تاثیر انقلاب اسلامی در شکل گیری و مبارزات حزب الله لبنان

 *مقدمه
بصیرت: پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن سال 1357 نقطی عطفی در خیزش های اسلامی صدی اخیر و بخصوص جهان تشیع است. انقلاب ایران به لحاظ داشتن ماهیت اسلامی و اهداف دینی در همان دوران اولیی تولد خود، دل های آحاد مسلمانان از مذاهب اسلامی را به خود جلب کرد و بارقه ای از امید آفرید و این همه بخاطر آن بود که انقلاب ایران پرچمدار اسلام یعنی آرمان و آرزوی بیش از یک میلیارد مسلمان شده بود. قبل از انقلاب اسلامی مسلمانان در هر نقطه ای از جهان نسبت به مسلمانی خود احساس خجلت و شرم می کردند و اسلام دینی مرده و بی تحرک بود که تاثیری در زندگی مسلمانان نداشت. بسیاری از مفاهیم و آموزه های دینی در کنج کتابخانه ها خاک می خوردند و بسیاری از ارزش های اسلامی منسوخ یا تحریف می شدند و از اسلام جز پوسته ای ظاهری که بیشتر به کار فردی و شخصی می آمد، چیزی باقی نمانده بود. پیروزی انقلاب اسلامی در واقع احیای دوباری اسلام و جان گرفتن دگرباری قهرمان تاریخ بود و به همین دلیل توانست دل و جان مسلمانان جهان را به خود گره بزند و امت اسلامی را به تحرک و تکاپو وادارد.
در واقع صرف وجود انقلاب اسلامی با توجه به ذات، ماهیت و اهداف عالیی آن جاذبه ای بسیار قوی برای مسلمانان جهان داشت و همین زمینی مناسب با پشتوانی اندیشه و مبانی اسلامی و اعتقادی که مرزی برای خود نمی شناخت سنگ بنای صدور انقلاب شد. صدور انقلاب برخلاف آنچه برخی دشمنان دانا و دوستان نادان در صدد تعریف آن به عنصر دخالت نظامی در کشورهای دیگر بودند در بیان بنیانگذار انقلاب اسلامی به معنای صدور ارزش ها و آموزه های اصیل معنوی و فرهنگی انقلاب تجلی یافت و توانست ملت های مسلمان و آزاده را برای دست یازیدن به اهداف مشترک در یک اردوگاه سیاسی جمع نماید. نمونه عالی تاثیرگذاری انقلاب در خارج از کشور را می توان در جنبش حزب الله لبنان مشاهده کرد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و بر مبنای اندیشه های سیاسی امام خمینی (ره) به وجود آمد و توانست در برابر غدی سرطانی خاورمیانه ایستادگی نماید و اسرائیل را که بیش از نیم قرن یکه تاز میدانی بی رقیب بود به عقب نشینی وادارد. در این تحقیق به موضوع تاثیر انقلاب اسلامی در جنبش حزب الله لبنان می پردازیم. امید است که مورد توجه قرار گیرد.
*مفهوم و ضرورت صدور انقلاب
مفهوم صدور انقلاب مترادف با بسط و گسترش انقلاب است که ازهمان ابتدای پیروزی انقلاب مورد توجه حضرت امام بود. تلاش و برنامه کشورهای غربی تا پیش از پیروزی انقلاب ایران مصروف این می شد که ریشه های اسلام در جوامع مختلف خشکانده و مفاهیم و آموزه‌های آن تقلیل یابد. به همین دلیل مهمترین تاثیر انقلاب اسلامی براحیای ارزش‌ها و القای تفکر اسلام سیاسی بود . نهیبی که مسلمانان جهان را از خواب مرگ آور بیدار کرد و آنان را به فکر اجرای اسلام سیاسی انداخت . سلسله تحولاتی که در انقلاب ایران رخ ‌داد، علاوه بر تغییرات بنیادین در نظام سیاسی و جامعه ایران، فراسوی مرزهای ایران را در نوردید و بیشترین تاثیرات را در جهان اسلام و عرب بر جای گذاشت.
پیروزی انقلاب جوامع اسلامی را از حالت انفعال و خودباختگی خارج کرد و آنها را وادار به تکاپو برای بازگشت به هویت اسلامی خود کرد. با اینکه مسلمانان در برخی بلاد اسلامی سابقه مقابله با غرب را داشتند (مانند تحریم نفتی سال 1973) اما غالبا تجربه تلخ شکست در مقابل غرب حاکم بود با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل جمهوری اسلامی در جایی که مدتهای طولانی تحت سلطه قدرتهای بزرگ خارجی بود احساس غرور و امید به مسلمانان دست داد. از سوی دیگر امام خمینی(ره) خواستار اتحاد سیاسی امت اسلامی از نحله های مختلف مذهبی در مقابل بلوک شرق و غرب شد و بدین وسیله موج نخبگان و فرهیختگان جوامع اسلامی به جنب و جوش در آورد. اندیشی صدور انقلاب به عنوان انتقال مبانی نظام جدید سیاسی مبتنی بر اسلام در رئوس کارهای مسئولان قرار گرفت و به عنوان یک هدف پیگیری شد که بخش هایی از آن عبارتند از :
1- اعلام روز جهانی قدس از طرف امام‌خمینی (ره)
2- کنفرانس بزرگداشت روز قدس که بمدت سه روز در سال 1359 با حضور 19 هیات نمایندگی از مبارزان کشورهای مختلف برگزار شد.
3- استفاده از ظرفیت عظیم حج برای انتقال پیام های انقلاب بخصوص اعلام برائت از مشرکین
4- برپایی مراسم هفته وحدت
5- برگزاری مراسم سالگرد پیروزی انقلاب در خارج از کشور و دعوت از میهمانان خارجی به ایران.
6- برپایی کنفرانس اندیشه اسلامی1
7- تشکیل شورای‌انقلاب‌اسلامی بعنوان سازمانی فراگیر که گروههایی همچون مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق ، جبهه اسلامی آزادیبخش بحرین و گروههای آزادیبخش برای سوریه و لبنان را در بر می گرفت.2
*دیدگاه امام‌خمینی(ره) در خصوص صدور انقلاب
امام‌خمینی(ره) بعنوان رهبر انقلاب و سمبل عینی ارزشهای آن موضع مشخص و روشنی در زمینه صدور انقلاب اتخاذ کرده و صراحتا اعلام داشت : "ما انقلابمان را به تمام جهان صادر می کنیم چرا که انقلاب ما اسلامی است و تا بانگ لااله‌الاالله و محمد رسول الله برتمام جهان طنین بیفکند ، مبارزه هست و تا مبارزه هست و تا مبارزه در هر کجای جهان علیه مستکبرین هست ما هستیم. "3
البته منظور امام‌خمینی(ره) از صدور انقلاب هیچگاه عملیات نظامی و رویکرد سخت افزارانه را در بر نمی گرفت. ایشان مرزهای ملی در جهان را بعنوان واقعیتی که مورد پذیرش جامعه جهانی است می‌پذیرفتند و با نفی کشورگشایی تاکید می کردند که ما چشم طمع به سایر سرزمین‌ها نداریم . منظور امام(ره) از صدور انقلاب بیداری مسلمانان و بازگشت آنها به خویشتن اسلامی خود بود، ضمن اینکه خواهان کوتاه کردن دست کشورهای خارجی از منابع کشورهای اسلامی و در نتیجه مقابه با استثمارگران بودند. در این تفکر که مبتنی بر اصالت دادن به ملت هاست، بیداری و خودآگاهی ملت ها مورد اهتمام قرار گرفته و آنها را به قیام فرا می خواند تا خود به این آگاهی برسند که نباید به سکون و سکوت رضایت داد، باید اقدام کرد و در تغییر سرنوشت خود دخیل بود. صدور انقلاب از دیدگاه امام(ره) تاکید بر تحقق ارزشها در داخل و ارائه یک نمونه و الگو برای مسلمانان و ملت ها آزاده در خارج بود که با اشاعه ارزشها و آرمانهای انقلاب تحقق می یافت. از این رو امام در درجه اول صدور انقلاب را بعنوان خصلت اجتناب ناپذیر و ذاتی انقلاب اسلامی معرفی می‌کرد و با توجه به اسلامی بودن انقلاب و وجود میلیونها مسلمان در تمام جهان اشاعه پیام انقلاب برای آگاهی و اطلاع مسلمین را واجب و ضروری می‌دانست .
*صدور انقلاب در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
قانون اساسی جمهوری‌ اسلامی‌ ایران که براساس آموزه‌های اسلام تدوین شده صرفا به داخل کشور اختصاص ندارد، بلکه این قانون مدون به مسائل جهانی نیز توجه داشته و اهداف و برنامه‌های فراملی دارد. از همین روی برقراری عدالت اجتماعی و رستگاری نوع بشر در سرلوحه برنامه این قانون قرار گرفته است. در مقدمه قانون اساسی آمده است : "قانون اساسی با توجه به عنوان انقلاب اسلامی ایران که حرکتی برای پیروزی تمامی مستضعفین برمستکبرین بوده زمینه تداوم این انقلاب را در داخل و خارج فراهم می‌کند . بویژه در گسترش روابط بین المللی با دیگر جنبش‌های اسلامی و مردمی می‌کوشد تا راه تشکیل امت واحد جهانی را هموار کند و استمرار مبارزه در نجات ملل محروم و تحت ستم در تمامی جهان فراهم آید . "4
همچنین در بند 16 اصل سوم قانون اساسی تنظیم سیاست خارجی کشور بر اساس معیارهای اسلام و تعهد نسبت به همه مسلمانان و حمایت بی‌دریغ از مستضعفان جهان را بعنوان وظیفه‌ای از وظایف دولت جمهوری اسلامی تعریف کرده است . در فصل دهم قانون اساسی و در دو اصل 152 و 154 موضوع سیاست خارجی طرح شده و اهداف محدودی آن مشخص شده است. ضمن اینکه در اصل 154 به موضوع صدور انقلاب و حمایت از سایر مستضعفین صریحا اشاره شده است .
*لبنان
*جغرافیای سیاسی لبنان
لبنان کشور کوچکی در خاورمیانه ، در غرب آسیا و ساحل شرقی دریای مدیترانه است که از شمال و شرق به سوریه و از جنوب به فلسطین اشغالی محدود شده است.5 لبنان از پتانسیل مناسبی برای ارتباطات اقتصادی ، تجاری و فرهنگی بین سه قاره آسیا ، اروپا و آفریقا دارا می باشد. وجود پناهندگان فلسطینی، هم مرز با فلسطین اشغالی و تلاش برای تحقق رویای سرزمین موعود - که نیل تا فرات را شامل می شد - موجب تهاجمات گسترده و مستمر رژیم جعلی اسرائیل به لبنان شده است . طوایف گوناگون لبنان که به دو جریان عمده مسیحی و مسلمان تقسیم می باشند، مشکلات طبیعی زیادی را به وجود آورده اند. پس از جنگ جهانی اول که باعث نابودی امپراطوری عثمانی شد لبنان که بخشی از این امپراطوری به شمار می رفت تحت قیومیت و نفوذ فرانسه قرار گرفت این امر که از سال 1916 شروع شده بود پس از حوادث گوناگون و قیام های متعدد مردم برای رهایی از زیر سلطه فرانسه سرانجام در سال 1943 منجر به استقلال لبنان شد. طایفه گرایی نشانگر ساختار جامعه لبنان است. در نظام حکومتی لبنان پست‌های دولتی در حکومت ، خدمات عمومی ، ارتش و قوه قضائیه براساس وابستگی‌های طایفه‌ای و مذهبی تقسیم می شود و در مجموع در لبنان یازده فرقه مسیحی ، پنج فرقه اسلامی و یک فرقه یهودی کم اهمیت وجود دارد.6 طبق قانون اساسی لبنان رئیس جمهور از میان مارونی‌ها(مسیحی) ، نخست وزیر از میان سنی‌ها و رئیس مجلس از میان شیعیان و تعدادی از وزرای کابینه از میان سایر فرقه‌های مهم برگزیده می‌شوند .
*روابط شیعیان ایران و لبنان پس از انقلاب اسلامی
روابط بین ایران و لبنان پس از انقلاب اسلامی گسترش زیادی پیدا کرد و رهبران جمهوری اسلامی ارتباط تنگاتنگی با سران جنبش شیعه لبنان ایجاد کردند، البته این رابطه دارای پیشینه ای طولانی تر و عمیق تر بود. رهبر و منجی شیعیان لبنان امام موسی صدر ایرانی بود و با حمایت روحانیت شیعه ایران عازم لبنان شده بود از طرف دیگر بسیاری از رهبران انقلاب در گذشته در لبنان به سر برده و در بین گروههای مبارز شیعه لبنان آموزش نظامی دیده بودند. این مساله به همراه مذهب مشترک و رابطه عاطفی تاثیر پذیری دو جانبه بین ایران انقلابی و شیعیان لبنان را افزون کرده بود . افرادی همچون شهید چمران ، شهید محمد منتظری ، مرحوم حاج احمد خمینی و ... در لبنان آموزش دیده بودند و سران جنبش های شیعی لبنان نیز دست پرورده امام موسی صدر ایرانی محسوب می شدند و رابطه عاطفی با ایران داشتند با عنایت به این موارد بی‌تردید انقلاب اسلامی ایران تاثیر عمیق و موثری بر شیعیان لبنان گذاشته و باعث امیداور شدن آنان به آینده شد .
جمهوری اسلامی ایران بلافاصله پس ازتشکیل ، تجاوزات رژیم اسرائیل به جنوب لبنان را محکوم کرد و خواستار حفظ تمامیت ارضی لبنان شد. طی دهه 80 که لبنان درگیر جنگ داخلی و تجاوزات صهیونیست‌ها بود ایران همواره خواستار تشکیل نظامی بود که حقوق اکثریت مردم را تامین کند . بر همین اساس کمک‌های فراوانی به لبنان کرد : ایجاد مراکز بهداشتی و درمانی ، مراکز فرهنگی و آموزشی ، فروشگاههای تعاونی ، شبکه آبرسانی و تحت پوشش قرار دادن خانواده‌های شهدا و فقرا از این جمله می باشد. از طرفی ایران روابط خود با دولت لبنان را گسترش و تحکیم بخشید که سفر مقامات سیاسی لبنان به ایران و دیدار وزیر خارجه وقت ایران از لبنان ، برقراری خط هوایی مستقیم بین تهران و بیروت و تشکیل کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی را می‌توان از این موارد دانست.7 گرایش شیعیان لبنان به ایران علیرغم فقدان امام موسی صدر که برخی‌ تصور می کردند باعث توقف حرکت شیعیان خواهد شد سبب شد تا ارتباط گسترده دو کشور گسترش و تحکیم گروههای شیعی مستحکمتر شود. همانطوریکه قبلا نیز اشاره شد در حال حاضر ، حضور شیعیان در جریانات لبنان بسیار مهم و حیاتی است و نمی‌توان به هیچ وجه آن را نادیده گرفت .
*جنبشهای شیعی
بی‌شک انقلاب اسلامی حرکتی بسیار مهم در جامعه جهانی به شمار می‌آید . به گزارش رادیو لندن امام‌خمینی(ره) انقلابی را رهبری کرد که جهان را لرزاند.8 ولی این اثر گذاری بر مسلمانان که پیرو اهل بیت بودند - شیعیان جهان - تاثیر فوق العاده و شگفتی گذاشت که درمیان آنها بیشترین تاثیر در بین گروههای شیعی لبنان به چشم می‌خورد.
*حزب الله
*علل ظهور جنبش حزب الله
بارزترین دلیل ظهور جنبش حزب الله را می‌توان بروز بحران اجتماعی در جامعه لبنان دانست. این بحران بیشتر ناشی از ضعف نظامی و بحران هویت و مشروعیت است که به دلیل اشغال لبنان بدست اسرائیل بروز کرد. موجودیت جامعه لبنان ، وحدت و انسجام در درون مرزهای ملی لبنان در معرض تهدید و خطر قرار داشت. دارالسلام در مقابل دارالکفر قرار گرفت ، شکستهای پی در پی اعراب از اسرائیل ، احساس حقارت و ترس از اسرائیل در میان مردم لبنان ، عدم موفقیت گروههای فعال در عرصه مبارزاتی- سیاسی لبنان در مقابله با متجاوز و شکست ارتش ملی باعث تقویت احساس نفرت از دشمن شد و آرزوی روزهای سرافرازی اسلام را در دل مسلمانان لبنان بیدار کرد و از این رو در شیعیان میل به مقاومت در برابر دشمن با توجه به آموزه‌های اسلامی و شیعی جهاد ، ایثار ، مقاومت و شهادت زنده شد. وقتی در سال 1982م (16/3/1361) اسرائیل با هدف اخراج مبارزان فلسطینی و روی کار آوردن دولتی وابسته و دست نشانده به لبنان حمله کرد و لبنانی‌ها در مقابله با متجاوز ناکام ماندند؛ الیاس سرکیس رئیس جمهور وقت هیاتی 5 نفره را تحت عنوان کمیته نجات ملی تشکیل داد تا برای حل مشکل به مذاکره با فلیپ حبیب (نماینده ریگان در امور لبنان ) بپردازند.
نبیه بری رهبر جنبش شیعی امل که پس از ربوده شدن امام صدر رهبر این جنبش شده بود نیز عضو این کمیته بود که این امر موجب اعتراض برخی رهبران امل شد. نتیجه این کمیته موافقت با طرح حبیب بود که مقرر شد آتش بس بین اسرائیل و لبنان برقرار و رزمندگان فلسطینی از لبنان اخراج شوند. مشارکت نبیه بری در این هیات و توافقات بعمل آمده موجب نارضایتی برخی شیعیان و کادر رهبری امل گردید و در نهایت امر باعث انشعاب در امل شد. جدا شدگان از امل و سایر گروههای متفرق اسلام گرا در بعلبک گرد هم آمدند ، این مجموعه علیرغم این واقعیت که هر یک درک خاصی از نحوه برخورد با جامعه و رویدادهای لبنان داشتند اما به علت شرایط خاص زمانی چاره‌ای جز ادغام و وحدت نداشتند زیرا هیچیک به تنهایی قادر به رهبری یک قیام مردمی و مقابله با اشغالگری نبودند. این مجموعه‌های کوچک متفرق در چند موضوع اتفاق نظر داشتند که عبارتند از :
1- اعتقاد به ولایت فقیه و پیروی از حضرت امام خمینی (ره)
2- مقابله با اسرائیل
3- احزاب و گروههای فعال نمی‌توانند اهداف مورد نظر خود را تحقق بخشند
4- لزوم اتحاد و تشکیل گروهی قوی و فراگیر برای مقابله با دشمنان
این اهداف کلی باعث ظهور گروهی شد که بعدها در لبنان و جهان به "حزب الله " مشهور شد و بعد از فراز و نشیبهای بسیار و فعالیتهای مخفی در برهه‌ای از زمان در سایه مجاهدتهای خود و حمایتهای ایران توانست به دستاوردهای بسیاری در عرصه‌های مختلف خصوصا سیاسی و مبارزاتی دست یافته و برای خود شهرتی جهانی بدست آورد. البته این جنبش در ابتدا مخالف دولت و سایر گروهها بود ولی بعدها به همکاری ، ائتلاف و تعامل با سایر گروهها پرداخت و دست از مخالفت با نظام حاکمه برداشت.
*تاریخچه حزب الله
جنبش حزب‌الله لبنان در اوایل دهه 80 در لبنان ظهور کرد ، هسته اولیه حزب‌الله و ساختار تشکیلاتی آن از اسلام گرایان ، اعضا و نیروهای حزب‌الدعوه ، اتحادیه دانشجویان مسلمان (شاخه دانشجویی حزب الدعوه) ، برخی مسئولان جنبش امل ، اعضای جنبش فتح و دیگر احزاب و از جمله حزب کمونیست لبنان تشکیل شد . به بیان دیگر تمام جریانهایی که تحت تاثیر انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن امام‌خمینی(ره) قرار گرفته بودند در آن شرکت داشتند . تمامی این افراد نظر مساعدی به پیروی از رهبر انقلاب اسلامی داشتند و در مقابله بااسرائیل متفق القول بودند‌. این موارد در بیانیه های حزب‌الله کاملا آشکار بود .
در نظر این افراد گروههای موجود در لبنان نمی‌توانستند کاری انجام دهند این عامل و تجربه موفق ایران (پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی) باعث ایجاد این تشکیلات جدید شد . این نیروها تحت نظارت ایران در یک تشکیلات یک صدا و جدید ادغام شدند . دولت ایران از طریق حجت الاسلام علی محتشمی پور سفیر خود در دمشق و پاسداران مسقر در بعلبک زمینه را برای مذاکره و گردهمایی این نیروها فراهم کردند. پس از دور اول مذاکرات یک کمیته نه نفره ماموریت یافتند تا برای جریانهای اسلامی متفرق یک تشکیلات سیاسی جدید بر اساس پای بندی به ولایت فقیه و نبرد با اسرائیل پی‌ریزی کنند . مجموعه این گروهها که به عنوان "شورای لبنان " شناخته می‌شد ، در مه 1984 به نام "حزب‌الله انقلاب‌اسلامی لبنان " تغییر نام داد.9 ولی تا سال 1985 مخفیانه به فعالیت خود ادامه می‌داد. وظایف این شورا نه نفره در ابتدای تشکیل عبارت بود از:
1- سازماندهی تشکیلات نظامی - امنیتی
2-سازماندهی تشکیلات سیاسی
3-گسترش عملیات علیه اسرائیل
4-مقابله با تمام دشمنان: اسرائیل، غرب ، تجمع اعراب و نظام سیاسی لبنان
5- جلوگیری از صلح با اسرائیل
6- گسترش اندیشه اسلامی از طریق فعالیت فرهنگی10
حزب الله در نامه معروف خود "مانیفست حزب‌الله " در سال 1985 که به طور رسمی منتشر شد اذعان داشت : ".... تعهد خود را نسبت به رهبری یگانه ، حکیمانه و عادلانه ولی فقیه جامع الشرایط که در حال حاضر در شخص امام آیه‌الله‌العظمی روح‌الله‌الموسوی‌الخمینی(دام ظله) تجسم یافته است ، اعلام می‌داریم او برانگیزاننده انقلاب اسلامی و نهضت با عظمت آنان می‌باشد . "11 شیخ صبحی طفیلی دبیر کل پیشین حزب الله با اشاره به اقدامات اولیه برای شکل گیری این حزب از اوضاع نابسامان و به هم ریخته و به هم آمیخته شدن تجارت و سیاست و دین سخن می‌گوید و این اوضاع را باعث پایه ریزی گروهی(حزب‌الله) بر پایه اصول خدشه ناپذیر اسلام که بتواند اوضاع را تحت تاثیر قرار دهد عنوان می‌کند. برخورداری از شعارهای باز و گسترده که باعث می‌شد برداشتی بسته و انحصاری از شیوه رفتار سران و موسسان حزب بدست نیاید باعث جذب اقشار مختلف معتقدان به اهداف حزب شد .
الگوی رهبری جمعی برای حزب انتخاب شد و کادر رهبری "شورا " نام گرفت . تعداد اعضای شورا که انتخاب آنها پس از مشورت با فعالان اصلی حزب صورت می‌گیرد در دوره‌های مختلف متفاوت بود . با پیشرفت فعالیت‌ها نیاز به اصلاح ساختار تشکیلاتی شورا و روش انتخاب اعضای آن احساس شد ، از این رو برای اولین بار تعداد اعضای شورا نه نفر و برای یکسال از طرف کادرهای اصلی انتخاب شدند . شورا نیز دبیر کل را از میان اعضای خود انتخاب می‌کرد و سایر وظایف در بین بقیه اعضا براساس آیین نامه داخلی تقسیم می‌شد . شیخ صبحی طفیلی در پنجم نوامبر 1989 بعنوان دبیر کل انتخاب شد. پس از آن اجرای پاره‌ای اصلاحات در تشکیلات حزب تصویب شد . تعداد اعضای شورا به هفت نفر تقلیل یافت ، سمت جانشین دبیرکل ایجاد شد و مدت ماموریت شورا به دوسال افزایش یافت .
در ماه مه 1991 شهید سید عباس موسوی دبیر کل شد که در فوریه 1992 به شهادت رسید . پس از او سید حسن نصرالله به سمت دبیرکلی انتخاب شد که هم اکنون نیز این سمت را عهده‌دار است. در این مدت دو اصلاح نیز صورت گرفته است ماموریت شورا به سه سال افزایش یافته و انحصار انتخاب دبیر کل به دو دوره متوالی برداشته شده و دبیر کل می تواند برای دوره های متوالی نامزد شده انتخاب شود . حمله اسرائیل به لبنان در سال 1982 در واقع آغاز مقاومت حزب‌الله بود . حزب‌الله مقاومت اسلامی بر ضد اسرائیل را با امکانات اندکی که در اختیار داشت و نیروهای انسانی کم آغاز کرد . تجربیات نظامی نیروهای مقاومت تحت حمایت و زیر نظر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران سریع رشد کرد و کوششهای مستمر برای جبران کاستی‌ها صورت ‌گرفت . از سال 1982 ایران برای پیشبرد اهداف گوناگون خود در میان شیعیان کمکهای فراوانی به لبنان ارسال کرد . این کمک ها برای تسلیح و تجهیز مالی حزب‌الله در مقابل اسرائیل و انجام خدمات اجتماعی و بهداشتی استفاده می‌شد .
پاسداران حاضر در منطقه در امر آموزش نیروهای لبنانی مشغول فعالیت بودند.12 البته در سالهای اخیر به دلایل مختلف از جمله مسائل داخلی ایران و خودکفایی نسبی حزب الله میزان این کمکها نسبت به سالهای اولیه کاهش پیدا کرده است. مخفی کاری در عملیات‌ها و استفاده از شیوه‌های غافلگیرانه بیشترین اهداف را با کمترین خسارت برای مبارزان لبنانی در برداشت . همچنین حزب‌الله برای در امان ماندن از بمباران هوایی از تسلیحات قابل حمل و سبک‌تر استفاده می‌کرد که این باعث سهولت در تحرک و تغییر سریع و راحت‌‌تر مواضع می‌شد . این روشها باعث ترس سربازان دشمن و آماده باش دایم آنها بود که به فرسایش توان نظامی آنها می‌انجامید این تحرکات که در پرتو آموزشهای نیروهای نظامی ایرانی انجام می‌شد در نهایت اسرائیل را مجبور به عقب نشینی از بخش عمده لبنان کرد. همچنین در آخرین نبرد عمده مشهور به جنگ 33 روزه که اسرائیل می‌خواست کار حزب‌الله را یکسره کند موجبات شکست او را فراهم کرد .
*مبارزات حزب الله
در بعد مبارزاتی طرفهای مبارزه حزب قبل از پیمان طائف کاملا مشخص بودند و نظر این جنبش مبارزه با آنها بود (اسرائیل ، غرب ، نظام سیاسی لبنان و.....) که پس از پیمان طائف نظر حزب الله اصطلاحا به واقع گرایی نزدیک شد و سیاست ائتلاف با دیگر گروهها و نزدیکی به دولت در برنامه‌های حزب الله دیده شد. در بعد سیاسی حزب‌الله لبنان از ابتدای تاسیس خود نظام سیاسی لبنان را نظامی غیرمشروع و غیراسلامی می‌دانست و در برهه‌هایی از زمان با ارتش لبنان درگیر شده و خواستار تغییر نظام بود در تابستان 1371 با توجه به جو نظام بین‌الملل و تحولات مهم آن که با تحولات داخلی لبنان در ارتباط بود حزب الله تصمیم گرفت در نظام سیاسی لبنان مشارکت کند و این کار را از طریق شرکت در انتخابات پارلمان عملی ساخت. از جمله این تحولات می‌توان به پایان جنگ ایران و عراق ، احیای مذاکرات اعراب و اسرائیل در کنفرانس مادرید 1370 ومهمترین آن امضای پیمان طائف (منشور آشتی ملی لبنان ) 1368 اشاره کرد.13
جنبش حزب الله به عنوان یکی از مهمترین گروههای شبه نظامی لبنان تحت تاثیر این تحولات قرار گرفت.بدین ترتیب در عملکردها و مواضع این حزب در دهه نود میلادی تغییرات گسترده‌ای حادث شد. به گونه‌ای که حزب الله در پایان دهه نود میلادی و شروع هزاره جدید چهره‌ای متفاوت از دهه هشتاد از خود نشان داد. حزب‌الله که تا پیش از پیمان طائف روابط چندانی با سایر گروههای لبنان نداشت در جریان مبارزات انتخاباتی سال1992با برخی گروهها ائتلاف کرد. به طوری که نامزدهای انتخاباتی حزب الله با نامزدهای جنبش امل ، حزب کمونیست ، حزب قومی سوری و حزب بعث در یک فهرست در کنار هم قرار گرفتند. از این ائتلاف 12 نفر به مجلس راه یافتند. حزب‌الله با این کار صحنه مبارزه خود را از نظامی به صحنه‌های سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی گسترش داد .
در این راستا حزب‌الله از لحاظ اقتصادی و اجتماعی با اعطای کمک‌های تحصیلی به مستضعفان ، توزیع داروی رایگان بین بیماران ، تقسیم آب بین نیازمندان و ارائه خدمات درمانی به محرومان فعالیت می کرد . همچنین با شرکت در انتخابات شوراهای شهر و روستا در سال 1998 و پیروزی در آن با توجه به اینکه دولت برای این شوراها بودجه در نظر می گیرد حزب‌الله با این کار در قوه مجریه نیز مشارکت کرد. از سویی دیگر نظر حزب در امور غیر نظامی ارائه خدمات به عامه مردم خصوصا شیعیان بود. کار ارائه خدمات اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی به مردم از طریق فعالیت جهاد سازندگی حزب الله ، دفتر بنیاد شهید و کمیته امداد در لبنان انجام می گرفت.
*دستاوردهای حزب الله
در ابعاد مختلف حزب الله از زمان تاسیس دستاوردهای بسیاری داشته است تثبیت خود در‌فضای سیاسی مبارزاتی لبنان ، به شکست کشاندن اسرائیل در مقاطع مختلف و شهرت یافتن در سطح جهانی به مبارزه با اسرائیل (به طوریکه هرجا سخن از مبارزه با اسرائیل است نام حزب الله در اذهان متبلور می‌شود) ، موفقیت در مبارزه با سایر گروهها ، ارائه خدماتی متنوع به اقشار مردم خصوصا شیعیان و ایفای نقش در مجلس قانونگذاری و شوراهای شهر و روستا جزو اهم دستاوردهای حزب الله است. در بعد مبارزاتی انجام بسیاری از انفجارها علیه اسرائیل و وارد کردن تلفات انسانی به آنها همچنین بیرون راندن اسرائیل از بیشتر خاک لبنان، مقاومت و عقیم گذاشتن بسیاری از حملات و عملیات های نظامی دشمن و پیروزی در جنگ 33 روزه وآزادی اسرای لبنانی از مهمترین موارد است.
در بعد غیر نظامی حزب الله از سال 1984(1363) شروع به ساخت مدرسه ، درمانگاه و بیمارستان کرد و تعاونی‌های مصرف زیادی را در مناطق مختلف لبنان و به طور عمده در مناطق شیعه نشین تاسیس کرد. همچنین با کمک ایران اقدام به تاسیس موسساتی مانند بنیاد شهید(1983) ، جهاد سازندگی(1984) ، سازمان بهداشت اسلامی(1985) ، کمیته امداد(1987) ، بنیاد جانبازان(1990) و ..... نمود. این موسسات در ارتباط مستقیم با موسسات مشابه خود در ایران بودند اما توسط لبنانی‌‌ها اداره می‌شدند.13 همه این موارد را می‌توان دستاورد برای حزب الله بشمار آورد چون موفقیت در شروع و تداوم ارائه خدمات این موسسات در کنار دولت لبنان باعث استحکام حزب الله در لبنان شده است این موسسات به غیر شیعیان نیز خدمات ارائه می‌دهد حتی در بین کارکنان آنها غیر مسلمان نیز وجود دارد. این فعالیت‌ها با تایید ولی فقیه زمان (امام‌خمینی(ره) و مقام معظم رهبری) از طرف حزب‌الله با هماهنگی و کمک ایران صورت ‌گرفت.
*مولفه های تاثیر پذیری حزب‌الله از انقلاب ایران
1- ولایت فقیه و رهبری امام‌خمینی(ره)
اصلی ترین ویژگی حزب‌الله در مقایسه با سایر گروههای اسلام گرای جهان عرب پذیرش نظریه ولایت فقیه و رهبری امام‌خمینی(ره) است .این ویژگی بر کلیه ارکان تشکیلاتی و همچنین دیدگاه حزب‌الله سیطره داشته و در واقع یکی از دلایل اصلی ادغام مجموعه‌های کوچک اسلام گرا در لبنان در سال 1982 و تشکیل حزب‌الله است. نخستین اعضای شورای رهبری حزب‌الله که در سال 1361 تشکیل شد به ایران آمده و با امام‌خمینی(ره) دیدار کردند بدین ترتیب ارتباط رسمی و تشکیلاتی مبتنی بر پیروی از ولایت فقیه میان حزب‌الله و ایران برقرار شد.
2- محوریت روحانیت در ارکان حزب‌الله
نقشی که روحانیون در ارکان مختلف حزب‌الله دارند در هیچ یک از احزاب و سازمانهای لبنانی سابقه ندارد از تاسیس حزب‌الله تا کنون همواره اکثریت اعضای شورای حزب‌الله را روحانیون تشکیل داده‌اند سخنگو و معاون دبیر کل همیشه روحانی بوده‌اند . اکثر روحانیون حزب در نجف تحصیل کرده‌اند و تحت تاثیر روحانیون و علمای ایرانی بوده‌اند .
3- نماد‌های شیعی
استفاده حزب‌الله از نمادها و سمبل‌های مذهب شیعه برای انتقال پیام‌های خود و تحریک و تشویق اعضا و پیروان به شیوه عمل خود بسیار موثر بوده است . علیرغم تفاوت در فرهنگ و جامعه ایران و لبنان این جلوه دیگری از اثر پذیری حزب‌الله از انقلاب اسلامی ایران است نمادهایی مانند عاشورا ، شهادت امام حسین(ع) سیره و جنگ های پیامبر(ص) و امام علی(ع) و ... حزب‌الله را در انتقال پیام‌هایی مانند جهاد ، شهادت ، استقامت و تحمل پذیری توانمندتر ‌ساخت. استفاده از این سبملها و تشویق به اتحاد و برادری در اندیشه شیعه باعث شد افراد با پیوستن به این گروه از لبنانی بودن یا عضو یک طایفه محروم بودن در کشوری که از طریق جنگ طوایف مختلف و متعدد پاره پاره شده بود دست بردارند .
نهایتا تشکیل حزب‌الله هر چند تنها به ابتکار ایران نبوده است و گروههای مختلف شیعی خود به این نتیجه رسیده بودند ولی شاید نقش ایران تولد این حزب را جلو انداخته باشد . از سوی دیگر جهت دهی ایران در تولد و تشکیلات این حزب بخوبی نمایان است و همچنان این گروه چه از لحاظ مادی یا سیاسی و یا سایر جوانب بیشترین کمک ایران را به خود اختصاص داده است سفرهای پیاپی سران حزب‌الله ، دیدارهای دبیرکل حزب‌الله با رهبر معظم انقلاب و کمکهای مالی ، نظامی و اطلاعاتی ایران به این حزب همه خبر از ادامه رابطه صمیمی و برادرانه حزب‌الله با ایران دارد . البته ایران با دیگر گروههای شیعی و همچنین برخی گروههای دیگر نیز ارتباط دارد و از آنان نیز حمایت می‌کند.
*نتیجه گیری
در این تحقیق سعی شده است تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر گروههای مسلمان لبنان بررسی شود با نگاهی به اوضاع سیاسی لبنان دیدیم که تا قبل از رفتن امام موسی صدر از ایران طوایف شیعی در معادلات لبنان جایگاهی نداشتند و امام موسی صدر بعنوان منجی شیعیان لبنان آنها را در تشکیلات سیاسی ، نظامی و اجتماعی سامان داد . تشکیل مجلس اعلای شیعیان لبنان ، حرکه المحرومین و جنبش امل محصول حضور امام موسی صدر در لبنان بود که متاسفانه ایشان یک سال قبل از انقلاب اسلامی در لیبی ناپدید شد. پس از ناپدید شدن امام موسی صدر جنبش امل که در ورطه ای از ناامیدی بود با پیروزی انقلاب اسلامی و حمایتهای نظام جدید در ایران جان تازه گرفت .
هر چند تاثیر انقلاب ایران در لبنان باعث ظهور دولتی اسلامی در لبنان مانند ایران نشد ولی ظهور حزب الله لبنان که تحت تاثیر مستقیم ایران انقلابی پا به عرصه لبنان گذاشت نشانه بارز تاثیر انقلاب ایران در لبنان است . هر چند شیعیان لبنان بخاطر روابط دیرینه با ایران علاقمند به ایران با حکومت اسلامی بودند ولی غیر از اشتراک مذهبی فقر ، ضعف و ستم روا شده بر شیعیان نیز در این تاثیر پذیری قابل توجه است . در لبنان که کشوری طایفه ای است شیعیان جایگاهی نداشتند نشان دادیم که در اثر تلاش های امام موسی صدر و انقلاب ایران هم اکنون در لبنان گروههای شیعی نقش بسزا و تعیین کننده ای دارند .
حزب الله که در اوایل دهه 80 تاسیس شد در مبارزه با اسرائیل به پیروزی های مهمی دست یافت که نمونه آخر آن در جنگ 33 روزه و آزادی برخی اسرا را می‌توان نام برد به شدت متاثر از ایران است. این حزب پس از ایفای نقشی مهم در مبارزه با اسرائیل در ابعاد قانونگذاری با شرکت در انتخابات پارلمان و انتخابات شوراهای شهر و روستا به ایفای نقش در وجوه سیاسی و اجتماعی پرداخت. حزب الله انواع خدمات را به مردم لبنان ارائه داده و به تبلیغ مبارزه با اسرائیل (دشمن شماره یک جهان اسلام) می پردازد. بطور کلی تاثیر انقلاب ایران را مشخصا می توان در امور زیر بین مسلمانان لبنان بویژه شعیان مشاهده کرد :
الف : تقویت حرکتهای اسلامی بطور مشخص امل و تقویت جایگاه ضعیف شیعیان در بین طوایف لبنان (همانطور که ذکر شد قدرت در لبنان طایفه ای است )
ب : ایجاد گروه جدید رادیکال حزب الله در عرصه سیاسی مبارزاتی لبنان ( چون امل در نظر ایران محافظه کار و بدنبال اصلاحات بود نه مبارزه با وضع موجود . )
ج : سعی در تشکیل حکومتی در لبنان که بدنبال منافع اکثریت باشد با ایجاد روابط با دولت لبنان و سفرهای مقامات دو کشور و استفاده از بازوی حزب الله و دیگر گروههای تاثیر پذیر در این راستا .
امروزه تاثیر انقلاب اسلامی در لبنان حتی در سطوح ظاهری نیز نمایان است ، تعداد زیادی از تصاویر امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری در نقاط مختلف لبنان به چشم می خورد و برروی دیوارها عکس شهدایی که در راه مبارزه با اسرائیل جان خود را از دست داده اند به چشم می خورد . فرجام سخن اینکه انقلاب اسلامی ایران در لبنان بویژه بین گروههای مسلمان شیعه تاثیر شگرف و تعیین کننده ای بجا گذاشته و حزب الله را در صدر اخبار خاورمیانه نشانده است. در اخبار خاورمیانه همیشه نام حزب الله لبنان به چشم می خورد گروهی که هم از لحاظ ایدئولوژیکی ، تشکیلاتی و هم عملکردی وابسته و متاثر از ایران است .
*پی نوشت:
1 - محمدباقر حشمت زاده، تاثیر انقلاب اسلامی بر کشورهای اسلامی (تهران : سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1385)، ص 69
2 - جان . ال . اسپوزیتو ، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن ، ترجمه محسن مدیر شانه چی ، (تهران : باز ، 1382 ) ، ص 60
3 - صحیفه نور ، ج 11 ، ص 266 ، تاریخ 22/11/1358
4 - قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، (قم : نشر حقوق اسلامی ، 1378 ) ، ص 17 .
5 - محمد طلوعی ، فرهنگ جامع سیاسی ، (تهران : نشر قلم ، 1372 ) ، ص 748 .
6 - هـ . علیزاده ، فرهنگ سیاسی لبنان ، ترجمه محمد رضا گلسرخی و محمد رضا معمایی ، (تهران : سفیر ، 1368 ) ، ص 13 .
7 - منوچهر محمدی ، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ، (تهران : انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، 1385 ) ، ص 235 .
8 - محمد رضا اکبر ، سیمای امام خمینی (ره) ، (ب . م : پیام عترت ، 1378 ) ، ص 84 .
9 - مسعود اسداللهی ، از مقاومت تا پیروزی تاریخچه حزب الله لبنان ، (تهران : موسسه مطالعات و تحقیقات اندیشه سازان نور ، 1379 ) ، ص ص 68 - 67 .
10- همان ، ص 69 .
11- همان ، ص 193 - 192 .
12- جان . ال . اسپوزیتو ، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن ، ترجمه محسن مدیر شانه چی ، (تهران : باز ، 1382 ) ، ص 141.
13- سایت پگاه حوزه (سایت حوزه علمیه قم)
14- مسعود اسدالهی، پیشین، ص 151 .