سهم اندیشه‌های امام خمینی(ره) از دروس دانشگاه‌های دولتی (بخش پایانی)

 گزارش از قاسم رحمانی
«حضرت امام خمینی رحمت الله علیه یک شخصیت جامع بود. از نظریات ایشان می توان در حوزه های سیاسی، فلسفی، کلامی، جامعه شناسی، روانشناسی، اقتصاد، حقوق، اخلاق، تعلیم و تربیت، عرفان و دیگر مباحث حوزه های علوم اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی استفاده کرد و به کلیه نظریات برآمده از غرب و شرق پاسخ داد. بنابراین داشتن تنها یک درس با عنوان وصیتنامه امام (ره)- اگر در همه دانشگاه ها تدریس شود- نوعی رفع تکلیف است؛ چرا که پرداختن به آراء و اندیشه های خمینی کبیر نیاز به گستردگی و تعمق بیشتر دارد.»
اینها حرف های یک کارشناس فرهنگی است که سابقه تدریس در حوزه علوم انسانی دانشگاه ها را دارد و با اندیشه های خمینی کبیر آشناست. «صادقی» می افزاید: «اندیشه ها و آراء امام خمینی رضوان الله تعالی علیه چون برای منافع شخصی طرح نشده، از خلوص بالایی برخوردار است. با وجود اینکه حضرت امام (ره) معصوم نبودند، اما نظریات ایشان با کمترین ضریب خطای انسانی مطرح شده و در زمان معاصر بهترین منبع برای پاسخ به سؤالات بشر به حساب می آید.»
آراء امام در حوزه نظری
صادقی ادامه می دهد: «در عرصه نظری، اندیشه های حضرت امام خمینی رحمت الله علیه جامع و مانع بوده و راهگشای جوامع بشری است؛ اما مشکل اینجاست که آرا آن بزرگوار بعضاً در باورها تثبیت نشده و عمق پیدا نکرده است اول این را باید رفع کنیم.»
این صاحب نظر مسائل دینی اضافه می کند: «مردم باید باور کنند که اگر سلوک و رفتار آن حضرت را بر زندگی خود حاکم نمایند سعادت دنیا و آخرتشان تأمین می شود و اندیشه های بلند ایشان می تواند پایه فکری زندگی فردی و جمعی همگان باشد.»
علیرضا زاکانی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در این باره می گوید: «از پیروزی انقلاب اسلامی به این طرف در حوزه علوم انسانی توسعه پیدا کرده ایم؛ اما بیش از آنکه از داشته های خودمان استفاده کنیم، از دیگران گرفته ایم».
گنجه ای مدیر یک موسسه علمی- کاربردی نیز در پاسخ به اینکه چرا در حوزه های نظری دانشگاه ها از آراء حضرت امام استفاده آنچنانی نمی شود، می گوید: «فراهم نبودن زمینه های لازم برای ترویج آراء امام (ره) راه را بر طرح اندیشه های تابناک خمینی بت شکن بسته است.»
این مدیر که سالهای زیادی را در زمره سربازان خمینی روح خدا به جنگ شب پرستان بعثی رفته است، می افزاید: «حضرت امام خمینی رحمت الله علیه یک فقیه جامع الشرایط بود و ایشان آگاه به شرایط روزگار خویش و یک مورد استثنایی به شمار می رفت و می رود که هنوز بسیاری از ابعاد شخصیتش از نظرها پنهان مانده و یا نسبت به آن غفلت وجود دارد.»
باورسازی در مردم
«باید این باور در مردم به ویژه دانشجویان، نخبگان و مدیران اجرایی به وجود آید که اندیشه حضرت امام خمینی رحمت الله و رفتار ایشان، عین «اسلام ناب» است. امام فقیه جامع الشرایط تالی تلو معصوم است. به این معنا که بعد از امام معصوم(ع) با یک درجه تخفیف، فقیه جامع الشرایط یا همان ولی فقیه، مروج و حاکم کننده اسلام ناب محمدی به حساب می آید. اگر بپذیریم که همه حرکت او در مسیر خدا و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده، آنوقت فرهنگسازان به جامعه تعلیم می دهند تا این باور عمومی شکل بگیرد، به این می گویند باورسازی.»
این کارشناس فرهنگی آشنا با مبانی فکری حضرت امام (ره) در ادامه سخنانش می افزاید: «در باورسازی، رسالت اصلی بر دوش فرهنگسازان است. برای تثبیت باورها باید مجموعه نهادهای فرهنگی بسیج شوند و سهم هر یک در گسترش این باورها نیز مشخص باشد. صادقی ادامه می دهد: «به کارگیری مجموعه فرهنگسازان و تعیین سهم هر یک از گسترش باور در میان مردم موجب باورسازی گسترده در جامعه می شود که ما در این مسئله ضعف داریم و بالطبع برای باورسازی در زمینه اندیشه های فکری امام هم با مشکل مواجه هستیم.»
وقتی تعریف باورسازی را با «گنجه ای» در میان می گذارم، می گوید: «این باورسازی باید در میان نوجوانان و جوانان نهادینه شود. دانش آموزان و دانشجویان به عنوان گروه های تأثیرگذار بر جامعه اگر این باورها را در خود تقویت کنند، خود به خود جامعه به سوی پذیرفتن آن باور و فرهنگ سازی پیش می رود.»
«زاکانی» با اشاره به نقش حضرت امام خمینی رحمت الله علیه در تاریخ معاصر ایران به کیهان می گوید: «امام (ره) در تاریخ معاصر ما بیان کننده اسلام نابی است که تمام وجوه انسانی و اجتماعی را بیان می کند و در تمام حوزه ها صاحب نظر و اندیشه است.»
نماینده مردم تهران ادامه می دهد: «اندیشه و سیره امام (ره) باید چراغ هدایت نسل های آینده باشد و برای این کارلازم است که نیازمندی های اجتماعی خود را از دل آراء و نظریات آن به جنات رفته استخراج کرده و با بررسی و تحلیل آنها و براساس شرایط زمانی در اختیار جامعه قرار دهیم؛ البته به شکلی که برای تمام ذائقه ها باور پذیر باشد.»
مرحله بعد، تفکیک
«حتماً نیاز است که برای انتقال پیام حضرت امام رحمت الله علیه به نسل آینده، دسته بندی موضوعی به صورت منظم صورت گرفته و کار تحلیلی روی آن انجام شود و بالاخره شالوده آن مورد استفاده دانشگاه ها و حتی مدارس قرار گیرد و تدریجاً در جامعه فراگیر شود.» «علیرضا زاکانی»، رئیس سابق بسیج دانشجویی کل کشور با اشاره به نکات فوق می افزاید: «گروه های مختلفی باید روی اندیشه های حضرت امام به صورت موضوعی و تفکیک شده کار کنند که مشخصه این افراد اعتقاد به راه امام و سواد بالا جهت درک آراء و نظرات آن بزرگوار است.»
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی درباره ابزار لازم برای گسترش و ترویج افکار و اندیشه های خمینی کبیر، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران معتقد است: «اولاً این کار آدم های خاص خودش را می خواهد، ثانیاً وقت زیاد و گسترده می طلبد تا تک تک ابعاد آن نظریه ها به درستی بررسی شود و سپس فراروی دانشجویان و طالبان علم قرار گیرد. در حوزه علوم انسانی، ما نیاز به تولید مبانی اسلامی داریم چرا که نگاه علوم انسانی ما، ترویج براساس مبانی غربی است بنابراین آمدن افرادی که فهم درستی از اندیشه های امام راحل دارند برای تفکیک موضوعی و تحلیل داده های آن بسیار لازم به نظر می رسد.»
زاکانی مشخصه دیگر این افراد را دانستن نیاز امروز جهان می داند چراکه با اندیشه های امام(ره) به سؤالات امروز جهان غرب و شرق می توان پاسخ داد.
اندیشه های امام در حوزه عمل
«اندیشه امام(ره) در عرصه اجرا باید ظهور و بروز پیدا کند و عملیاتی شود.»
«صادقی» که کارشناس ارشد مسائل فرهنگی و دینی است، با اشاره به این نکته می افزاید: «اندیشه های بنیانگذار کبیر جمهوری اسلامی در عرصه نظری در برابر تمام اندیشه های غربی و شرقی قادر به برتری است؛ اما وقتی در مقام عمل قرار می گیریم، اثر آن را کمرنگ تر می یابیم که دلیل آن نبودن سازوکار مناسب برای اجرایی شدن افکار و نظریه های آن پیر سفر کرده است.»
وی تصریح می کند: «نظریات امام(ره) زمانی در عرصه های اجرایی به منصه ظهور می رسد که نخبگان و مدیران اجرایی درصدد انجام وظایف خود در چارچوب آراء و جهان بینی آن حضرت باشند و همین مسئله هم کمک می کند که کتب درسی دانشگاهی ما عرصه طرح نظریات رهبر فقید جمهوری اسلامی قرار گیرد و دانشجویان، علوم مختلف را در این چارچوب فرا بگیرند.» او تاکید دارد که با یک کتاب نمی توان همه آنچه را که امام(ره) در نظر داشت، به جامعه عرضه کرد و فرا راه دانشگاهیان و سپس مسئولان قرار داد.
این کارشناس ارشد مسائل فرهنگی با اشاره به تجربه عملیاتی شدن نظریه ولایت فقیه در زمان حیات طیبه حضرت امام(ره) می افزاید: «ایشان با اندیشه های والای خود مردم را منقلب و متحول کرد و زمینه را برای ظهور نظریه ولایت فقیه مهیا ساخت. به این ترتیب، این نظریه عملیاتی شد و نظام ولایت فقیه آن هم به شکل مطلقه اش، راهکار اداره تمام عرصه های حکومتی و زندگی مردم شد و حال سؤال این است که چه مقدار به همین مقوله که اصل بنیادی قانون اساسی است در دانشگاه ها پرداخت می شود و پیرامون آن به دانشجویان اطلاعات می دهند.»
توجه به اندیشه های رهبر معظم انقلاب
علیرضا زاکانی نماینده مردم تهران می گوید: «رهبر معظم انقلاب ادامه دهنده همان اسلام نابی است که امام راحل عظیم الشأن برای ما به ارمغان آورد و با توجه به سیره و روش عمل ایشان می توان به سیره و روش عمل حضرت امام(ره) که مبتنی بر اسلام ناب است، بسیار نزدیک شد.»
«صادقی» نیز معتقد است که می توان از آراء و اندیشه های حضرت آیت الله خامنه ای هم محورهای علمی در تمام حوزه ها استخراج کرد و مورد استفاده دانشجویان و اندیشمندان قرار داد. این کارشناس ارشد مسائل فرهنگی می افزاید: «از نامه رهبر معظم انقلاب به جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه درباره جنبش نرم افزاری، 45 محور علمی استخراج شده است؛ اما هیچکدام از این محورها در صحنه عمل و اجرا، بروز و ظهور نداشته است.»
«صادقی» عمل براساس سخنان رهبر معظم انقلاب را درگرو اعتقاد به خط ولایت به عنوان خط معصوم(ع) می داند و می افزاید: «نظر مقام عظمای ولایت باید بدون دخل و تصرف و اضافه کردن افکار دیگر منعکس شود تا درجه خلوص خود را درحد اعلاء حفظ کند. دراین صورت اثربخش خواهد بود.»
گنجه ای، مدیر یک موسسه علمی- کاربردی نیز تصریح می کند: «باید درباره نظرات رهبر معظم انقلاب در زمینه های مختلف در دانشگاه ها و در سر کلاس ها بحث و گفت وگو و تحلیل صورت گیرد تا دانشجویان در موضوعات گوناگون از اندیشه های ارزشمند حضرت آیت الله خامنه ای استفاده کنند و این کار فقط از اساتید معتقد به خط ولایت که از معلومات و سواد بالایی برخوردارند برمی آید».