موضوع چالش‌برانگیز «FATF» که این روز‌ها بخش مهمی از خبر‌های سیاسی رسانه‌های حامی دولت را پوشش می‌دهد، درست وقایع و تحولات زمان برجام را به اذهان عمومی متبادر می‌کند. به نظر می‌رسد، احزاب اصلاحطلب به منظور بازگرداندن حیثیت و زورآزمایی با جامعه سیاسی انقلابی این موضوع را مطرح کرده تا راه‌های تقابل با نظریه بنیادین عدم همسویی با سیاست‌های آمریکا را بیازمایند؛ از این رو فشار سیاسی موجود در بدنه حاکمیت برای راه‌اندازی یک کمپین برای تصویب FATF نگرانی‌های بسیاری را در کشور برانگیخته است. به ویژه آنکه پس از ۷ اکتبر و رخداد‌های منطقه‌ای و آنچه «تضعیف مقاومت» از سوی غرب قلمداد می‌شود، ضرورت نیاز به یک ابتکار عمل در حوزه سیاسی برای رویارویی با توسعه‌طلبی‌های جبهه آمریکایی ـ صهیونی و اقدامات آنها برای مهار مقاومت را خاطر نشان می‌کند. طبق برآورد‌ها، حامیان دولت اکنون تصویب FATF را گامی مفید در راستای آغاز و از سرگیری مذاکره می‌دانند.
هر چند در ایران ماجرای پیوستن یا نپیوستن به کنوانسیون FATF و پذیرش همه بند‌های آن به دهه ۸۰ شمسی برمی‌گردد، رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در تبیین این موضوع فرمودند: «این معاهدات ابتدا در اتاق‌های فکر قدرت‌های بزرگ و برای تأمین منافع و مصالح آنها پخت و پز می‌شود و سپس با پیوستن دولت‌های همسو یا دنباله رو یا مرعوب، شکل به ظاهر بین‌المللی می‌گیرد، به گونه‌ای که اگر کشور مستقلی مانند ایران، آنها را قبول نکند او را مورد هجوم شدید قرار می‌دهند که مثلاً ۱۵۰ کشور پذیرفته‌اند شما چطور آن را رد می‌کنید؟»
اکنون بار دیگر موضوع تصویب FATF به صدر توجهات بازگشته است، از این رو در ادامه بازنگاهی به نظرات مخالفان و موافقان پذیرش این کنوانسیون خواهیم داشت.
* مخالفان *
دچار خودتحریمی می‌شویم
«مجید شاکری» کارشناس اقتصادی گفت: «وزارت خزانه‌داری آمریکا، از طریق شرکت‌های حسابرسی بین‌المللی که طبق توافقات وزارت اقتصاد دولت یازدهم در ایران مستقر شده‌اند، اطلاعات شرکت‌های ما را به دست آورده‌اند. در این میان، نیازمند تکمیل اطلاعات در حوزه تراکنش‌های ریالی ما هستند و این دقیقاً جایی است که از طریق بند «تعاملات بین‌المللی» اکشن پلن FATF می‌تواند داده‌های آن را به دست آورده و نقشه تحریمی خود را تکمیل کند. مسئله مهم که باید در بررسی پذیرش ۴ بند جنجالی در نظر داشت، دام «خودتحریمی» است. بزرگ‌ترین خطر این است که هر سازمانی را که شورای امنیت سازمان ملل به منزله «نهاد تروریستی» یا «دارای قابلیت اقدامات تروریستی» معرفی کند، کشور ما هم باید بپذیرد. همین حالا، بسیاری از مؤسسات صنایع دفاعی ما و نهاد‌های وابسته نیرو‌های مسلح ما با اعمال نفوذ آمریکا در برخی قطعنامه‌های شورای امنیت در لیست سازمان‌های تروریستی قرار گرفته‌اند. این یعنی خود جمهوری اسلامی، بخشی از پیکره خود را تحریم کند!»
دور زدن تحریم‌ها رصد می‌شود!
«سیدمصطفی خوش‌چشم» کارشناس مسائل بین‌المللی با برشمردن شروط FATF بیان داشت: «از شروط اصلی FATF این است که ذی‌نفع واقعی باید مشخص شود و در این جا مسائل گوناگون پیش می‌آید و اطلاعات کشورمان در دسترس دشمن قرار می‌گیرد، زیرا در ذیل تحریم‌های شدید آمریکا هستیم و در این فضا شبکه مالی ما نباید ازسوی دشمن رصد شود (به دلیل راه‌های دور زدن تحریم‌ها) در این صورت او می‌تواند از آن سوءاستفاده کند. به ویژه که آمریکایی‌ها دور زدن تحریم‌ها را جرمانگاری کردند و آن را مترادف با پولشویی می‌دانند.»
پذیرش FATF وضعیت را تغییر نمی‌هد
«محمد مجید فولادگر» سرپرست پژوهشکده چشم‌انداز و آیندهپژوهی درباره نتایج تصویب این طرح ابراز داشت: «با اینکه گام‌های زیادی در جهت خواسته‌های آنها برداشتیم، اما هنوز از دید آنها جزء پرخطرترین کشور‌ها محسوب می‌شویم. بر اساس داده کاوی انجام شده روی FATF، این گروه علاوه بر ورود به سازمانها، دولت‌ها و حاکمیت، وارد ارتباط با بخش خصوصی هم شده است.» وی افزود: «محتمل‌ترین سناریو این است که اگر FATF را بپذیریم، وضعیت فعلی ما تغییری نمی‌کند و از دید آنها همچنان جزء کشور پرخطر باقی خواهیم ماند و اگر هم نپذیریم وضعیت ما همین گونه باقی خواهد ماند؛ بنابراین با نپذیرفتن FATF، خسارت بالایی به کشور وارد نخواهد کرد.»
برای هیچ دوقطبی نسازیم
«اسماعیل کوثری» عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نسبت به اعتماد به آمریکا برای این طرح واکنش نشان داد و گفت: «آن کسی که جنایت کرده و حاج قاسم را به شهادت رسانده، FATF را هم همان اداره می‌کند. اگر آمریکا و سه کشور اروپا می‌خواستند به این موضوعات عمل کنند، باید همان موقع که ما به برجام عمل کردیم، اتفاق می‌افتاد. متأسفانه مسئولان وقت، آن زمان از هول حلیم افتادند توی دیگ. همان زمان ما در کمیسیون امنیت ملی به آقایان گفتیم که این کار را مرحله به مرحله انجام دهید، اما گوش نکردند. آنها هم دیدند ایران راه می‌آید در نتیجه تحریم‌ها را دو برابر کردند. آنها نه تنها نمی‌خواهند امتیاز بدهند؛ بلکه برنامه وقت‌کشی دارند تا اختلافات در کشور ما را زیاد کنند و دوقطبی ایجاد شود. این خوش‌بینی برخی از مسئولان است که فکر می‌کنند اگر FATF را بپذیرند می‌توانند مذاکرات را ادامه دهند یا درست کنند.»
هدف، مهار مقاومت است
«حجت‌الاسلام سیدمحمود نبویان» نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر نیات شوم آمریکا در این طرح اظهار داشت: «ظاهراً قرار است همان مسیر کاملاً غلط دولت آقای روحانی طی شود! ما فراموش نمی‌کنیم روزی ۷۰۰ کشته می‌دادیم و دولت روحانی به بهانه FATF واکسن وارد نمی‌کرد. نکته بعدی این است که در سال ۱۳۹۵ آقای طیب‌نیا FATF را امضا کرده، آیا تحریمی برداشته شده است؟ جالب است به جای برداشته شدن تحریم‌ها در همان زمان بلافاصله FATF بیانیه داد که ملت ایران تأمین‌کننده مالی تروریست است! همچنین در FATF از ایران خواسته شده که سپاه قدس، حاج قاسم، مردم غزه، حماس، یمن و تمام نیرو‌های مقاومت را تروریست اعلام کنید! علاوه بر این تمام اطلاعات مالی ملت ایران، تمام تجارت‌ها باید به اطلاع آمریکا و کشور‌های دیگر رسانده شود. یعنی تمام راه‌های تجارت ملت ایران شناسایی و به طور کامل مسدود شود! آیا آنهایی که برای پزشکیان مطلب می‌نویسند، این موارد را به ایشان گفتند یا نه؟»
* موافقان *
باید به سمت شفافیت برویم
«مسعود پزشکیان» رئیس دولت درباره لزوم اجرایی کردن این طرح از بررسی مجدد لوایح مربوط به مبارزه با پولشویی در مجمع تشخیص مصلحت خبر داد. وی پیشتر گفته بود ما باید FATF را به صورت داخلی حل کنیم. در داخل FATF پیاده کنیم، در این مملکت، یک کشتی با بارش اگر گم شود متوجه نمی‌شویم کجا رفته است.
جذب سرمایه خارجی خواهیم داشت
«صمد حسن‌زاده» رئیس اتاق بازرگانی ایران، نفع ایران را در تصویب این طرح دانست و گفت: «کشور ما با مسائل بزرگ ارزی و پولی و بانکی و کمبود برق و انرژی درگیر است و چندین سال است که کمبود انرژی فعالان اقتصادی را با مشکلات بزرگی روبه‌رو کرده است. در همین راستا اتاق ایران با تمام مسئولان کشور و وزارتخانه‌های نیرو و صمت مکاتباتی داشته و در حوزه ارز با مسئولان بانک مرکزی جلساتی داشته است.» وی ادامه داد: «جهش‌های اخیر در نرخ ارز، قیمت مواد اولیه و هزینه‌های واردات را برای تولیدکنندگان بالا برده و تأمین سرمایه در گردش را با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده است. حل مشکل FATF شفافیت مالی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی و رونق تجارت خارجی و کاهش هزینه‌های مبادلات مالی را برای کشور به دنبال خواهد داشت. پیگیری این مسائل می‌تواند برای بخش خصوصی کشور امیدبخش باشد.»
تجارت با دنیا مشکل شده است
«علی طیب‌نیا»، مشاور عالی رئیس‌جمهور بر ضرورت پیوستن به FATF تأکید دارد و در این باره گفته است: «ما تنها کشوری هستیم که قبل از اجرای برنامه اقدام از لیست سیاه خارج شدیم، ولو به صورت تعلیق. این شایسته تقدیر بود. چرا شخص بزرگواری که در دوران مسئولیت خودش می‌گوید عضو شوید، امروز نمی‌گذارد الحاق ما به تصویب برسد. چند روز پیش ترکیه از لیست خاکستری FATF بیرون آمد، ولی ما هنوز در لیست سیاه هستیم و این کار تجارت ایران را در دنیا بسیار سخت می‌کند، ولی ما می‌توانیم از لیست سیاه خارج شویم. با بودن در این لیست تعاملات ما با خارج دچار محدودیت می‌شود و نمی‌توانیم درآمد‌های نفتی را منتقل کنیم. ما نمی‌خواهیم به جرایم سازمان‌یافته کمک کنیم و قاچاق کنیم. ما نمی‌خواهیم به تروریسم کمک کنیم. ما تلاش خواهیم کرد که با عزت و قدرت از لیست سیاه خارج شویم و تحریم‌ها را برمی‌داریم.»
رفع تحریم‌ها هم بدون FATF بی‌فایده است
«دانش جعفری» عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: «حل موضوع FATF لزوماً منجر به حل تحریم‌ها نمی‌شود، ولی حل نشدن مشکل می‌تواند حتی پس از حل تحریم‌ها هم بر اقتصاد ایران سایه بیندازد و هزینه‌های مبادلات اقتصادی با دنیای خارج را برای ایران حدود پانزده الی بیست درصد افزایش دهد؛ لذا ما باید حداقل برای کاهش هزینه مبادله هم که شده به این دو کنوانسیون بپیوندیم. به نظر من این دو کنوانسیون به مراتب آسان‌تر از کنوانسیون مبارزه با مفاسد اقتصادی (مریدا) است که در سال ۱۳۸۵ به آن پیوستیم. قوه قضائیه (سازمان بازرسی) نماینده جمهوری اسلامی ایران در این کنوانسیون است و می‌توان تجربه ۲۰ سال عضویت ایران در این کنوانسیون را از قوه قضاییه اخذ کرد. همچنین آنچه که مشاهده می‌شود، این است که آثار تحریم‌ها و FATF در حوزه‌های بانکی و تجاری مشابه هم هستند و آثار آنها تبدیل به حالت فزاینده می‌شود.»
مخالفان FATF کاسبان تحریم هستند
«حشمت‌الله فلاحت‌پیشه» نماینده مجلس دهم شورای اسلامی تصویب نشدن FATF را عاملی برای مشکلات کنونی اقتصادی دانست و گفت: «در نتیجه عدم تصویب پالرمو ۳۰ درصد ارزش پول ملی ایران از بین رفت، این ۳۰ درصد پولی است که به جیب دلالان می‌رود، دلالانی که بعضی از آنها عملاً در کشور‌های چین، ترکیه، عراق و امارات حضور دارند و برخی از دولت‌ها شریک دلالی آنها شدند.» وی تأکید کرد: «مطمئنم هیچ گونه آسیبی از ناحیه پیوستن به FATF متوجه منافع ملی کشور نمی‌شود؛ بلکه آسیب فقط متوجه منافع کاسبان تحریم می‌شود. پزشکیان باید به کاسبی تحریم ذیل لیست سیاه ایران پایان بدهد و اگر این کار صورت نگیرد برنامه‌ریزی دولت در زمینه اقتصاد خارجی با مشکل مواجه خواهد شد. کاسبان تحریم به قدری قوی بودند که در دولت رئیسی هم، به دنبال بازگشت مجدد FATF و کنوانسیون‌های مرتبط بودند؛ اما زور رئیسی هم به مافیا و کاسبان تحریم نرسید.»