آشکارسازی رفتار آمریکا در نقض حقوق انسانی

* گزارش UPR چه کارکردی در ارتباط با کشورهای مختلف دارد؟
** گزارش UPR توسط مجموعه‌ای از حقوقدانانی تهیه شده است که فعالیت خود را در چارچوب کمیته حقوق بشر مجمع عمومی سازمان ملل به انجام می‌رساند. این گزارش ماهیت مرحله‌ای داشته و روند اجرای سیاست‌های مربوط به حقوق بشر کشورها را در حوزه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهد. UPR مخفف Unicersal Periodic Review است.
این گزارش مربوط به فعالیت گروه‌های اجتماعی در کشورهای مختلف است. از سوی دیگر نشان می‌دهد به چه میزان گروه‌های مختلف از آزادی عمل برای ایفای نقش در ساختار سیاسی و اجتماعی برخوردارند. این گزارش موضوعات مختلفی را در ارتباط با آزادی بیان، محدودیت‌های اجتماعی که توسط دولت‌ها اعمال می‌شود و همچنین میزان تحرک گروه‌های مختلف، تبیین کرده است.
لازم به توضیح است گزارش UPR در سال 2010 مربوط به 160 کشور جهان است که بررسی آن در نوامبر جاری در ژنو در حال انجام است.
طبعاً هر کشوری باید در برابر گزارش ارائه شده پاسخگو باشد. تاکنون چنین گزارشی درباره کشورهای صنعتی غرب به ویژه آمریکا منتشر نشده بود. این گزارش نشان داد که حقوق بشر در چنین کشورهایی به میزان گسترده‌ای نقض می‌شود.
* چرا در گزارش UPR امسال، در مورد نقض حقوق بشر در آمریکا مطالب زیادی گنجانده شده است؟
** آمریکایی‌ها تاکنون مبادرت به محکوم کردن کشورهای مختلف در ارتباط با موضوع حقوق بشر کرده‌اند آنان هر سال گزارشی را توسط وزارت خارجه خود تهیه می‌کنند که به موجب آن درباره اجرا یا اجرا نشدن حقوق بشر در کشورهای مختلف قضاوت می‌کنند. این موضوع تاکنون فشارهای سیاسی زیادی را برکشورهای مختلف جهان از جمله جمهوری اسلامی ایرا ن اعمال کرده است.
در شرایط موجود، شاهد جلوه‌هایی از اقدامات غیر تبعیض‌آمیز درباره بررسی فرآیند حقوق بشر در کشورهای مختلف توسط نهادهای بین‌المللی هستیم. اگرچه در این گزارش، مطالب واقعی درباره سیاست عملی کشورهای اروپایی و آمریکا در سطح کمتری ارائه شده است، اما می‌توان آن را گامی مؤثر در جهت آشکارسازی واقعیت‌های رفتاری کشورهای صنعتی غرب در ارتباط با موضوع حقوق بشر دانست.
از سوی دیگر باید بر این امر تأکید داشت که حقوق بشر طی سال‌های گذشته به میزانی در آمریکا نقض شده که هر تحلیلگر بی‌نظر و کم‌نظری می‌تواند درباره میزان فشارهای سیاسی و اجتماعی وارد شده بر گروه‌های مختلف اجتماعی و بین‌المللی، شواهدی را مورد ملاحظه قرار دهد. در این ارتباط می‌توان به حوادث مربوط به زندان گوانتانامو و همچنین زندان غریب اشاره داشت.
آمریکایی‌ها در کشورهای مختلف دارای زندان‌های محرمانه هستند و بسیاری از مخالفان خود را می‌ربایند.
اینگونه اقدامات با واکنش بسیاری از کشورها روبرو شده است. نظام بین‌الملل تاکنون به صورت تبعیض‌آمیز با این اقدامات برخورد می‌کرد. در شرایط موجود، زمینه برای انجام فرآیندی به وجود آمده است که اقدامات فراقانونی آمریکا را می‌تواند کنترل و محدود کند. این گزارش گامی در جهت آشکارسازی و شفاف‌سازی سیاست‌های مغایر با حقوق بشر در آمریکا محسوب می‌شود.
* مقامات واشنگتن چه توجیهی برای موارد نقض حقوق بشر در آمریکا داشته‌اند؟
** زمانی که گزارش UPR منتشر شد، مقامات آمریکایی غافلگیر شدند. از سوی دیگر شرایطی به وجود آمد که بسیاری از تحلیلگران و شهروندان این کشور نسبت به الگوهای رفتاری رهبران سیاسی و ساختار حکومتی خود ناامید شدند. گزارش‌های مختلفی در این ارتباط منتشر شد. آمریکایی‌ها در صدد برآمدند تا واقعیت موضوع را نادیده گرفته و چنین فرآیندی را توجیه کنند.
لازم به توضیح است که انتشار این گزارش براساس شواهد موثق تنظیم شده بود. بنابراین، مقامات آمریکایی نتوانستند نسبت به کلیت موضوع واکنش سلبی نشان دهند. به عبارت دیگر، در فضای سیاسی جدید، بسیاری از نهادهای بین‌المللی در کشورهای مختلف بر این امر واقفند که آمریکایی‌ها از اقدامات خشونت‌آمیز در کشورهای مختلف بهره می‌گیرند. این امر را می‌توان به عنوان هنجار پذیرفته شده کشورهای مختلف در ارتباط با سیاست آمریکا دانست.
نادیده گرفتن شواهد ارائه شده در گزارش UPR برای آمریکایی‌ها کار دشواری خواهد بود. به همین دلیل آنان در صدد برآمدند تا این اقدامات را در دو قالب کلی تبیین کنند. مقامات حقوقی آمریکایی در واکنش به گزارش UPR توانستند گزارش حقوقی جدیدی را تنظیم کنند. آنان این گزارش را به کمیته سوم حقوق بین‌الملل مجمع عمومی سازمان ملل ارائه دادند. بر اساس این گزارش، آمریکایی‌ها تلاش کردند نشان دهند که اقدامات انجام گرفته، ناشی از شرایط اضطراری آنان در فضای بین‌المللی بوده است.
از سوی دیگر، برخی محدودیت‌هایی را که دولت آمریکا بر گروه‌های اجتماعی این کشور اعمال کرده است، به عنوان اجرای قانون تلقی کردند. این امر مورد پذیرش بسیاری از کشورها قرار نگرفت و به همین دلیل بود که وقتی در 5 نوامبر 2010 گزارش UPR آمریکا قرائت شد، 47 کشور جهان درباره سیاست‌های حقوق بشر آمریکا توضیحاتی ارائه دادند. طبعاً نماینده دولت آمریکا وظیفه دارد به مدت یک ساعت از خود دفاع کند. این امر نتوانست موقعیت آمریکا را در افکار عمومی بین‌المللی، بازسازی کند.
* آیا در گزارش UPR درباره وضع حقوق بشر در ایران نیز مطالبی ارائه شده است؟
** گزارشی نیز درباره وضع حقوق بشر در ایران منتشر شده است. موضوع ایران باید در 27 نوامبر مورد بررسی قرار گیرد. کمیته سوم حقوق بشر مجمع عمومی سازمان ملل تلاش دارد گزارش تمامی کشورها را مورد بررسی قرار دهد. طبعاً این امر نشان خواهد داد برخی کشورها دارای شرایط خاصی هستند که امکان نظارت بر آنان وجود دارد. به طور مثال گروه‌های اجتماعی مختلفی ممکن است برای آنان گزارش تهیه کنند. به این ترتیب، کار نهادهای بین‌المللی برای تنظیم گزارش UPR در رابطه با ایران ساده است.
طبعاً در این گزارش، برخی موضوعات کلی تبیین شده است، اما نیازمند بررسی بیشتر و دقیق‌تری توسط نمایندگان ایران خواهد بود. برای بررسی و پاسخ به این گونه اقدامات که در گزارش UPR تنظیم شده است، نمایندگان ایران در 27 نوامبر در اجلاسیه کمیته سوم حقوق بشر شرکت می‌کنند.
* تهران چه نگرشی به گزارش UPR درباره آمریکا و جمهوری اسلامی ایران دارد؟
** نمایندگان ایران در اجلاسیه ژنو که در 5 نوامبر برگزار شد، شرکت کردند. برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در این اجلاسیه حضور به هم رساندند. رویکرد آنان بر این امر استوار بود که باید فضای غیرتبعیض‌آمیز در بررسی سیاست حقوق بشر تمامی کشورها وجود داشته باشد. از سوی دیگر، آنان در رابطه با نشانه‌های نقض حقوق بشر در آمریکا مطالبی را مطرح کردند. این مطالب را می‌توان واکنشی نسبت به اقدامات نهادها و مقامات آمریکایی در نادیده گرفتن حقوق بشر طی چند سال گذشته دانست.
آمریکایی‌ها به بهانه حضور در شرایط بحرانی، بیشترین موارد نقض حقوق بشر را در جهان مرتکب شده‌اند. اگر بخش‌هایی خاص از گزارش مربوط به سایت «ویکی لیکس» را مورد بررسی قرار دهیم، مشخص می‌شود به چه میزان نیروهای نظامی آمریکا، گروه‌های اطلاعاتی و امنیتی ایالات متحده و در نهایت گروه‌های خصوصی که در کارهای امنیتی مشارکت دارند، به اقدامات خلاف حقوق بشر مبادرت کرده‌اند.
نشانه‌های رعایت نشدن حقوق بشر از سوی آمریکا در کشورهای پیرامونی، به بهانه ضرورت مبارزه با تروریسم انجام می‌گیرد. امروز این مسأله مطرح شده است که آیا اقدام علیه بشریت می‌تواند با چنین واژه‌های کلی و عمومی تبیین شود؟ این امر تاکنون به گونه‌ای دقیق توسط آمریکایی‌ها پاسخ داده نشده است. بنابراین چنین روندی را که در ارتباط با گزارش UPR منتشر شده است، می‌توان گامی مثبت برای کنترل رفتار تهاجمی قدرت‌های بزرگ همانند آمریکا دانست.