقین و جریان‌های تندرو متحجرانه وهابیت تکفیری و تفرقه‌انگیز داخلی جزء ضدوحدت‌ها هستند، پس ما باید برنامه‌های خود را به گونه‌ای پیش ببریم که آرمان وحدت اسلامی را پیش ببرد.
آیا ایجاد تمدن اسلامی فقط از طریق وحدت اسلامی ممکن می‌شود؟
قطعاً تمدن اسلامی که رهبر معظم انقلاب اسلامی مطرح کرده است، از مسیر وحدت بین مسلمانان می‌گذرد. جامعه اسلامی ما نیاز دارد که در بین تمام اقشار و همه جوامع از نظر سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و معنوی وحدت داشته باشد. پرچم وحدت در کشور ما را نیز امام راحل ابتدای انقلاب بالا بردند و با اجرای کنفرانس وحدت عملیاتی کردند. همچنین امام (ره) حضور در نماز جمعه اهل سنت، ایام حج و تجمع علمای اسلام را نیز تذکر دادند تا وحدت عملیاتی شود.
عملکرد نخبگان اسلامی درباره وحدت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
قدم‌های برجسته‌ای در حوزه وحدت برداشته شده، اما، چون عدوات دشمنان اسلام همیشه آشکار است، باید کار ما متداوم و پرشتاب‌تر باشد. تحقق یک جامعه و امت سالم به فرموده خداوند در ارتباط بین انسان با خدا و هم انسان با انسان با عامل وحدت شکل می‌گیرد. یک جامعه اگر قرار است دین‌دار باشد، باید یک جامعه واحده باشد. تقوا، وارستگی، مصلحت و شایستگی امت هم در امت واحده تحقق پیدا می‌کند، بنابراین هسته اصلی تحقق یک جامعه اسلامی در وحدت است. هنوز اندیشه برخی حوزویان و دانشگاهیان ما در عرصه وحدت روشن نشده است و به این باور در این عرصه نرسیده‌اند که باید نشست‌ها و هم‌اندیشی‌ها در این حوزه این موضوع تبیین شود، همچنین آگاهی به مبانی و اصول فقهی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. در عرصه وحدت باید برنامه‌های منسجم، به هم‌پیوسته و هم‌افزا داشته باشیم تا بتوانیم به موضوع وحدت شکل درستی بدهیم.