آسیب‌شناسی حاکمان از دیدگاه امام خمینی (بخش دوم و پایانی)
حسن رضایی‌مهر
6. عدم هماهنگی مسئولان و تضعیف و تخریب یکدیگر
از دیگر چالش‌های مهم در امر مدیریت مدیران و متصدیان امور، عدم هماهنگی و نیز اختلاف و دخالت در امور یکدیگر است؛ چرا که یک مرکب (مجموعه) زمانی موجود است که از هماهنگی و انسجام لازم بین اجزا بهره‌مند باشد و اگر حتی یک جزء در یک مجموعه مبتلا به ناخوانی با سایر اجزا گردد، انهدام مجموعه حتمی است و این از مرسولات عقلی سلیم است. بزرگمرد تاریخ انقلاب در این زمینه می‌فرمایند: «شما انصاف می‌دهید که یک مملکتی که خونش را داده و شما را به مسند نشانده، سر مسند جنگ بکنید؟ دعوا بکنید؟ روزنامه‌ها هر روز انتقاد کنند؟ همه را بکوبند؟ به هم تهمت بزنند؟ به هم افترا بزنند؟ آخر این انصاف است؟ پیش خدا چه خواهد شد این؟ این پیش ملت چه انعکاسی دارد؟ خارجی‌ها چه استفاده از آن می‌کنند؟(1)» و نیز فرمودند: «ترس آن موقعی است که رؤسا باهم اختلاف داشته باشند و مردم در صحنه نباشند(2)».
تضعیف و تخریب یکدیگر در روند مدیریتی جامعه، همان تأثیر منفی را دارد که بر عدم هماهنگی لازم در اجزای یک مجموعه متصور است. از نظر حضرت امام(ره)، تضعیف و تحقیر یکدیگر باعث سقوط طرفین است؛ آن جا که می‌فرمایند: «ما اگر بخواهیم برای کشورمان، برای اسلام، پیروزی حاصل بشود، باید کارشکنی نکنیم از هم. باید همه یکصدا باشیم... اگر رییس دولت، رییس‌جمهور، تضعیف کند مجلس را، خودش قبل از مجلس سقوط می‌کند و اگر مجلس تضعیف کند دولت و رییس‌جمهور و آن‌هایی که اجرا می‌خواهند بکنند، این خودشان هم تضعیف می‌شوند و امروز صلاح نیست(3)».
7. به کارگیری منحرفین بی‌درد و متصدیان غیرصالح
وجود عناصر منحرف و غیرهماهنگ با اهداف عالیه انقلاب اسلامی و متصدیان غیرصالح، یکی از آسیب‌ها و معضلات مهم در امر سامان‌دهی نظام اسلامی به شمار می‌آید. آسیب‌پذیری بخش‌های مختلف مدیریت جامعه در صورت اغماض از چنین مهمی، حتمی است، برای این که می‌تواند کاشف از یک نوع ساده‌لوحی و یا تعهد در مسئولیت محوله باشد. در این زمینه نیز به کلمات گهربار حضرت امام(ره) توجه می‌کنیم که: «گاهی ممکن است که قوانین مترقی و مفید به حال جامعه از مجلس بگذرد و شورای نگهبان آن را تصویب کند و وزیر مسئول آن هم آن را ابلاغ نماید، لکن به دست مجریان غیرصالح که افتاد، آن را مسخ کنند و برخلاف مقررات یا با کاغذبازی‌ها یا پیچ و خم‌ها که به آن عادت کرده‌اند، یا عمداً برای نگران نمودن مردم عمل کنند که به تدریج و مسامحله غائله ایجاد می‌کند(4)». و نیز فرمودند: «باید سعی شود که از راه رسیده‌ها و دین به دنیافروشان چهره کفرزدایی و فقرستیزی روشن انقلاب ما را خدشه‌دار نکنند و لکه ننگ دفاع از مرفهین بی‌خبر از خدا را به دامن مسئولین نچسبانند و آن‌هایی که در خانه‌های مجلل، راحت و بی‌درد آرمیده‌اند و... نباید به مسئولیت‌های کلیدی تکیه کنند و اگر به آن جا راه پیدا کنند، چه بسا انقلاب را یک شبه بفروشند و حاصل همه زحمات ملت را بر باد دهند(5)».
8. تصویب طرح‌های غیرکارشناسانه و خلاف شرع
مجلس شورای اسلامی، عهده‌دار مسئولیت سنگین تقنین و قانون‌گذاری است، لذا از جایگاه خاصی برخوردار بوده و در قانون اساسی هم منزلت خاص خود را دارد. از آن جا که تصویب طرح‌ها و لوایح و قانون‌گذاری در عرصه‌های مختلف با سرنوشت مردم و انقلاب اسلامی، ارتباط مستقیم دارد، اموری از قبیل عدم درک صحیح موقعیت‌ها و مقتضیات جامعه، طرح و تصویب‌هاش شتاب‌زده و غیرکارشناسانه و قانونی کردن اموری که با شرع مقدس همخوانی ندارد و غیر این‌ها، آسیب‌های سختی است که می‌تواند این جایگاه رفیع را متزلزل ساخته و از هویت اصیل و اسلامی آن خارج کند. بدیهی است هرگاه داعیه‌داران نمایندگی این ملت غیور و مسلمان، بخواهند به جای پرداختن به وظیفه‌های قانونی و شرعی خویش، به غیر آن متوجه شده و تقنین قوانین، متأثر از یک سری مجادلات سیاسی و جناح‌بازی‌های مملکت‌سوز و به حاشیه راندن دیگر افکار و اندیشه‌ها و... باشد، چگونه می‌توان بر پای‌بندی آن‌ها به رسالتی که دارند، اذعان نمود؟
مکرراً شاهد همین دغدغه‌های به جای بانی بزرگ انقلاب بوده‌ایم که در جمع نمایندگان مجلس شورای اسلامی فرمودند: «اگر خدای نخواسته در مجلس شورا، نه به واسطه سوءنیت، به واسطه این که شناخت کم است، یک دسته‌ای گمان کنند که مکتب سرمایه‌داری بهتر از مکتب کمونیست است، مثلا یک دسته هم آن طرفی را خیال می‌کنند، او که خیال می‌کند او بهتر است، می‌رود سراغ این که ببیند در اسلام کجاها اسمی از این مسأله برده شده و بدون این که توجه به اطراف مسأله بکند، یک دسته می‌روند آن چیزی را که باز خودش به نظرش می‌رسیده دنبال آن که او را پیدا کنند...
اگر یک مکتب انحرافی ما را تحت تأثیر خودش قرار بدهد، از اسلام غافل شده‌ایم... اگر ده مرتبه این طور اتفاق بیفتد که یک عده‌ای که اکثریت فرض کنید هستند، این‌ها یک چیزی بگویند، یک عده‌ای هم در اقلیت باشند، چیز دیگری بگویند، برود در شورای نگهبان و رد کند، اکثریت را رد کند، نقض کند، اگر چندین دفعه این طور بشود، مردم آزرده می‌شوند؛ یعنی آن شناخت مردم از شما ممکن است یک وقت خدای نخواسته تغییر بکند و این از بزرگ‌ترین خطرهایی است که برای مجلس اسلامی است و برای اسلام است (6)».
و نیز فرمودند: «مسایل را طوری رأی به آن بدهید که در شورای نگهبان رد نشود، یا اگر رد شود، در هر سالی یکی دوتایش رد بشود. اما شما از این طرف یک ماه زحمت بکشید و صحبت بکنید و رد و ایراد بکنید و یک مساله‌ای را تمام کنید، آن‌ها بعد از چند روز بگویند این‌ها خلاف شرع است، با اسلام نمی‌سازد یا با قانون اساسی مخالف است که آن هم (قانون اساسی) از روی اسلام است. این وهن برای مجلس می‌آورد و این خوف برای ما ایجاد می‌کند که مبادا یک وقتی مردم خیال کنند که این‌ها تدین ندارند (7)»...
9. عدم اعمال دقت در قضاوت
قوه قضاییه نیز یکی از ارکان و قوای اساسی مملکت است. از آن جا که این تشکل با امر قضاوت و حکم سر و کار دارد، آسیب‌هایی نیز او را تهدید می‌کند و اهمیت مسئولیت قضا، آسیب‌شناسی در این حوزه و بررسی راهکارهای مناسب جهت دفع و رفع آن‌ها را ضروری‌تر می‌نماید. یکی از آسیب‌ها در این عرصه را می‌توان عدم اعمال دقت در قضاوت و تحکیم دانست؛ چنان که حضرت امام(ره) در جمع شورای عالی قضایی و سازمان‌های قضایی به این آسیب تصریح می‌فرمایند که: «قوه قضاییه سر و کارش با جان مردم است، با مال مردم است، با نوامیس مردم است و باید همیشه خدا را ناظر و حاضر ببینید که خدای نخواسته مبادا یک اشتباهی در کار بشود، یک وقت خطایی بشود. خطاهای شما بزرگ است و ممکن است یک خطا موجب قتل یک کسی بشود، یک خطا موجب بر باد رفتن آبروی کسی بشود. این‌ها را باید بسیار نظر کرد (8)».
افشای پرونده محکومان و گزینش قاضیان ناصالح نیز می‌تواند به پیکره قوه قضاییه خلل‌های کاری وارد آورد؛ چنان که حضرت امام(ره) می‌فرمایند: «از امور مهمی که برای قاضی، برای آن اشخاصی که بازپرس هستند، برای سازمان بازرسی، از امور مهمی که باید رعایت کنند، این است که امین مردم باشند در آن اصل که به آن‌ها محول شده است (9)». و نیز فرمودند: «این‌جانب جداً از دادستان کل کشور و انقلاب و شورای عالی قضایی می‌خواهم هیأت‌هایی مرکب از اشخاص عالم، مؤمن و متعهد تشکیل دهند تا دادگاه‌های کشور را رسیدگی نمایند و قضات غیرصالح و دادستان‌های منحرف را کنار گذاشته و اگر به مال یا آبروی مردم تعدی نموده‌اند، محاکمه نمایند. سستی در یک امر مهم و مسامحه در آن خطر عظیمی است برای جمهوری اسلامی (10)».
10. عدم دقت ریاست جمهوری در موضع‌گیری‌ها
از آسیب‌های جدی که در قوه مجریه قابل تصور است، عدم اشراف و دقت ریاست این قوه در موضع‌گیری‌هاست که بنیان‌گذار جمهوری اسلامی در حکم تنفیذ ریاست جمهوری وقت در این زمینه چنین فرمودند: «... و باید توجه نمایند (رییس‌جمهور) که در مقامی هستند که یک جمله او گاهی مؤمنی را ساقط کرده و متعهدی را از بین می‌برد و یا غیرصالحی را به مقامی که شایسته آن نیست می‌رساند، گاهی یک سخنرانی او، جمهوری اسلامی و کشور را نور می‌بخشد و گاهی بعکس (11)».
دخالت وزیران در وظایف یکدیگر، آسیب دیگری است که می‌تواند ارکان قوه مجریه را به لرزه درآورد. امام راحل می‌فرمایند: «هر مسئولی و هر متعهد به نظامی باید سعی کند برای پیشبرد نظام و در چارچوب محدوده وظایفش عمل کند، که در غیر این صورت احتمال پاشیدگی نظام جدی است. لذا اگر هر وزیری دخالت در کار وزیر دیگر نماید که حتی دخالت او باعث رشد کار گردد، مورد قبول نیست؛ چرا که خروج از چارچوب اختیارات، ضررش بسیار بیشتر از رشد کار در نقطه‌ای دیگر است (12)».
11. دخالت شورای نگهبان در امور اجرایی
بنیان‌گذار جمهوری اسلامی در جمع فقها و حقوقدانان شورای نگهبان در خصوص این آسیب فرمودند: «شما باید سعی کنید که نگویند می‌خواهید در تمام کارها دخالت کنید؛ حتی در مسایل اجرایی... شما باید توجه داشته باشید که اگر مباحثات به مناقشات تبدیل شود و جلوی یکدیگر بایستید، اسباب این می‌شود که شورای نگهبان تضعیف شود و در آتیه از بین برود(13)». از این رو دقت در بررسی صحیح مصوبات مجلس و تطبیق دقیق آن‌ها با موازین شرعی و قانونی وظیفه مهم این شورا است که تخطی از آن مستلزم مشکلات غیرقابل جبرانی می‌باشد.
12. خبرگان رهبری نیز از خطر آسیب‌های جدی و اساسی در امان نیست. خبرگان رهبری قبل از هر قوه و نهاد و ستادی باید متعهد به دین و آرمان‌هاص اصیل انقلاب و رعایت قوانین و ضوابط باشد. اعمال سلیقه‌های شخصی این مجموعه را آسیب‌پذیر کرده و به انحراف می‌کشاند. حضرت امام(ره) در پیامی که به مناسبت افتتاح اولین دوره خبرگان رهبری صادر فرمودند، آوردند: «... و اکنون شما ای فقهای شورای خبرگان و ای برگزیدگان ملت ستمدیده در طول تاریخ شاهنشاهی و ستمشاهی، مسئولیتی را قبول کرده‌اید که در رأس همه مسئولیت‌هاست... کوچک‌ترین سهل‌انگاری و مسامحه و کوچک‌ترین اعمال نظرهای شخصی و خدای نخواسته، تبعیت از هواهای نفسانی که ممکن است این عمل شریف را به انحراف کشاند، بزرگ‌ترین فاجعه تاریخ را به وجود خواهد آورد(14)».
در خاتمه توجه به نکته‌ای ضروری است و آن این که همه حاکمان و کارگزاران نظام اسلامی باید این نکته را فراموش نکنند که این مملکت، مملکت امام زمان(ع) است و مملکت اسلام است. در اسلام فقط قانون خدا حکومت می‌کند و تبعیت از آن و تبلیغ و ترویج آن بر همه لازم است و تخطی از آن موجب عقوبت. امام راحل(ره) در این زمینه می‌فرمایند: «و هان ای متصدیان و دولتمردان از رده به اصطلاح بالا تا پایین، بهوش باشید که در دو راهی سعادت و شقاوت قرار دارید. توجه کنید و بسیار توجه کنید که همه و همه در محضر مبارک حق هستید و اعمال قلبیه و قالبیه و خاطرات روحیه و لغزش‌های عملیه همه در حضور اوست(15)» و نیز فرمودند: «حکومت اسلام حکومت قانون است. اگر شخص اول مملکت ما در حکومت اسلامی یک خلاف بکند، اسلام او را عزلش کرده است. یک ظلم بکند، یک سیلی به کسی بزند، ظلم است. اسلام او را عزلش کرده است. او دیگر قابلیت از برای حکومت ندارد (16)».
همچنین فرمودند: «در اسلام، حکومت، حکومت قانونی است حتی حکومت رسول‌الله و حکومت امیرالمؤمنین حکومت قانونی است؛ یعنی قانون، خود آن‌ها را تعیین کرده است. آن‌ها به حکم قانون واجب‌الاطاعه هستند. این حکم از آن قانون خداست و قانون خدا حکومت می‌کند. در مملکت اسلامی باید قانون خدا حکومت کند و غیر قانون خدا هیچ چیز حکومتی ندارد(17)».
امید است این نغمه‌های دل‌نوازانه رهبر کبیر انقلاب همیشه فرا روی حاکمان و متصدیان امر باشد و با دقت به توصیه‌های الهی آن بزرگمرد، هرکس در هر جایی وظیفه خویش را به شایستگی انجام دهد.
نظرات بینندگان
آخرین مطلب
پربیننده ترین
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
