هشت دوره قانونگذاری از نگاه آمار

اولین مجلس قانونگذاری در ایران پس از تحصن علما و مردم در دوره مظفرالدین شاه قاجار در 14 جمادی الثانی 1324 هجری قمری تشکیل شد تا در امور دولتی و مصالح عامه کشور مشارکت کند . در مجلس اول 156 نماینده حضور داشتند و دوره آن دو ساله بود ولی پس از آن چهار ساله شد.
تا بیش از انقلاب اسلامی 24 دوره مجلس تشکیل شد که بررسی عملکرد آن نشان می دهد به استثنای دو سه دوره , بقیه مجالسی فرمایشی و تحت نفوذ مستقیم دربار بود و با انتخابات فرمایشی کسانی به مجلس راه می یافتند که در حوزه نفوذ حاکمیت بوده و هیچگونه استقلالی در رای دادن نداشتند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 57 , با توجه به جایگاه مشورت و شورا در اسلام , مجلس شورای اسلامی فعالیت خود را آغاز کرد و این فعالیت هیچگاه دچار تعطیلی و خمودی و سستی نشد. با توجه به اختیاراتی که مجلس شورای اسلامی طبق قانون اساسی دارد , این نهاد در هیچ شرایطی قابل تعطیل شدن نیست , حتی در شرایطی بسیار سخت نظیر جنگ تحمیلی , انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه های مناطق جنگزده هم تعطیل نشد.
تاکنون , 8 دوره مجلس شورای اسلامی تشکیل شده است . پس از پیروزی انقلاب اسلامی جلسات مجلس از میدان بهارستان به ساختمان خیابان امام خمینی منتقل شد و محل بهارستان به کمیته انقلاب اسلامی تبدیل شد ولی از دوره هفتم به بعد جلسات مجلس در ساختمان جدید بهارستان تشکیل شد.
مجلس دوره اول (1363 ـ 1359)
انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی در بیست و چهارم اسفندماه 1358 برگزار شد . در این دوره 10 میلیون و 871 هزار و 645 نفر رای دادند . با توجه به شرایط انقلابی جامعه ایران . این دوره به خاطره اختلاف نظر شدید نمایندگان که از طیف ها و گروه های مختلف سیاسی بودند , به تغییر قوانین قدیمی و تصویب قوانین جدید مشغول شد. البته وقوع جنگ در سال 1359 , مجلس اول را به خود مشغول کرد .
در این دوره که از 7 خرداد سال 59 آغاز و تا 6 خرداد سال 1363 ادامه داشت 270 نماینده در مجلس حضور داشتند . در اواسط فعالیت مجلس اول در تاریخ هفتم تیرماه سال 60 بر اثر انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی به دست منافقین و شهادت آیت الله بهشتی و 72 تن از یاران انقلاب اسلامی , 27 نفر از نمایندگان مجلس نیز در این حادثه به شهادت رسیدند . ریاست مجلس شورای اسلامی در دوره اول به عهده آیت الله هاشمی رفسنجانی بود . در این دوره مجلس بیش از 370 طرح و لایحه به تصویب رسید. دوره اول مجلس همزمان با فعالیت دولتهای بنی صدر , شهید رجایی و مهندس موسوی بود. در این مجلس دو نفر از وزرای دولت مهندس موسوی به نامهای گنابادی وزیر مسکن و علی اکبر ناطق نوری وزیر کشور استیضاح شدند که هر دو مجددا با رای اعتماد مجلس در وزارت خود باقی ماندند رای عدم کفایت به بنی صدر رئیس جمهور نیز در دوره اول مجلس به تصویب رسید.
مجلس دوره دوم (1367 ـ1363)
انتخابات دومین دوره مجلس در بیست و ششم فروردین ماه 1363 برگزار شد . برگزاری انتخابات این دوره با تصرف بخش هایی از مناطق مرزی کشور توسط نیروهای عراق مصادف بود , اما انتخابات حوزه های جنگ زده برای مهاجرین آن شهرها در حوزه های مجاور برگزار شد . در این دوره 15 میلیون و 822 هزار و 70 نفر در انتخابات شرکت کردند و فعالیت مجلس در این دوره شدیدا تحت الشعاع جنگ قرار داشت . علاوه بر این برخی از مسایل سیاست خارجی نظیر تداوم دشمنی آمریکا و حمایت از عراق نیز از دلمشغولی های مجلس دوم بود.
مجلس دوره دوم در تاریخ 7 خرداد 1363 فعالیت خود را آغاز کرد و تا 5 خرداد سال 1367 ادامه داشت . در این دوره نیز همانند دوره اول 270 نفر با رای مردم به مجلس شورای اسلامی راه یافتند . در دوره دوم مجلس نیز آیت الله هاشمی رفسنجانی به ریاست مجلس برگزیده شد. دوره دوم مجلس همزمان با دوره دوم نخست وزیری مهندس موسوی بود. در این دوره مجلس هیچ وزیری استیضاح نشد . در دوره دوم مجلس 316 طرح و لایحه به تصویب نمایندگان رسید .
مجلس دوره سوم (1371 ـ1367)
در نوزدهم فروردین ماه 1367 که آخرین سال جنگ تحمیلی بود , 16 میلیون و 714 هزار و 281 نفر به پای صندوق های رای رفتند تا نمایندگان مجلس سوم را انتخاب کنند. علاوه بر پایان جنگ , این دوره شاهد رحلت جانسوز حضرت امام خمینی (ره ) نیز بود. مباحث سازندگی ویرانه های جنگ ذهن مشغولی این مجلس بود.
دوره سوم مجلس شورای اسلامی در هفتم خرداد سال 67 آغاز شد و تا 6 خرداد سال 71 ادامه داشت . دو سال اول فعالیت مجلس دوره سوم ریاست آن برعهده آیت الله هاشمی رفسنجانی بود و پس از انتخاب وی به عنوان رئیس جمهوری اسلامی ایران , در دو سال بعدی فعالیت مجلس دور سوم ریاست آن با نظر نمایندگان به حجت الاسلام کروبی واگذار شد. مجلس دور سوم با فعالیت دولت مهندس موسوی و دولت آقای هاشمی رفسنجانی همزمان بود. در این دوره سه تن از وزرا استیضاح شدند. اولین وزیر , بهزاد نبوی وزیر صنایع سنگین دولت مهندس موسوی بود که مجددا توانست رای اعتماد مجلس را اخذ کند. پس از آن دکتر ایرج فاضل وزیر بهداشت دولت آقای هاشمی رفسنجانی استیضاح شد که نتوانست رای اعتماد نمایندگان را بگیرد و از وزارت کنار رفت . سومین وزیر هم محمدعلی نجفی وزیر آموزش و پرورش دولت آقای هاشمی رفسنجانی بود که توانست رای دوباره مجلس را به دست آورد . در دوره سوم مجلس تعداد 256 طرح و لایحه به تصویب رسید.
مجلس دوره چهارم (1375 ـ 1371)
انتخابات این دوره در 21 فروردین 1371 برگزار شد و 18 میلیون و 767 هزار و 47 نفر (حدود 60 درصد واجدین شرایط رای دادن ) در انتخابات شرکت کردند. تداوم سازندگی همچنان در راس دستور کارهای مجلس این دوره بود.
در این دوره هم 270 نفر به مجلس راه یافتند . دوره چهارم مجلس شورای اسلامی در هفتم خرداد سال 1371 آغاز بکار کرده و تا 6 خرداد سال 75 ادامه یافت . در این دوره چهار ساله مجلس , حجت الاسلام ناطق نوری ریاست مجلس را برعهده داشت.
دوره چهارم مجلس شورای اسلامی همزمان با دور دوم فعالیت دولت آقای هاشمی رفسنجانی بود. در این دوره دو تن از وزرای کابینه آقای هاشمی رفسنجانی شامل آقایان سعیدی کیا وزیر راه و ترابری و محلوجی وزیر معادن و فلزات استیضاح شدند که هر دو وزیر توانستند مجددا از مجلس رای اعتماد بگیرند . در چهارمین دوره مجلس 342 طرح و لایحه به تصویب رسید.
مجلس دوره پنجم (1379 ـ1375)
ششمین دوره انتخابات مجلس در هجدهم اسفندماه 1374 با حضور 24 میلیون و 717 هزار و 88 نفر (حدود 70 درصد واجدان شرایط رای دادن ) برگزار شد. مقابله با برخی از مسایل خارجی نظیر افزایش فشارهای آمریکا و اروپا بویژه پس از اعمال تحریم های آمریکا علیه ایران مهم ترین موضوع کاری مجلس پنجم بود.
فعالیت دوره پنجم مجلس شورای اسلامی در 12 خرداد سال 75 آغاز شد و تا 6 خرداد سال 79 ادامه داشت . در این دوره نیز با رای مردم 270 نفر به مجلس راه یافتند . ریاست مجلس دوره پنجم همانند دوره چهارم برعهده حجت الاسلام ناطق نوری بود. دوره پنجم مجلس شورای اسلامی همزمان با دو سال آخر فعالیت دولت آقای هاشمی رفسنجانی و آغاز دوره اول دولت آقای خاتمی بود. در دوره پنجم مجلس دو نفر از وزرای کابینه آقای خاتمی شامل آقایان عبدالله نوری وزیر کشور و عطاالله مهاجرانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی استضیاح شدند که آقای نوری موفق به کسب رای مجدد از مجلس نشد و از وزارت کشور کنار رفت اما آقای مهاجرانی توانست مجددا رای اعتماد نمایندگان را به دست آورد وی البته بعد از مدتی استعفا داد در دوره پنجم مجلس تعداد 359 طرح و لایحه به تصویب نمایندگان رسید .
مجلس دوره ششم (1383 ـ 1379)
انتخابات ششمین دوره مجلس شورای اسلامی در بهمن 1378 با حضور حدود 27 میلیون نفر (حدود 70 درصد واجدان شرایط رای دادن ) برگزار شد. این دوره توسعه سیاسی در عرصه داخلی و تنش زدایی در عرصه سیاست خارجی را در دستور کار خود قرار داد.
در 7 خرداد سال 1379 آغاز و تا 6 خرداد سال 83 ادامه یافت . ریاست مجلس در دوره ششم بر عهده حجت الاسلام کروبی بود . در این دوره 290 نماینده با رای مردم به مجلس وارد شدند . دوره ششم مجلس با فعالیت دولت آقای خاتمی همزمان بود. در دوره ششم مجلس , چهار نفر از وزرای کابینه آقای خاتمی شامل عبدالعلی زاده وزیر مسکن , پزشکیان وزیر بهداشت , حاجی وزیر آموزش و پرورش و معتمدی وزیر پست و تلگراف و تلفن استیضاح شدند که همگی موفق شدند مجددا رای اعتماد مجلس را به دست آورند . در دوره ششم مجلس 396 طرح و لایحه به تصویب مجلس رسید .
مجلس دوره هفتم (1387 ـ1383)
انتخابات هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی در اسفند 1382 با حضور حدود 23 میلیون و 438 هزار و 30 نفر (حدود 50 درصد واجدان شرایط رای دادن ) برگزار شد. مقابله با مشکلات اقتصادی و اجتماعی , عدم تصویب پروتکل الحاقی و پیوستن به سازمان تجارت جهانی ... از مهمترین موضوعاتی بود که پس از شروع به کار این دوره مجلس در دستور کار نمایندگان قرار گرفت .
دوره هفتم مجلس همزمان با فعالیت دولت آقای خاتمی و دولت آقای احمدی نژاد بود. در این دوره احمد خرم وزیر راه و ترابری دولت آقای خاتمی استیضاح شد که موفق به رای مجدد از مجلس نشد. همچنین محمدرضا اسکندری وزیر جهادکشاورزی و محمود فرشیدی وزیر آموزش و پرورش دولت آقای احمدی نژاد نیز استیضاح شدند که توانستند مجددا رای اعتماد مجلس را کسب کنند . در دوره هفتم مجلس بیش از 200 طرح و لایحه به تصویب رسید .
تا حدود یکسال پس از فعالیت مجلس هفتم , جلسات مجلس شورای اسلامی در محل سابق یعنی در خیابان امام خمینی تشکیل شد ولی براساس مصوبه مجلس ششم که می بایست محل مجلس به ساختمان جدید بهارستان منتقل می شد , در مورخ 26 آبان سال 83 محل تشکیل جلسات علنی به ساختمان جدید بهارستان منتقل شد که همچنان در این ساختمان برگزار می شود.
مجلس دوره هشتم (1391 ـ1387)
انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی هم در 24 اسفند سال 86 برگزار شد . در این دوره بیش از 25 میلیون نفر از واجدین شرایط رای دادن در انتخابات شرکت کردند . در مرحله اول انتخابات مجلس هشتم 128 نفر از حوزه های مختلف به مجلس راه یافتند و 162 نفر دیگر از داوطلبین به مرحله دوم راه یافتند . مرحله دوم انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی ششم اردیبهشت سال 87 در 54 حوزه انتخابیه برگزار شد .
در این دوره هم 290 نماینده در مجلس حضور دارند که تاکنون چند استیضاح در آن انجام شده است.