فرصت پیمان شانگهای

با توجه به مختصات نظم نوین بین‌المللی و ایجاد چندجانبه‌گرایی در آینده نزدیک، کشورهایی در معادلات بین‌المللی آتی تأثیرگذارتر خواهند بود که بتوانند در سازمان‌های منسجم‌تر و مؤثرتری عضو باشند. یکی از این سازمان‌ها، سازمان همکاری‌های شانگهای است که ایران به‌عنوان نهمین عضو اصلی آن پذیرفته شد.
جمهوری اسلامی ایران به صورت رسمی پس از گذشت دو دهه که سازمان همکاری شانگهای تشکیل شد، به عضویت این سازمان درآمد. در زمان دولت آقای روحانی بارها مطرح شد که ایران با وجود تحریم و حل نشدن مسئله FATF، امکان عضویت در سازمان همکاری شانگهای را ندارد. جدیت نداشتن دولت یازدهم و دوازدهم باعث شده بود که ایران همچنان پشت درهای این سازمان بماند؛ ولی با روی کار آمدن دولت انقلابی، جمهوری اسلامی ایران با وجود تحریم‌های غرب و قرار گرفتن در فهرست سیاه FATF، عضو رسمی شانگهای شد. عضویت در این سازمان نه تنها از منظر امنیتی و سیاسی برای مبارزه با تروریسم منطقه‌ای و بین‌المللی و کمک به کاهش هزینه‌های مبارزه با تروریسم برای ایران می‌تواند حائز اهمیت باشد، بحث منافع اقتصادی عضویت ایران، آن هم در شرایط تحریمی در این سازمان برای ما موضوعی تعیین‌کننده است. حضور کشورهای قدرتمند اقتصادی، مانند چین، هند و روسیه به منزله قطب انرژی دنیا در این سازمان معیارهای مهمی است که می‌تواند سکوی پرتاب ایران در وضعیت سخت تحریمی باشد. کارشناسان معتقدند، عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند منافع بسیاری برای ما داشته باشد که یکی از آنها تعرفه‌های ترجیحی است، به نحوی که اعضا روی تعرفه‌های پایین با هم توافق می‌کنند، لذا ایران در افزایش صادرات غیر نفتی می‌تواند مزیت‌های خوبی داشته باشد. اگر از این ظرفیت به خوبی استفاده شود حتی در سال می‌توانیم 100 میلیارد دلار صادرات داشته باشیم. همانگونه که با اصلاح تعرفه اوراسیا شاهد رشد چند درصدی صادرات بودیم، آن هم در وضعیت اقتصادی بد کشور، بنابراین از این جهات می‌تواند بسیار امیدوارکننده باشد.
پروفسور «فن هونگدا»، استاد دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای معتقد است: «پس از پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای، اهمیت سازمان همکاری شانگهای برای ایران نیز آشکار شد. حمایت سیاسی سازمان همکاری شانگهای همان چیزی است که ایران در حال حاضر به آن نیاز دارد. تحت فشار تحریم‌های آمریکا، اکثر متحدان اروپایی و آسیایی‌ـ اقیانوسیه آمریکا نیز تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرده‌اند. ایران همانند دیگر اعضای سازمان همکاری شانگهای و بلکه بیشتر از دیگر اعضا، مدت‌هاست که تحت فشار ایالات متحده و متحدانش بوده است و با پیوستن به سازمان همکاری شانگهای که از حمایت سیاسی متقابل میان کشورهای عضو برخوردار است و طبیعتاً اهرمی در برابر فشارهای خارجی به دست خواهد آورد.»
از سوی دیگر بانک زیربنایی سرمایه‌گذاری آسیا که در سال ۲۰۱۴ تأسیس شده در کنار سازمان شانگهای، تسهیل‌کننده مبادلات تجاری بر مبنای ارزهای غیر دلاری است. به این معنا که کشورهای عضو را به تجارت بر اساس ارزهای ملی تشویق می‌کند. این موضوع می‌تواند ایران را که اقتصادی متکی بر دلار دارد، یاری کند و با استفاده از ارزهای ملی، نقش دلار را در اقتصادش کم کند.
سازمان بین دولتی شانگهای با ظرفیت‌های عظیم اقتصادی می‌تواند تسهیل‌کننده روابط تجاری ایران با شرق، با تمرکز بر وابستگی متقابل در حوزه ترانزیت و انرژی شود. همچنین متأثر بودن کشورهای عضو سازمان از تحریم‌های آمریکا، آنها را به سمت ایجاد سازوکار مالی غیرآمریکایی، با تکیه ‌بر ارزهای ملی ترغیب می‌کند و از این حیث نیز برای اقتصاد تحریمی ایران، نقطه اتکا و توجه است.