شورای انقلاب در تاریخ 2/2/1358 اساسنامه سپاه پاسداران را در 9 ماده و 9 تبصره به تصویب رساند. در این گزارش به ارائه ناگفتههایی در خصوص شکلگیری آن میپردازیم.
سپاه پاسداران و روزهای آغازین فعالیت
محسن رفیقدوست که از اولین روزهای تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این نهاد فعالیت میکرد و حتی عنوان اولین وزیر سپاه پاسداران را در دولت به خود اختصاص داد، فکر تشکیل نیرویی برای حراست از انقلاب اسلامی در حال پیروزی را مربوط به سالهای مبارزه با رژیم طاغوت دانست. محسن رفیقدوست در گفتوگو با ایسنا، اولین و تنها وزیر سپاه انقلاب اسلامی، در سالگرد صدور فرمان حضرت امامخمینی(ره) برای تاسیس سپاه پاسداران انقلاباسلامی، به بازخوانی و روایت چگونگی تشکیل این نیرو پرداخت و اظهار داشت: پیش از پیروزی انقلاب در رابطه با تاسیس سپاه، پیشنهادات مختلفی مطرح و جلسات متعددی برگزار شد. این جلسات و بحثها پس از پیروزی هم ادامه داشت و البته جای ثابتی هم پیدا کرده بود. جلسات در منزل آقای اخوان در خیابان ایران برگزار میشد و من هم در آن جلسات شرکت میکردم. تا اینکه، امام(ره) در مورد تشکیل سپاه حکمی به آقای لاهوتی دادند. دولت موقت هم برای سامان دادن این بحث حول محور خود پیشدستی کرد. امام(ره) هم فرمودند که آقای لاهوتی! زیر نظر دولت موقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تشکیل دهید. وی یاد آور شد: امام(ره) میخواستند ارتش را نگه دارند. ما هم با بدنه ارتش مشکل نداشتیم. بدنه ارتش خود مردم بودند. چه کسی بود که فردی سرباز در خانواده نداشته باشد؟! بحث این بود که مقوله انقلاب از مقوله سرزمین جداست.
ارتش معمولا حافظ سرزمین و مرزهاست، ولی نیرویی میخواهیم که حافظ انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن باشد. آن روزها وقتی بحث میشد که مثلا دستاوردهای انقلاب چیست؟ در جواب میگفتیم مثلا قانون اساسی، آزادی که مردم در پناه جمهوری اسلام پیدا میکنند و حتی اگر به ایران حملهای بشود، نه به خاطر اشغال سرزمین بلکه به خاطر از بین بردن انقلاب، نیرویی میخواهد که از آن دفاع کند. وی همچنین خاطر نشان کرد: در همان روزهایی که من در مدرسه رفاه فعالیت میکردم، مرحوم شهیدان بهشتی و مطهری مرا فرا خواندند و گفتند که امام(ره)، فرمانی برای تشکیل سپاه زیر نظر دولت موقت صادر کرده است، شما هم کارها را در مدرسه رها کن و به آن سپاه بپیوند. مشخص شد که عدهای از برادرانی که دستاندرکار بودند، به خصوص بیشتر افرادی که جزو انجمن اسلامی دانشجویان اروپا و آمریکا بودند، در محل پادگان لجستیکی ارتش که تا چند روز قبل فرماندار نظامی تهران بود، جمع شده بودند. من هم به آنجا رفتم، دیدم عدهیی از آقایان مثل مهندس صباغیان، تهرانچی، مرحومعلی فرزین، جعفری، محسن سازگارا، سنجقی و... آنجا جمع شدهاند. سلام کردم و نشستم. پرسیدم قرار است سپاه تشکیل شود؟ گفتند که بله. بر روی کاغذی نوشتم "سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تشکیل شد: 1- محسن رفیقدوست" و آن یاد داشت را مقابل دیگران گذاشتم.
رفیقدوست در ادامه با بیان اینکه در آن ایام مرتب با دولت موقت اختلاف پیش میآمد، اظهار داشت: دولت موقت بودجه نمیداد و میخواست سپاه تحت کنترل خودشان باشد. زمانی که امام(ره) در قم بودند یکبار من به همراه آقای مهندس غرضی و خانم دباغ به قم رفتیم. من سخنگو بودم. خدمت امام(ره) عرض کردم که سپاه زیر نظر شورای انقلاب باشد، بهتر است. تا من این جمله را گفتم، امام(ره) فرمودند که بله، امر سپاه با شورای انقلاب باشد. عرض کردم چیزی مینویسید؟ فرمودند که نیاز نیست. گفتم پس اجازه دهید من عین فرمایشات شما را در دفترم بنویسم. تقویم را باز کردم و نوشتم؛ امام(ره) فرمودند امر سپاه با شورای انقلاب باشد. گفتم که همین جمله را به آقایان برسانم کافی است؟ فرمودند: بله! با خوشحالی به حضور آقای بهشتی رسیدیم و خدمت ایشان عرض کردیم. پس از مدتی هم قضیه ادغام انجام شد و اولین حکم شورای فرماندهی جدید را آقای دکتر بهشتی به عنوان رئیس شورای انقلاب صادر کردند و حکم را دوم اردیبهشت 59 در محل سپاه بین نماز ظهر و عصر به ما 7 نفر منتخب دادند.
سپاه ارتش متفاوت جمهوری اسلامی
سپاه را نباید همچون سازمانهای مسلح معمول در سایر کشورها نیرویی، صرفاً نظامی وبا مأموریتی غیرقابل انعطاف دانست، بلکه این نیروی نظامی صرفاً جنبه نظامی ندارد و متناسب با تهدیدات علیه انقلاب اسلامی، رسالتهای مختلفی بر دوش میگیرد. آنجا که تهدیدات نظامی باشند، به عنوان یک نیروی قدرتمند نظامی در صحنه حاضر میشود اما چنانچه تهدیدات جنبه سیاسی، فرهنگی و... داشته باشند، به گونهای که سایر ارزشهای پذیرفته شده انقلاب، خدشه و آسیبی نبیند، اقدام به رفع تهدید مینماید. اصول و ارزشهایی که سپاه پاسداران در عملکرد خود پایبندی به آنها را عملاً نشان داده، همواره حفظ خواهد شد. سپاه هیچگاه در مقابل مردم و علیه آنان قرار نخواهد گرفت و به عنوان نیروی سرکوبکننده مردم در نخواد آمد. سپاهیان عدالت را در وجوه مختلفش، اعم از عدالت سیاسی، عدالت اجتماعی، عدالت اقتصادی و غیره میبینند و هرگز نباید به ورطه گرایش به جناحها و احزاب داخلی بغلتند و عملکرد آنان باید همواره فراجناحی باقی بماند. سپاه پاسداران همچنین در عمل اثبات کرد که کشورهای جهان سوم میتوانند با آموزش و اعتبار بخشی به باورهای اعتقادی و انگیزههای معنوی نظامیان، کمبودهای تسلیحاتی و فنآوری نظامی خود را جبران کرده و در نبردهای نابرابر از حیث تجهیزات، با تکیه بر منابع انسانی، به جنگ نامتقارن با دشمن بپردازند. در این مسیر ارتباط با بدنه نیروهای مردمی و بسیج ملی، تضمینکننده پیروزی و غلبه بر دشمن خواهد بود.
تاریخچه تشکیل سپاه
از نخستین روزهای پیروزی انقلاباسلامی در سال 1357 بنا به فرمان حضرت امامخمینی(ره) عدهای از جوانان انقلابی و پیروان راستین حضرت امام نهاد مقدس سپاه پاسداران را پایهریزی نمودند.