صفحه نخست >>  عمومی >> آخرین اخبار
تاریخ انتشار : ۲۴ مرداد ۱۳۹۲ - ۰۸:۲۷  ، 
کد خبر : ۲۵۹۹۹۰

از فساد حاکمیتی عربستان تا اعتراضات مردمی

فساد حاکمیتی، اختلافات شاهزادگان و رشد اعتراضات داخلی در عربستان، پادشاهی آل سعود را در آستانه فروپاشی قرار داده است.

پایگاه بصیرت؛ گروه سیاست خارجی: هفته پیش، روز چهارشنبه 16مرداد، خبری با این عنوان «معاون وزیر دفاع عربستان برکنار شد»، بر روی خروجی خبرگزاری ها و شبکه های مهم خبری قرار گرفت که تعجب ناظران سیاسی را برانگیخت. «فهد بن عبد الله بن محمد بن عبدالرحمن آل سعود» در حالی از سمت خود برکنار شد که بیشتر از سه و نیم ماه از انتصاب او به معاونت وزیر دفاع عربستان توسط ملک عبدالله نمی گذشت. در عربستان سعودی، عزل و نصب مناصب عالی رتبه از جمله وزرا و معاونانشان یا مدیران کل وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی با حکم پادشاه انجام می گیرد. اواخر فروردین ماه امسال «خالد بن سلطان» معاون وزیر دفاع به صورت غیر منتظره عزل و  فهدبن عبدالله به جای او منصوب شد؛ سمتی که 100 روز بیشتر دوام نداشت.
عزل و نصب ها و تحولات قدرت در عربستان طی چند سال گذشته و به خصوص ماه های اخیر بدون قاعده و دلیل خاصی انجام می شود؛ موضوعی که تحلیل گران، خبرگزاری ها و شبکه های خبری از کنار آن به سادگی نمی گذرند. در این گزارش با مروری بر اخبار و تحلیل های حول موضوع عربستان در چند ماه ا��یر  سعی می شود یک جمع بندی در این زمینه ارائه شود.پس از اعلام رسمی خبر برکناری  خالد بن سلطان  و جایگزینی فهد بن عبدالله به سمت وی، شبکه خبری العالم  در اول اردیبهشت ماه در گزارشی تحت عنوان« پشت پرده برکناری معاون وزیر دفاع عربستان » به افشاگری های یک فعال سیاسی عربستانی با نام «مجتهد» پرداخت. مجتهد که به دلیل موثق بودن اطلاعاتش برخی کارشناسان او را از اعضای خاندان حاکم در عربستان و یا نزدیکان دربار می دانند، نام مستعار کسی است که این روزها خبرهای زیادی را از مسائل پرده خاندان حاکم سعودی بر ملا می کند. او دلیل این تصمیم پادشاه عربستان  را مسأله اختلافات داخلی و رقابت سخت شاهزادگان برای رسیدن به قدرت ارزیابی کرد. مجتهد در اظهاراتش که مانند همیشه از طریق «تویتر» منتشر شده، به رقابت و جنگی بین شاهزادگان سعودی اشاره می کند که هر کدام به نوعی به دنبال کسب جایگاه ها، سود قراردادها و تثبیت خود با استفاده از نزدیکی به یکی از قدرت های دنیا هستند.
«جنگ قدرت در خاندان حاکم عربستان» عنوانی بود که شبکه خبری العالم به عنوان دومین گزارش در روز دوشنبه (2 اردیبهشت) برای مصاحبه با «علی الیامی» مدیر مرکز دموکراسی و حقوق بشر در عربستان انتخاب کرد. الیامی در واکنش به خبر عزل و نصب معاون وزیر دفاع عربستان گفت: «در شرایطی که مردم عربستان حقوق قانونی خود را مطالبه می کنند، رژیم آل سعود کشور و ثروت های آن را مِلک شخصی خود می داند و حقی برای مردم قائل نیست.» الیامی گفت: اختلافات اعضای خاندان سلطنتی آل سعود از ابتدای حکومت این خاندان وجود داشته است، ولی قدرت در چند سال گذشته در دست خانواده السدیری افتاده است که ملک فهد، شاهزاده سلطان، ولیعهد نایف ( که همگی درگذشته اند) و سلمان ولیعهد کنونی نیز از افراد این خانواده است.
مدیر مرکز دموکراسی و حقوق بشر در عربستان خاطرنشان کرد: ملک عبدالله می خواهد شاهزادگانی را روی کار بیاورد که به وی احترام بگذارند و دستوراتش را اجرا کنند.به گفته وی ملک عبدالله و ولیعهد سلمان هر دو مسن و بیمار هستند و می خواهند قدرت را به فرزندان، خویشاوندان و افراد مورد اطمینان خود واگذار کنند و این در حالی است که چنین تصمیمی ناپسند و اشتباه است زیرا قدرت باید به مردم واگذار شود . آل سعود مطالبات قانونی مردم را برآورده نمی کند و تصمیمی برای ایجاد تغییرات مورد درخواست مردم ندارد زیرا کشور را مِلک انحصاری خود می داند و معتقد است که مردم هیچ حقی در این کشور و ثروت های آن ندارند .اما زمانی که فهد بن عبدالله که هنوز مدت کمی بود جای خالد بن سلطان را گرفته بود، برکنار شد، بار دیگر موضوع نزاع داخلی شاهزادگان در عرستان بر سر کسب قدرت رونق گرفت.
پایگاه خبری شبکه العالم پس از عزل فهدبن عبدالله به جدیدترین افشاگری «مجتهد» پرداخت. مجتهد در جدیدترین افشاگری های خود تأکید کرد: قرار بود تعیین "فهد بن عبدالله" به عنوان بازوی "خالد التویجری" (رئیس دفتر پادشاه عربستان) و "متعب" (متعب بن عبدالله رئیس گارد ملی عربستان) در وزارت دفاع، گامی برای تحویل قدرت به متعب باشد. اما اقدامات شخصی "فهد بن عبدالله" و علاقه او به سرقت، موجب برکناری وی شد.مجتهد اظهار داشت: فهد بن عبدالله خیال کرده بود که بخشی از طرح التویجری است تا متعب را قادر سازد هرکاری که می خواهد در وزارت دفاع انجام دهد؛ ولی وی دو اشتباه فاجعه بار انجام داد که خاندان آل سعود هیچگاه آن را نمی بخشد.

وی ادامه داد: نخستین اشتباه فهد بن عبدالله این بود که فراموش کرد که وی از نوادگان عبدالعزیز نیست و خیال کرد که حمایت التویجری به او اجازه می دهد که ��انواده عبدالعزیز را به حاشیه براند، به همین دلیل وی به اقدامی دست زد که از نظر آل سعود بدتر از کفر است. مجتهد با اشاره به شهرت فهد در سرقت گفت: دلیل برکناری وی از نیروی دریایی نیز قبلا این بود که سهم بیشتری از خالد بن سلطان خواسته بود. و هنگامی که به عنوان معاون وزیر دفاع تعیین شد، با سوء استفاده از ضعف شاهزاده سلمان، (رئیس دفتر و) فرزندش محمد را به حاشیه راند، و به دست گر��تن مناقصه ها و قرارد��دهای داخلی و خارجی را شروع کرد.به گفته مجتهد، دومین اشتباه این بود که فهد بن عبدالله فراموش کرده بود کسی که آمریکا را خشمگین می کند، در واقع پادشاه را خشمگین کرده و اگر هر مسئولی آمریکا را در تنگنا قرار دهد، این امر به معنای آن است که به زودی کنار گذاشته خواهد شد.به گفته وی « فهد بن عبدالله عاشق فرانسوی ها است و روابط نزدیکی با آنها دارد او با آنها از قدیم تفاهم دارد. فهد پس از رسیدن به قدرت به صورت آشکار از طرح آمریکا برای تحول وزارت دفاع انتقاد کرد تا زمینه را برای وارد کردن فرانسه به این عرصه به عنوان جایگزین فراهم کند. این امر موجب نارضایتی آمریکایی ها شد و در نهایت به عزل او انجامید»
در همین جهت خبرگزاری مهر پس از نصب «سلمان بن سلطان» به جای فهدبن عبدالله، به نقل از پایگاه المنار فلسطین که خبر از جنگی خونین میان شاهزادگان عربستانی می داد، نوشت: « خاندان سعودی این روزها با یک بحران سیاسی پنهانی دست و پنجه نرم می کنند و علت آن نیز نزاع داخلی بر سر قدرت است و سناریوهای مختلفی برای جلوگیری از جنگ خونین میان شاهزادگان سعودی مطرح شده است.»به گفته المنار منابع آگاه در کشورهای حوزه خلیج فارس بیان کرده اند: «عربستان در آستانه ورود به مرحله مهمی از مراحل تاریخ خاندان سعودی است و از جمله سناریوهای مطرح شده، سناریوی مربوط به انتخاب ولیعهد از نسل جوان و کنار گذاشتن سلمان بن عبدالعزیز ولیعهد سالخورده کنونی با اراده خودش و فراهم آوردن زمینه برای رسیدن ولیعهد جدید در راس هرم قدرت در عربستان به عنوان اولین گام به سوی کرسی پادشاهی است.»به گفته این منابع جریان قدرت در داخل خاندان حاکم رابطه قوی و عالی با آمریکا دارند و می کوشند تغییراتی در نظام حاکم از طریق بر کناری سلمان بن عبدالعزیز و سپس پادشاه که از بیماری های بسیاری رنج می برند، ایجاد کنند. این در حالی است که برخی بر ادامه فعالیت ملک عبدالله تا زمان مرگش و پرهیز از هر اقدامی که تاثیر منفی بر آینده عربستان داشته باشند تاکید دارند. المنار در ادامه به نقل از این منابع می نویسد: برخی اسامی که برای ولیعهدی در عربستان مطرح می شوند همگی به گروه وابسته به آمریکا وصل هستند و بر تعویض ولیعهد کنونی به ویژه با توجه به بیماری پادشاه و اینکه نمی تواند بیش از پنج دقیقه با ملاقات کنندگان دیدار کند اصرار دارند. آمریکا که نگران وضع جنگ قدرت در عربستان و از دست دادن پایگاه خود است، از «مقرن بن عبدالعزیز» برای رسیدن به ولیعهدی حمایت می کند. وی روابط قوی با آمریکا و اسرائیل دارد و با همراهی بندر بن سلطان در تغییر نظامهای حکومتی در برخی کشورها از طریق تروریسم و خرابکاری نقش دارد و یکی از چهره های ضد ایرانی در مجموعه خاندان سعودی است.

با توجه به اظهارات منابع مطلع المنار و برخی دیگر از شبکه ها و خبرگزاری ها و همچنین تحلیل گران سیاسی به نظر می رسد قدرتمندترین و با نفوذترین شاهزادگان آل سعود که مناسبات قدرت را رقم می زنند فرزندان «سلطان بن عبدالعزیز» یعنی «بندربن سلطان» و «خالدبن سلطان» باشند(البته سلطان بن عبد العزیز از چند زن 12 پسر و 15 دختر دارد). سلطان بن عبد العزیز ولیعهد سابق عربستان، پیش از آنکه به پادشاهی برسد به علت کهولت سن از دنیا رفت. منابع مطلع از نفوذ فوق العاده پسران وی خبر می دهند، نفوذی که حتی در تصمیم گیری ملک عبدالله مؤثر است.

در این رابطه سایت انتخاب روز ۱۸ مرداد به نقل از نهرین نت نوشت: «منابع مخالفان سعودی در واشنگتن می گویند تصمیم پادشاه عربستان در خصوص برکناری فهد بن عبد الله از سمتش که سه ماه و نیم از انتصابش به این سمت سپری شده بود ، ‌ناشی از پیامدهای شدید تصمیم پادشاه در برکناری امیر خالد بن سلطان از سمتش در ماه آوریل گذشته بود. عبد الله بن عبد العزیز پادشاه عربستان برای فرو نشاندن خشم خاندان سلطان بن عبد العزیز ، برادرش سلمان بن سلطان را به عنوان معاون وزیر دفاع منصوب کرد.»

در این میان بندربن سلطان علاوه بر این که از فرزندان بن عبدالعزیز است، به سبب ارتباط ویژه با آمریکا از قدرت و نفوذ بسیار زیادی در عربستان برخوردار است. بسیاری بر این باورند بندر بن سلطان به علت تسلیم بودن در مقابل آمریکا و روابط نزدیک با سازمان اطلاعات مرکزی این کشور (سیا) و حضور بیست ساله در واشنگتن به عنوان سفیر عربستان در آمریکا به این حد از نفوذ دست یافته است. بندر پس از سفر دیوید پترائوس رئیس سابق سیا به عربستان در نهم ژوئیه گذشته به ریاض و دیدار با ملک عبدالله پادشاه عربستان به سمت ریاست سازمان اطلاعات عربستان و ریاست شورای امنیت ملی انتخاب شد. وی روابط ویژه ای با رؤسای جمهور آمریکا داشته و یکی از افرادی است که بیشترین تلاش ها علیه مقاومت اسلامی منطقه را داشته است. روابط نزدیک وی با بسیاری از روسای جمهور آمریکا و به طور ویژه جرج واکر بوش و جرج دابیلو بوش – بوش پدر و بوش پسر- تا جایی بود که بعدها لقب جنجال برانگیز "بندر بوش" به او داده شد.

 المنار در گزارشی نوشت که در سال 2006 م خبری از دیدار محرمانه بین ایهود اولمرت نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی و بندر بن سلطان آل سعود، سفیر سابق عربستان در واشنگتن در هتلی در بخش غربی قدس فاش کرده بود که این دیدار در اوج حملات اسرائیل به خاک لبنان و مبارزات حزب الله  صورت گرفت. در این دیدار بندر بن سلطان به اولم��ت پیشنهاد داده بود هر چقدر پول برای تأمین هزینه جنگ علیه حزب الله می خواهد می دهد اما جنگ علیه حزب الله را تا سرنگونی این حزب مقاومت متوقف نکند. بندر بن سلطان خود در جهت خدمت به اسرائیل، اقدامات اطلاعاتی زیادی برای ترور عماد مغنیه، از فرماندهان حزب الله، انجام داد. به گفته المنار، بندر بن سلطان در ترور عماد مغنیه دست داشت و پس از آن مقامات سعودی با طرف های زیادی تماس تلفنی برقرار می کردند تا بر نقش عربستان و به طور ویژه بر نقش بندر که دست پرورده سرویس های جاسوسی آمریکا و رژیم صهیونیستی است، سرپوش گذارند.
ویلیام سیبسون نویسنده امریکایی است که درباره بندر کتابی را با عنوان «شاهزاده بندر بن سلطان» نوشته است. وی دلیل تلاش­ های  زیاد بندر برای کسب قدرت را یک موضوع خاص عنوان می کند. به گفته وی «بندر از رابطه غیر شرعی سلطان بن عبدالعزیز آل سعود با یکی از خدمتکاران زن که در خانه او خدمت می کرد متولد شده است . بندر بن سلطان خودش از این موضوع مطلع است ولی برای بدست آرودن پست های بزرگ در عربستان همیشه این موضوع را پنهان نگهداشته است.»

جان گرفتن بیداری اسلامی عربستان همگام با اختلافات داخلی

طی هفته های اخیر میزان گزارشات و اخبار درباره شروع دوباره اعتراضات مردمی در عربستان افزایش یافته است. همگام با تزلزل در ارکان قدرت پادشاهی آل سعود به خاطر نزاع بر سر قدرت و کارنامه سیاه آنها در جنگ افروزی و فتنه انگیزی در غرب آسیا و شمال آفریقا،  تحولات و حرکت هایی در داخل کشور عربستان و در میان مردم ستمدیده و محروم از حقوق شهروندی و بشری در جریان است. علاوه بر مردم عادی حتی برخی از اعضای خاندان حاکم نیز متعرض سیاست های غیرانسانی و سرکوبگرانه  آل سعود شده اند. خالد بن فرحان آل سعود، شاهزاده ای است که در چند روز اخیر خبرساز شده است. او در مصاحبه با شبکه «راشاتودی» گفت :«تحولات منطقه حکومت عربستان را به وحشت انداخته است.» به گفته وی همین وحشت به افزایش سرکوبگری و نقض گسترده حقوق بشر در عربستان منجر شده است. وی در بخشی از این مصاحبه گفت: «دولت آشکارا از انقلاب‌های عربی هراسان شده و مثل همیشه به سرکوب، خشونت، بازداشت‌ها و قوانین خودسرانه متوسل شده است. ساده‌ترین کاری که آن‌ها می‌توانند بکنند این است که حقوق شما را قطع کنند و یا دست به اخراج‌های جمعی افراد بزنند.»خالد بن فرحان در پایان در مورد فساد مالی حاکم بر عربستان گفت: سرکوب در عربستان بسیار گسترده است، آزادی بیان و آزادی اظهار عقیده‌ای وجود ندارد، فساد مالی در همه جا گسترش یافته، از سطح‌پایین‌ترین کارکنان ادارات گرفته تا بالاترین مقامات، همگی مهارت بالایی در روش‌های دریافت رشوه دارند. 

پس از انقلاب های اسلامی و بیداری اسلامی در شمال آفریقا و غرب آسیا، خشم فروخورده مردم عربستان نیز خود را نشان داده است. حدود دو سال است که علاوه بر شیعیان که از اول در این کشور غریب  بودند و از هیچ حقی برخوردار نبودند، سایر مردم نیز به اشکال مختلف نارضایتی خود را از خاندان حاکم نشان داده اند. تظاهرات و راهپیمایی، کمپین های دعوت در فضای مجازی ، اعتراضات در دانشگاه ها توسط دانشجویان و ... از جمله راه هایی است که مردم محروم عربستان برای ابراز خشم خود علیه آل سعود به کار می گیرند و قدرت متزلزل خاندان آل سعود بیش از پیش به خطر می افتد. بازداشت آیت الله نمر، رهبر شیعیان عربستان، که به شکل وحشیانه و غیر انسانی صورت گرفت و هنوز پس از چند ماه خبری از ایشان نیس، از مواردی است که پتانسیل های  انقلاب و اعتراض در عربستان را آزاد می کند.

آبان ماه سال گذشته  العالم با انتخاب عنوان« افزایش جنبش های مردمی ضد آل سعود درشبکه های اجتماعی» به گفتگو با «فواد ابراهیم» نویسنده و تحلیلگر عربستانی پرداخت. فواد ابراهیم در این گفتگو از افزایش فعالیت و حضور گسترده جنبش های مردمی و جوانان این کشور در شبکه های اجتماعی «اینترنت» در زمینه مطالبه تغییرات سیاسی ریشه ای خبر داد و گفت این تشکل اجتماعی بزرگ در دنیای مجازی قابلیت تبدیل شدن به واقعیت را دارد. ابراهیم به مطالب روزنامه نیویورک تایمز در باره وقوع انقلابی در صفحات توییتر ضد اقدامات رژیم سعودی و پناه بردن میلیونها  نفر از شهروندان عربستانی به شبکه های اجتماعی برای اعلام مخالفت خود با رژیم آل سعود و تبدیل آن به واقعیت اجتماعی در سایه اعمال محدودیت های رژیم برای آزادی بیان، اشاره کرد.

در حال حاضر جنبش میلیونی عربستانی ها در فضای مجازی فعال است. العالم در این باره گزارش داد: جنبش «میلیونی عربستانی» که با الهام از حرکت بیداری اسلامی در منطقه خاورمیانه در کشور عربستان تشکیل شده است در دومین بیانیه خود با اعلام تاریخ 18 اکتبر 2013 (26 مهر 92) برای برگزاری نخستین تظاهرات اعتراضی این جنبش علیه رژیم آل سعود، از همه عربستانی ها خواست برای مطالبه حقوق سلب شده خود با این جنبش همراه شوند و آینده روشنی را برای کشورشان بسازند. این جنبش در پایان بیانیه خود تاکید کرده است که تظاهرات اعلام شده در همه شهرهای عربستان برگزار خواهد شد و محل شروع آن نیز بعدا اعلام خواهد شد.به گزارش روزنامه نیویورک تایمز، اندیشکده های آمریکایی بارها نسبت به بروز شورش ها و اعتراضات عمومی در عربستان با توجه به بسترهای به وجود آمده هشدار داده اند. یکی از این بستر ها شکاف نسلی است که در حال وقوع است و جوانان و نوجوانانی که در دنیای ارتباطات و اینترنت و فضای مجازی و بدون مرز زندگی می کنند کم کم در مبانی قدرت و مشروعیت نظام آل سعود دچار شک و شبهه شده و  با آن به مقابله برمی خیزند.
اندیشکده ویلسون در مقاله‎ای به قلم «کاریل مورفی»، روزنامه‎نگار و پژوهشگر سابق سیاست عمومیِ این اندیشکده، می‎‎‎نویسد: درماه مارس 2012، دانشجویان دخترِ دانشگاه مَلک خالد درشهر «ابها» درجنوب غربی عربستان، به مدت چند روز توجه هموطنان خود در کشور و رسانه‎های خبری در سراسر جهان را به سوی خود جلب کردند. آنها به سبب نارضایتی از شرایط نامساعد در دانشکده خود و محدودیت‎های اعمال شده در زمینه دسترسی به‎ اینترنت، کلاس‎ها را تعطیل کردند و با به راه ‎انداختن تظاهرات، صندلی‎ها و پنجره‎ها را شکستند. دانشجویان پسر نیز با تأثیرگرفتن از این اقدام دختران، تظاهراتی منسجم را به راه ‎انداختند. آنها خواستار پایان یافتنِ فساد در سیستم مدیریتی دانشگاه، افزایش تعداد استادان لایق و درستکار، و اخراج رئیس دانشگاه بودند. با توجه به تشکیل جنبش‎هایی توسط جوانان در سایر کشورهای عربی که صریحاً دولت‎های حاکم را مورد انتقاد قرار می‎دادند، کارشناسان به ‎این نتیجه رسیدند که حوادث شهر ابها به عنوان آغاز موج بیداری در عربستان محسوب می‎‎‎شود.در مجموع عربستان سعوی دیر یا زود به سوی تغییر و تحولات عمیق پیش خواهد رفت. اما با توجه به این که عربستان با حاکمیت آل سعود، مهم ترین پایگاه منطقه ای آمریکا و شریک راهبردی آن است؛ پایگاهی که حتی گوی سبقت را از رژیم صهیونیستی ربوده، مسلما آمریکایی ها تلاش خواهند کرد تا عربستان در آستانه تغییر و تحول را مدیریت کنند. در حال حاضر سناریوهای مختلفی نظیر آنچه در قطر رخ داد و قدرت به شکل نرمی به یک شاهزاده جوان منتقل شد، درباره عربستان نیز مطرح است. این کار برای فرافکنی اعتراضات داخلی و خاموش کردن تب انقلاب مردمی است، اما مسلما نمی تواند در بلندمدت اعتراضات مردم و جوانان عربستانی را خاموش کند. عربستان محیط کاملا متفاوتی با قطر دارد و محیط قومی قبیله ای آن در کنار فقر و محرومیت شدید مردم، زمینه ساز تغییرات عمیق تری در این کشور است. دو ماه قبل روزنامه گاردین در مطلبی عربستان را پادشاهی شن توصیف کرد و نوشت: عربستان سعودی تا این لحظه از تغییرات گسترده در امان مانده و از آرامش برخوردار است؛ ولی صلح حاکم بر این کشور در حد توهم است.

 

 

نظرات بینندگان
آخرین مطلب
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات