دکتر عزیزی به نظر شما پس از پایان برجام، چه اقداماتی باید در مقابل اروپایی‌ها انجام داد؟
بگذارید ابتدا به این پرسش پاسخ دهیم که «آیا برجام دستاوردی برای ایران داشت؟» متأسفانه پس از حدود ۱۰ سال، باید گفت برجام هیچ آورده‌ای برای ملت ما نداشت و حتی به‌واسطه سوءاستفاده برخی کشور‌های اروپایی و آمریکایی، مشکلاتی هم ایجاد کرد. امروز جامعه ما با این مشکلات مواجه است. در نگاه کلان، برجام برای نظام اسلامی دستاورد به شمار نمی‌آید و نباید در کارنامه پرافتخار ایران به عنوان دستاورد ثبت شود. در آن زمان، دولت و مسئولان وقت تصور می‌کردند از مسیر برجام می‌توان به حل مشکلات اقتصادی و زیربنایی و انتظارات مردم رسید؛ اما اعتقاد ما این است که اگر همان موقع به اقتصاد مقاومتی، که فرمول کارآمد و جدی ما بود، عمل کرده بودیم و اقتصاد و جامعه را شرطی نکرده بودیم، بسیاری از مشکلات امروز را نداشتیم.
آن زمانی که آمریکا از برجام خارج شد تا به امروز حدود ۲۰۰۰ تحریم علیه ایران اعمال کرده است. اروپایی‌ها هم پس از اسنپ‌بک، ۱۲۰ تحریم را در نظر دارند. اینکه این تحریم‌ها چقدر اثر دارد یا ندارد، جای بحث است. اما نکته اینجاست که برجام آن‌گونه که مردم انتظار داشتند، هیچ خاصیتی نداشت. امروز هم دیگر برجامی باقی نمانده که بخواهیم درباره اثرات و دستاوردهایش صحبت کنیم.
با توجه به بازگشت تحریم‌ها از سوی اروپایی‌ها و خروج آمریکایی‌ها از برجام، دیگر تنها ما هستیم که به تعهدات پایبند مانده‌ایم. چرا باید این تعهدات را ادامه دهیم؟ این شاید پاسخ سؤال شما درباره خروج از ان‌پی‌تی باشد. نظر شما چیست؟ موافقید یا مخالفید؟ دلایل خود را هم بیان کنید.
وقتی می‌خواهیم به سؤالی مانند موافقت یا مخالفت با خروج از ان‌پی‌تی پاسخ دهیم، باید مرزی به نام مرز حقیقی و حقوقی تعریف کنیم. شاید فردی به‌طور شخصی اعتقاد داشته باشد که وقتی ان‌پی‌تی برای ما آورده‌ای ندارد، چرا خودمان را به آن متعهد کنیم؟ این موضوع شبیه برجام است. ما روزی به این معاهده، یعنی معاهده منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای، پیوستیم. قرار بود چه اتفاقی بیفتد؟ قرار بود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر اساس مفاد این معاهده، به‌ویژه ماده ۴ و سایر مواد، ظرفیت‌های بین‌المللی و فراملی خود را برای کمک به ما به کار گیرد. این ظرفیت‌ها چیست؟ مثلاً در زمینه آموزش، آژانس باید به کشور عضو کمک کند، یا در پیشگیری از خطراتی که متوجه تأسیسات هسته‌ای است، باید نقش‌آفرینی کند، یا نسبت به دانشمندان هسته‌ای احساس مسئولیت داشته باشد. قرار بود آژانس جلوی انحرافات را بگیرد. آیا امروز آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اساساً ان‌پی‌تی این فرصت‌ها را برای ما فراهم کرده است؟ شاید برخی بگویند که می‌تواند، اما ما می‌گوییم آیا کرده است؟ خیر. ان‌پی‌تی باید برای ما آورده‌ای داشته باشد. در طول سال‌هایی که عضو ان‌پی‌تی بودیم، هیچ بهره‌ای نبردیم، اما موانع زیادی پیش روی ما بوده است.
گذشته از این، برخی مسئولان ما تصمیماتی گرفتند یا توافق‌هایی مانند پروتکل الحاقی امضا کردند که مشکلات زیادی برای ما ایجاد کرد. امروز وقتی می‌خواهید موافقت یا مخالفت با ان‌پی‌تی را ارزیابی کنید، باید ببینید آیا آورده‌ای داشته است؟ می‌گوییم خیر. بنده معتقد هستم که ان‌پی‌تی برای ما آورده‌ای ندارد و به چیزی بی‌خاصیت متعهد شده‌ایم. اما آیا جمهوری اسلامی باید اکنون تصمیم به خروج از ان‌پی‌تی بگیرد؟ این یک تصمیم کلان است که همه ارکان نظام، از جمله مجلس، دولت و سایر سازمان‌های تخصصی، باید به درک واحدی برسند تا به‌عنوان تصمیم نظام درباره ماندن یا خروج از ان‌پی‌تی به نتیجه برسیم.
مجلس در زمینه این موضوع اقدامی هم انجام داده است؟
در مجلس شورای اسلامی حدود ۱۵ طرح و پیشنهاد نمایندگان، با یک فوریت، دو فوریت یا سه فوریت را در کمیسیون امنیت ملی جمع‌بندی کرده و یک طرح جامع آماده کرده‌ایم. اما نمی‌خواهیم به‌صورت جزیره‌ای عمل کنیم و بگوییم این نظر مجلس است. این تصمیم کلان نظام است. به نظر من قانون تعلیق، قانون بسیار خوبی است که مجلس شورای اسلامی تصویب کرده است.
ارتقای سطح معیشتی کارکنان نیرو‌های مسلح یکی از خبر‌هایی است که این روز‌ها در رسانه‌ها منعکس شده است. در این خصوص توضیحی ارائه می‌دهید.
در خصوص برنامه‌های مجلس و کمیسیون امنیت برای تقویت بنیه دفاعی نیرو‌های مسلح و کارکنان آنها باید گفت که به طور کلی، کمیسیون امنیت ملی به تازگی نشستی با «امیر موسوی» رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح، برگزار کرد و در ادامه با معاونان ستاد کل نیرو‌های مسلح دیدار‌هایی داشتیم. خروجی این دیدار‌ها و گفت‌وگوها، تهیه طرح تقویت بنیه دفاعی نیرو‌های مسلح بوده است. طرح آماده است، اما در کنار تهیه این طرح، نشستی نیز با رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس برگزار کردیم. الحمدلله اراده و انگیزه مجلس، دولت و سازمان برنامه و بودجه بر این است که به میزان منابع موجود کشور، تقویت نیرو‌های مسلح، بنیه دفاعی و معیشت و نیاز‌های کارکنان نیرو‌های مسلح را دنبال کنیم و به نتیجه برسانیم. اعداد و ارقام خوبی برای این تقویت پیش‌بینی شده و امیدواریم ان‌شاءالله این میزان، بخش قابل‌توجهی از نیاز‌ها را پاسخگو باشد. البته در برنامه هفتم، تصمیمات بسیار خوبی برای مسائل مسکن، ارتقای معیشت کارکنان و بازنشستگان نیرو‌های مسلح گرفته شده و اجرای کامل برنامه هفتم، خود فرصتی برای تقویت بنیه دفاعی، مسکن، معیشت و سایر خدمات رفاهی و نیاز‌های نیرو‌های مسلح، مجموعه انتظامی و بازنشستگان است. در جلسه‌ای هم که با آقای دکتر لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی داشتیم، همین مباحث را بررسی کردیم تا راه‌های ارتقا و تقویت نیرو‌های مسلح را دنبال کنیم.
برخی در فضای مجازی و رسانه‌ها در حقیقت دنبال القای حمله نظامی هستند. تحلیل شما در این باره چیست؟
ببینید، متأسفانه اسنپ‌بک و همان مکانیسم ماشه، در جامعه ما عنوانش گمراه‌کننده شده است. این مکانیسم به اندازه‌ای که اثر روانی در جامعه ایجاد کرد، اثر واقعی نداشت. در حال حاضر چینی‌ها گفته‌اند اجرا نمی‌کنیم، روس‌ها گفته‌اند اجرا نمی‌کنیم، بسیاری از کشور‌های همسو، هم‌پیمان و حتی کشور‌های منطقه گفته‌اند اقدام غیرقانونی است و ما تحریم‌ها را علیه جمهوری اسلامی اعمال نمی‌کنیم. این تحریم‌ها که ۱۲۰ نهاد، فرد حقیقی و حقوقی را شامل می‌شود، تأثیر چندانی ندارد. خود مکانیسم ماشه و اسنپ‌بک آن برد و اثری که اروپایی‌ها دنبالش بودند، نداشته و ندارد. البته ما همیشه در جلسات کمیسیون امنیت ملی گفته‌ایم که اسنپ‌بک مانند این است که فردی سلاحی دارد، یک کلت کمری با یک فشنگ، و نمی‌داند شلیک کند یا نه. اگر شلیک کند، دیگر چیزی ندارد و معلوم نیست حتی به هدف بخورد یا نه. به نظر من، اروپایی‌ها اشتباه محاسباتی کرده و ناشیانه عمل کردند. اگرچه اصل این اقدام غیرقانونی است، چون آنها به تعهدات برجام عمل نکردند. اگر ورق بزنید و ببینید، اروپایی‌ها تقریباً هیچ‌یک از تعهدات برجام را اجرا نکردند. آمریکایی‌ها هم که تکلیف‌شان مشخص است. حالا ادعا می‌کنند، چون جمهوری اسلامی به تعهداتش عمل نکرده، ما اسنپ‌بک کردیم. یکی از خودشان باید بپرسد شما خودتان چه کردید؟ چقدر به تعهدات عمل کردید؟ این اقدام هم غیرقانونی است و هم فاقد اثری است که برخی در جامعه متأسفانه پذیرفته‌اند. اما اینکه این اقدام غیرقانونی بهانه‌ای برای جنگ شود، به چه دلیلی؟ ما کار غیرقانونی کردیم یا آنها؟ ما خلاف تعهدات عمل کردیم یا آنها؟ ما نقض عهد کردیم یا آنها؟ ما از برجام خارج شدیم یا آنها؟ دلیلی به‌لحاظ منطقی وجود ندارد که این بهانه جنگ شود. ضمن اینکه اسنپ‌بک چه ارتباطی به حمله نظامی دارد؟ دلیلش چیست؟ اما به هر حال، متأسفانه نظام بین‌الملل امروز از هیچ مبنای حقوقی پیروی نمی‌کند. یکی از این موارد، توافق‌نامه‌ای بود که ما انجام دادیم. سایر توافق‌نامه‌ها و مصوبات هم که وجود داشته، کسی به آنها اعتنا نمی‌کند. اگر با آن رویکرد قلدرمآبانه، زورگویانه و سلطه‌گرانه، و اجماعی که بین دشمنان ملت ایران در این سال‌ها بوده، به‌ویژه بین سه کشور اروپایی و آمریکایی‌ها که در برخی موضوعات اشتراک منافع دارند، نیازی به اسنپ‌بک هم نیست. مگر جنگ ۱۲ روزه ما بهانه‌ای داشت؟ لذا می‌خواهم عرض کنم که مکانیسم ماشه و اسنپ‌بک هیچ دلیلی برای اشتباه محاسباتی از سوی آمریکایی‌ها، اروپایی‌ها یا رژیم صهیونی ایجاد نمی‌کند.
بر فرض که یک اشتباه محاسباتی انجام دهند و به اقدام نظامی دست بزنند، مطمئن باشند پشیمان خواهند شد. من اینجا با قاطعیت می‌گویم، مطمئن باشید، مثل همان نبرد ۱۲ روزه که در روز پنجم یا ششم، وقتی دیدند اوضاع‌شان بسیار خراب است، دست به دامن برخی شدند که بیایید آتش‌بس کنیم، مطمئن باشید دوباره التماس می‌کنند؛ بنابراین نه اسنپ‌بک و نه مکانیسم ماشه نمی‌تواند بهانه‌ای برای این اقدامات باشد. اقدامات آنها کاملاً غیرقانونی است. ممکن است اشتباه محاسباتی انجام دهند، اما جمهوری اسلامی همیشه برای برخورد قاطع با این اشتباهات آماده بوده و هست. البته در جنگ، طبیعتاً طرف‌هایی وارد می‌شوند و خساراتی به بار می‌آید؛ جنگ به ذات خود تلفاتی دارد. اما پیروز میدان در گذشته ایران اسلامی بوده و به فضل الهی، اگر دشمن مرتکب اشتباه محاسباتی شود، به برکت همین مردم و ایمان و اراده‌ای که بر آنها حاکم است، ان‌شاءالله باز هم ملت ایران پیروز این میدان خواهد بود.
به نظر شما با توجه به فعال شدن اسنپ‌بک و عدم همراهی شورای امنیت، چین و روسیه، رویکرد نظام برای تقویت همکاری با شرق، چین، روسیه و دیگر کشورها مثل هند چیست؟
جمهوری اسلامی همیشه سعی کرده از ظرفیت شرکای راهبردی خود استفاده کند. این امر طبیعی است. ارتباط ما با چین و روسیه در گذشته خوب بوده، الان خوب است و بدون شک در آینده بیش از گذشته خواهد بود. در همین ماجرای مکانیسم ماشه و اسنپ‌بک و بازگشت برخی تحریم‌ها، چین و روسیه مخالفت کردند و حتی یک قطعنامه پیشنهاد دادند؛ لذا عملاً ما ارتباط خود را در همه بخش‌ها، حوزه‌های اقتصادی، صنعتی و حوزه‌هایی که مورد نظر نظام اسلامی بوده، حفظ کرده‌ایم، توسعه داده‌ایم و توسعه خواهیم داد. ما عضو مؤثری از پیمان شانگهای و بریکس و پیمان اوراسیا هستیم. با چین توافقنامه ۲۵ ساله داریم که دنبال می‌کنیم. با روسیه معاهده همکاری‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، دفاعی و امنیتی در بخش‌های مختلف داریم که در همین مجلس دوازدهم به تصویب رسید. ما همیشه دنبال این بوده‌ایم که با شرکای راهبردی خود در سطوح مختلف ارتباط داشته باشیم. جمهوری اسلامی همه تلاش خود را می‌کند تا از ظرفیت کشور‌های همسایه برای برون‌رفت از مشکلات و تنگنا‌های اقتصادی، تجاری، بازرگانی، دفاعی و امنیتی، حداکثر بهره مشترک را ببرد. هر کشوری که امروز آمادگی داشته باشد تا از ظرفیت‌های ایران استفاده کند و متقابلاً ظرفیت‌هایی ارائه دهد، جمهوری اسلامی آماده است. این محور ایران، چین و روسیه روزبه‌روز قدرت خود را بیشتر پیدا می‌کند و آمریکایی‌ها از این اتحاد استراتژیک نگران هستند.
دشمن چه سناریویی برای مقابله با جمهوری اسلامی دارد و ما در مقابل این دسیسه‌ها و فرافکنی‌های دشمن چه راهکاری می‌توانیم ارائه دهیم؟
این بحث بسیار گسترده و عمیقی است. وقتی از دشمن صحبت می‌کنیم، باید توجه داشت که جمهوری اسلامی به واسطه ظرفیت‌های خوب و رویکرد‌های منطقی خود، همیشه تلاش کرده با همه کشورها، به جز کشور‌هایی که مشروعیت ندارند مثل رژیم صهیونی، با صلح، آرامش، امنیت و ثبات همکاری کند و ارتباط برقرار کند. جمهوری اسلامی ایران درس‌های بزرگی به جهانیان داده است. امروز اگر می‌بینیم بسیاری از مردم جهان بیدار و آگاه شده‌اند، ظلم‌ستیز شده‌اند و مقابل اندیشه‌های سلطه‌گران ایستاده‌اند، حتی در همین آمریکا و اروپا می‌بینید که به خیابان‌ها می‌آیند و علیه نظام حاکم تظاهرات می‌کنند و شعار می‌دهند به واسطه درسی است که ایران داده است. ما کار بزرگی در سپهر سیاسی جهان انجام داده‌ایم.
دشمنانی مانند آمریکا و ایادی آنها برای مقابله با اندیشه‌های بلند ملت بزرگ ایران، سه راهبرد دارند: پشیمان‌سازی از گذشته، آشفته‌سازی حال، و ناامیدسازی از آینده. دشمن سناریو‌ها و تاکتیک‌هایش را در این سه راهبرد تنظیم می‌کند. از ابزار رسانه، تبلیغات، دروغ، شایعه‌پراکنی، القای نادرست، و تلاش برای ناکارآمد نشان دادن استفاده می‌کند. دشمن تلاش دارد عده‌ای را از گذشته پشیمان کند، فضای کشور را با وجود همه توانمندی‌ها، تلاش‌ها و اقداماتی که البته مشکلاتی هم دارد، کمبود‌ها و نارسایی‌هایی هم هست، آشفته نشان دهد و نسبت به آینده ناامید کند.