خودسانسوری؛ ریشه «دو رفتاری»

بصیرت: زمانی که فردی نتواند در شرایط فردی و اجتماعی و سازمانی خود واقعی خویش را بروز دهد، مجبور به خودسانسوری می شود. لذا عدم بروز خود واقعی، فرد را به دو رویی می کشاند. این مطلب نظر دکتر عبدالمحمد طاهری، متخصص در تعلیم و تربیت است.
این استاد دانشگاه، بخشی از معضل دورویی را ناشی از بار فرهنگی جامعه و بخشی را نیز نشأت گرفته از خط قرمزهای موجود در جامعه می داند. او معتقد است جوامعی که به سمت خودسانسوری نمی روند آبدیده شده اند و این آبدیدگی به جهت تحولات فرهنگی آن جامعه است که چهارچوب هایش برای همگان شفاف است. راستی چرا برخی ها به «دورویی» متوسل می شوند؟ طاهری معتقد است بخشی از این رویکرد، ریشه های اقتصادی دارد یعنی وقتی نمی توانیم با دیگران در یک سطح قرار بگیریم؛ دورویی ایجاد می شود.
تحقیقی که در مرکز تحقیقات دانشگاه تهران در خصوص دورویی با مبحث روزه داری انجام شده است، نشان می دهد، والدینی که روزه دار نبودند و وانمود می کردند که روزه دار هستند؛ بعدها فرزندانشان دست به رفتارهای نفاق گونه می زنند. بدین ترتیب، فرزندان آنها در هنگامی که به آنان روزه داری واجب می شد، روزه نمی گرفتند اما به روزه دار بودن تظاهر می کردند! ولی والدینی که روزه دار بودند فرزندانشان رفتار بهنجاری انجام می دادند. وقتی رفتارها توأم با صداقت نبوده و با دورویی همراه باشد بازتابش رفتارهای نابهنجار است.
رفتارهای ریاکارانه و دورویی تأثیر منفی بر افراد و به تبع بر جامعه دارد. دورویی موجب تزلزل در نظام خانوادگی می شود. طاهری بر این باور است که دورویی و دروغگویی با هم در تعامل هستند و افراد دروغگو، دورو نیز هستند. گابریل گارسیا نظریه پردازی است که چهار مورد را در نظام خانوادگی باعث سازگاری می داند. اولین مورد صداقت و پایبندی به ارزش ها است؛ به این معنا که همسران نباید به یکدیگر دروغ بگویند و یا مخفی کاری کنند. دومین مورد آن است که بدون غرض ورزی با یکدیگر صحبت کنند؛ یعنی در شنیدن و بیان موضوع غرضی نداشته باشند و مورد سوم آنکه افراد به دنبال هر آنچه که بلد نیستند باشند. چهارمین مورد هم صبر است که به قول حافظ «مرغ زیرک چون به دام افتد تحمل بایدش». به گفته دکتر طاهری اگر افراد بیاموزند که ازدواج فتح قله است، آنگاه می دانند که باید برای رسیدن به نوک قله، صبر و تلاش داشته باشند.
طاهری معتقد است در بین همسران معادله نیاز و انتظار برقرار است. وقتی همسران در ابعاد مختلف در محیط خانواده به رضامندی دست یابند در آن صورت دیگر خلأیی وجود نداشته و به دورویی، دو رفتاری و دروغگویی روی نمی آورند.
این متخصص در علوم تربیتی تنها راهکار مقابله با دورویی، دورنگی، دورفتاری و دروغگویی را، آموزش می داند. آنگاه که هر فرد بداند با مخاطب خود به چه شیوه ای رفتار کند که او را وادار به پنهان کاری و به تبع آن دروغگویی نکند؛ او بازی را برده است. مشکل اصلی همسران در این زمینه آن است که آموزش کافی برای برقراری ارتباط ندیده اند و شیوه های نوین ارتباطات را نمی دانند و این مسئله است که زوجین را به سوی کسانی که این شیوه های نوین و جذاب ارتباطی را می دانند، کشیده شود. این مسئله نیز موجب می شود در برابر زوج خود پنهان کاری کرده و این پنهان کاری، دورویی، دو رفتاری و دروغگویی را به همراه خواهد داشت. راهکار مقابله با این نابهنجاری دورویی، فقط آموزش و یادگیری شیوه های نوین ارتباطی است.
آذر رسولی