کمتر کسی است که حادثه سرنگونی سوخوی ۲۴ روسیه توسط دو جنگنده اف ۱۶ نیروی هوایی ترکیه (که در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۵ رخ داد) را فراموش کند. رئیس‌جمهورترکیه به اندازه‌ای نسبت به اقدام خود اطمینان داشت که با کمال افتخار، این خبر را از طریق دفتر خود، همان دفتر ریاست جمهوری ترکیه به رسانه‌های عمومی اعلام کرد. اردوغان طی ساعات ابتدایی این حادثه، به مسکو هشدار داد که هرگونه اقدام انتقام‌جویانه روس‌ها علیه اقدام آنکارا، منجر به ورود دیگر اعضای ناتو با استناد به ماده ۵ پیمان آتلانتیک شمالی در صحنه دفاع از ترکیه خواهد شد. ماده ۵ اساسنامه ناتو تصریح می‌کند که اقدام (نظامی) علیه یکی از اعضای این پیمان به مانند اعلان جنگ به کل کشور‌های عضو بوده و حمایت مستقیم سایر کشور‌های عضو پیمان آتلانتیک شمالی علیه طرف متخاصم را توجیه می‌کند.

اردوغان که ناتو را دژی مستحکم در صیانت از توسعه‌طلبی‌های متوهمانه منطقه‌ای خود قلمداد می‌کرد، زمانی متوجه خطای محاسباتی خود شد که کشور‌های عضو پیمان آتلانتیک شمالی حتی یک گام در دفاع از ترکیه در برابر تهدیدات مسکو پس از حادثه سرنگونی سوخوی ۲۴ روس‌ها برنداشتند. حتی برخی اعضای ناتو مانند آلمان و یونان، اردوغان را مقصر این بحران خوانده و از ورود به این مناقشه، حتی در حد صدور یک بیانیه ساده به سود آنکارا طفره رفتند. ماحصل ماجرا آن شد که اردوغان بابت اقدام خود از روسیه عذرخواهی کرد و حتی ناچار شد برای دلجویی و ابراز دوستی مجدد، به دیدار ولادیمیر پوتین برود. 

در سال ۲۰۱۸ میلادی، یکی دیگر از رؤیا‌های خام و البته خطرناک اردوغان نقش بر آب شد. انهدام خلافت خودخوانده داعش در عراق و سوریه و تسخیر آخرین دژ تروریست‌های تکفیری به‌دست رزمندگان غیور جبهه مقاومت، جایی برای تنفس مهره‌های تروریستی - تکفیری وابسته به آنکارا و شرکای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آن باقی نگذاشت. اردوغان در بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸ میلادی سرمایه‌گذاری زیادی روی سرنگونی نظام سوریه و تبدیل شدن به بازیگر مسلط در این کشور عربی کرد، اما در نهایت شکست سنگینی را متحمل شد. 

البته از سیاستمداری که کشورش را از سال ۲۰۰۵ میلادی تاکنون، در جاده یک‌طرفه آنکارا- بروکسل و در سراب رسیدن به عضویت رسمی در اتحادیه اروپا سرگردان ساخته، بیش از این انتظاری نیست! به نظر می‌رسد میان ایده‌آل‌های ذهنی اردوغان و واقعیات جاری در ترکیه فاصله‌ای طولانی‌تر از تنگه بسفر در استانبول وجود دارد که حتی تجربه شکست‌های پی‌در‌پی در حوزه سیاست خارجی، نتوانسته منجر به کاهش آن شود. 

اکنون رئیس‌جمهور ترکیه ظاهراً در پوست خود نمی‌گنجد و خود را برنده تحولات جاری در کشور همسایه‌اش (سوریه) قلمداد می‌کند. اردوغان معتقد است همه چیز بر وفق مراد او پیش می‌رود و باید برای تسخیر هرچه سریع‌تر روح سلطان سلیمان و سلطان عبدالحمید آماده شود. رجب پاشای خیالی، اکنون خود را یک سیاستمدار بی‌بدیل تصور می‌کند، بی‌آنکه متوجه عواقب و تبعات انعکاس فانتزی‌های ذهنی خود در عالم واقع شود. یکی از پیش‌فرض‌های اصلی اردوغان، معطوف به قدرت کنترل بحران خودساخته در سوریه است. با این حال، تجربیات اکید سال‌های گذشته و اخیر نشان می‌دهد که اردوغان ید طولایی در ایجاد بحران دارد، اما در مدیریت بحران‌های خودساخته همواره ضعیف و آسیب‌پذیر عمل می‌کند. این بار بحرانی که با عاملیت ترکیه و نقشه راه کلان واشینگتن- تل‌آویو در حوزه شامات خلق شده، به مراتب تبعات سخت‌تری برای رئیس‌جمهور مغرور ترکیه خواهد داشت. شاید زمانی اردوغان به خود بیاید که فرصتی برای جبران مافات باقی نمانده باشد.

نشانه‌های هراس آمریکا از نفوذ ایران در منطقه

جعفر قنادباشی

چنانچه در تحولات اخیر در منطقه دقیق شویم درمی‌یابیم که بخشی از این مسائل به‌دلیل هراس آمریکا و رژیم‌صهیونیستی از نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه رخ داده است. در این خصوص لازم به یادآوری است که مجتبی امانی، سفیر ایران در لبنان نیز در واکنش به شرط آمریکا برای حاکمان جدید سوریه مطلبی را در فضای مجازی منتشر کرده که از نگرانی آنها درخصوص نفوذ ایران در کشور‌های منطقه حکایت دارد.

وی نوشته است: «ایالات متحده، پس از دیدار نماینده خود با الجولانی، شرط کرده که دولت جدید سوریه نباید هیچ نقشی به ایران بدهد تا روابط خوبی با ایالات متحده برقرار شود. گزارش شده که آنها در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ نیز همین توصیه را به جماعت اخوان‌المسلمین کردند و همین شرط را به رئیس‌جمهور سابق مصر، محمد مرسی، ارائه دادند. زمانی که دیدند مرسی تنها مانده است، زمان برای خیانت آمریکایی‌ها فرا رسید. آنچه باید رخ می‌داد، اتفاق افتاد و سرنوشت به همان شکل رقم خورد.»
سفیر ایران خاطرنشان می‌کند که آنچه درخصوص جولانی در حال رقم خوردن است، تکرار اخطار آمریکایی‌هاست. هشداری که آمریکایی‌ها به جولانی داده‌اند، بسیار واضح است و اصل پیام آن این است که آنها براساس اطلاعاتی که در اختیار دارند، می‌دانند که جمهوری اسلامی ایران از جایگاه مناسبی در سوریه برخوردار است و درواقع این مسأله اعتراف آنها به مقبولیت ایران در سوریه است، زیرا اگر احتمال پذیرش ایران از سوی حاکمان جدید سوری وجود نداشت، طبیعتا آمریکایی‌ها چنین اخطاری را مطرح نمی‌کردند. آنها نگران این هستند که در سوریه دیدگاه و پذیرش خوبی نسبت به جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و کشورمان می‌تواند با حاکمان جدید سوریه نیز روندی را برای شکل گیری دوباره جبهه مقاومت در سوریه دنبال و در این مسیر به موفقیت نیز دست پیدا کند. اما این‌که جولانی اخطار آمریکایی‌ها را بپذیرد یا نه مسأله دیگری است و به نظر می‌رسد با توجه به ترکیب نیرو‌های جولانی و نقاط ضعفی که وی دارد، اخطار آمریکایی‌ها راجدی‌تر از ماجرای مرسی تلقی خواهد کرد. باید توجه داشت که آمریکایی‌ها بحث پایان حضور ایران در سوریه را مطرح کرده‌اند، اما رهبرمعظم‌انقلاب در روز ۲۱ آذرماه گذشته فرمودند که به توفیق الهی، مناطق تصرف‌شده سوریه به‌وسیله جوانان غیور سوری آزاد خواهد شد. این نوع برآورد‌ها درنهایت موجب نگرانی آمریکا و رژیم صهیونیستی می‌شود، زیرا جمهوری اسلامی قادر است با حاکمان فعلی سوریه نیز ارتباط برقرار کند. نگرانی اصلی آمریکایی‌هاکه براساس اطلاعاتی که در منطقه جمع‌آوری کرده‌اند، به این است که گرایش‌های سیاسی مختلف در سوریه، تمایل به پذیرش حضور جمهوری اسلامی ایران دارند. درواقع می‌توان گفت که آمریکایی‌ها با این شروط و اخطار به‌نوعی درخصوص مقبولیت جمهوری اسلامی ایران در سوریه و منطقه اعتراف کرده‌اند.

از کراوات جولانی تا قهوه خوران قاسیون

صلاح الدین خدیو

 کراوات جولانی پرسش های جدید درباره‌ی یگانگی صورت و سیرت وی آفریده است.
آیا جولانی واقعا از گذشته‌ی جهادی خود فاصله گرفت؟
تحول فرضی وی، به معنای تغییر سازمان متبوعش با هزاران رزمنده‌ی خارجی هم است؟
آیا می توان به آسانی بخش سوریه‌ی القاعده را به حزبی محافظه کار و لیبرال نظیر آکپارتی با خاستگاهی غیردینی تبدیل کرد.
برای خیل عظیم اسلام گرایانی که این روزها با ترکیبی از افسوس و افتخار به دیدن مسجد اموی دمشق می روند، جولانی یادآور نوستالژی معاویه بن سفیان و امپراتوری او است.
شخصیتی متناقض و پیچیده در میان اهل سنت  که از سویی تدبیر و کیاستش را می ستایند و از سوی دیگر بخاطر تبدیل خلافت به ملوکیت سرزنش می شود.
جولانی تقریبا با همان دشواره‌ی معاویه‌ در ۱۴۰۰ سال قبل روبروست؛ تاسیس سازمان حکومتی مدرن با داشتن مشروعیت اسلامی راستین.
گزینه‌های اندکی فراروی معاویه بود، جولانی نیز چنین است.
آیا دمکراسی و انتخابات را می پذیرد یا هنوز در اندیشه‌ی خلافت است؟
از روی کراوات سبزرنگش نمی توان پاسخ داد. شاید بخشی از پروتکل توصیه شده توسط فیدان و مسئولان امنیتی قطری باشد!
از سوی دیگر ضیافت قهوه خوران فیدان در معیت جولانی، بر فراز کوه مقدس قاسیون در حالی که دمشق زیر پایش است، تنها به کار تشدید افسردگی جمعی سوری ها می آید.
شاید آخرین باری که یک دولتمرد ترک از آن بالا دمشق را به نظاره نشست، سال ۱۹۱۴ بود.
ترکیه آمده که رویای ناکام قرن ۱۹ را در قرن ۲۱  محقق کند؛ خام دستی و روان پریشی از این بیشتر!؟
رویاها تاریخ مصرف دارند و قرون ماضی را نمی توان به اکنون آورد.
سوریه قلب ناسیونالیسم عرب، خاطره‌ی عمده‌ی سال های قرن جاری را با ندامت و تحقیر به یاد می آورد. اربابان روس رفتند و ترک ها بازگشته‌اند. البته در معیت اسرائیلی ها در هیات دشمن و اشغالگر!
احساس عمیق این حقارت تلخ،  می تواند به یک ناسیونالیسم پرخاشگر تبدیل شود. دومین سفر فیدان طی یک هفته حتی اگر به ظاهر به نیت خیر باشد، به خودی خود تحقیرآمیز است،
مانند رفتار با خویشاوند فقیری است که پیشتر توسط دیگران اذیت شده و اکنون قوم و خویش خیرخواه آمده تا او را از باقی مایملکش لخت کند.
پوشیده نیست که فیدان صرفا به خاطر کردها  هر روز می آید و نمی گذارد سوریه  روی آرامش ببیند.

آینده سوریه