احزاب سیاسی ایران (بخش دويست و چهل و دوم)

1ـ مرکز کشور

در سالهای 67 تا 77 با توجه به اقلیت همفکران مؤتلفه در مجلس سوّم و اکثریت این همفکران در مجالس چهارم و پنجم می‏توان نموداری را ترسیم کرد که سطح محبوبیت اجتماعی مؤتلفه و جناح مرتبط از یک حالت افت در سالهای اولیه این دهه، یکباره در سالهای 70 تا 74 اوج می‏گیرد و دوباره رو به تنزل می‏رود. انتخابات مجلس ششم در تهران که همراه با پیروزی قاطع نمایندگان جبهه مشارکت ایران اسلامی ـ رقیب سیاسی مؤتلفه اسلامی ـ بود، نشان داد که سطح پایگاه اجتماعی مؤتلفه در اواخر سال 1378 در مرکز کشور ضعیف بوده است. البته این روند پس از انتخابات شورای شهر دوم تهران به نفع اصولگرایان و از آن جمله مؤتلفه بهبود یافت. اصولگرایان در مجالس هفتم و هشتم توانستند اکثریت را کسب کنند. در این بین، مؤتلفه به تنهایی توانست در تهران و مشهد تنی چند از اعضای شورای مرکزی خود را به مجلس بفرستد. اصولگرایان در انتخابات نهم و دهم ریاست‌جمهوری نیز موفق بودند؛ هر چند لاریجانی، نامزد مؤتلفه در انتخابات نهم نتوانست رأی بیاورد؛ اما منتخب نهایی از جناح اصولگرایان بود که مؤتلفه بخشی از آن به حساب می‌آید. بر این اساس، اگر پایگاه اجتماعی مؤتلفه را تابعی از اصولگرایان تصور کنیم، موقعیت آنان در مرکز کشور خوب بود.

2ـ شهرستانها

با توجه به اینکه نمایندگان اصولگرا در مجالس هشتم و نهم در اکثریت هستند و با توجه به اینکه مؤتلفه یکی از گروههای اصولگراست، می‏توان گفت سطح پایگاه اجتماعی جمعیت مؤتلفه اسلامی در شهرستانها خوب است. در عین حال، باید توجه داشت پایگاه مؤتلفه در شهرهای مذهبی و سنتی بیشتر است تا در شهرهای مدرن و صنعتی مانند تهران، دیگر اینکه طرفداران مؤتلفه صد در صد در انتخابات شرکت می‌کنند، در حالی که طرفداران برخی گروه‌های دیگر این طور نیستند. گفتنی است مؤتلفه طرفدارانی جدی در سطح برخی شهرهای کشور دارد. مدیر مسئول نشریه «شما» در آغاز سومین سال فعالیت این نشریه (بهمن 1377) می‏نویسد: «امروزه بیش از 330 شهر نمایندگی نشریه «شما» به عرضه آن اقدام می‏نمایند. برگشتی نشریه در حدی بسیار نازل و گاه آنچنان است که به حساب نمی‏آید.»(۱)

3 ـ دانشگاهها

از دیگر پایگاههای اجتماعی حزب موتلفه دانشگاهها است. آقای بادامچیان، از اعضای اصلی و فعال در عرصه دانشگاهها و مطبوعات این حزب در این خصوص می‏گوید: «در دانشگاهها ما طرفدار زیاد داریم. اما طرفدار آرام داریم. سعی نکرده‏ایم دخالت شدید بکنیم... بعد هم خوب ما با جامعه اسلامی دانشجویان همراهی می‏کردیم... سال گذشته که آقای قمی (مسئول [وقت] نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها) به اینجا (همایش بخش دانشجویی مؤتلفه) تشریف آوردند تعجب کردند از این همه جوان صادق، خالص و صمیمی....»(۲)

البته مشاهدات عینی نویسنده از برخی دانشگاههای کشور و از جمله دانشگاه تهران نشان می‏دهد که پایگاه اجتماعی مؤتلفه در سطح دانشگاهها ضعیف است. در عین حال به دنبال افزایش فعالیتهای شاخه دانشجویی مؤتلفه، پایگاه اجتماعی این حزب رو به گسترش است.

4 ـ مدارس

هر چند مؤتلفه دارای بخش نوجوانان است، امّا دارای پایگاه اجتماعی قدرتمندی در سطح مدارس نمی‏باشد؛ زیرا نمودی از آن مشاهده نشده است. البته مؤتلفه مدارس غیر انتفاعی با عنوان شهدای مؤتلفه در همه مقاطع برپا کرده است که از آن می‌توان یکی از نخستین گامها برای نفوذ در نسل نو یاد کرد.

5 ـ اصناف

به نظر می‏رسد مؤتلفه در بین بازاریان متعهد و سنتی کشورـ به ویژه در بازار تهران ـ دارای پایگاه قابل قبولی باشد. امّا این پایگاه نیز با ظهور بخش جدیدی از بازاریان جوان که تمایلی به مؤتلفه ندارند در حال تضعیف است، طوری که روزنامه دوم خردادی «خرداد» در سال 78 در این باره نوشت: «بازار تهران طرفدار جمعیت مؤتلفه نیست.»(۳)

البته با توجه به اینکه دوم خردادی‌ها به لحاظ سیاسی با مؤتلفه رقابت دارند، این ادعا از اعتبار و اطمینان‌بخشی کافی برخوردار نیست، با وجود این و با توجه به مشاهدات نویسنده از بازار تهران، میتوان گفت بخشی از حقیقت را بیان کرده است.

اسدالله عسگراولادی برادر حبیب‌الله عسگراولادی که عضو مؤتلفه نیست، در باره تشکل مؤتلفه چنین می‌گوید: «مؤتلفه ... 54 نفر کاسب خرده‌پا هستند و تاجر بزرگ را هم بین خودشان راه نمی‌دهند. مثلاً مرا هم بین خودشان نپذیرفته‌‌اند. نه اینکه من تاجر بزرگ باشم، نه. من هم یک کاسب هستم اما توجه داشته باشید که بازاری و کاسب با تاجر متفاوت است. آنها در بازار فعال هستند و خرید و فروش و کاسبی خرد می‌کنند. تاجر عمده نیستند که فلان کالا را در اختیار داشته باشند و انحصار و شبکه ایجاد کنند.»(۴)

6ـ حوزه‏های علمیه

پایگاه اجتماعی مؤتلفه در حوزه‏های علمیه قابل قبول است. «شما» در یکمین سالگرد انتشار خود نظر تعدادی از خوانندگان را درج نموده است که مطالعه آنها نشان می‏دهد این نشریه در حوزه از استقبال خوبی برخوردار است.(۵)

«شما» در صدمین شماره خود از برخی استادان حوزه علمیه نام می‏برد که از این نشریه تجلیل نموده‏اند و اکثراً خواستار روزنامه شدن آن شده‏اند؛ این استادان عبارتند از: مرحوم آیت‏الله معرفت، آیت‏الله ممدوحی، مرحوم آیت‏الله طاهری خرم‏آبادی، حجت‏الاسلام حاج‌سیداحمد خاتمی، حجت‏الاسلام محسن غرویان و حجت‏الاسلام اربابی.(۶)

همچنین مرحوم آیت‌الله فاضل لنکرانی(ره) در دیدار با اعضای شورای مرکزی و دبیران استان‌های مؤتلفه اعلام کرد: «حزب مؤتلفه اسلامی سابقه خوب و درخشانی دارد.»(۷)

علاوه بر این، آیت‌الله مجتهد شبستری امام جمعه تبریز در دیدار سران مؤتلفه با ایشان چنین گفت: «حزب مؤتلفه اسلامی از پیشتازان انقلاب و مصداق‌ السابقون و السابقون هستند و یک حزب با سابقه چهل و چند ساله است و همیشه در خدمت امام(ره) و پیرو رهبر بوده و هستند و شهدایی را این حزب تقدیم انقلاب کرده که اخلاص این شهدا برای ما درس است. حزب مؤتلفه اسلامی از پیش از انقلاب پیرو خط امام(ره) و روحانیت بوده و این روحیه را تاکنون حفظ نموده که این خود یک پیشتازی است که قابل تقدیر است و مؤتلفه هیچ فکری برای رسیدن به حکومت و قدرت نداشته و ندارد.»(۸)

در یک نمونه دیگر، آیت‌الله علم‌الهدی امام جمعه مشهد در تاریخ (30/8/1386) طی دیداری که سران مؤتلفه با ایشان داشتند، چنین گفت: «حزب مؤتلفه اسلامی لنگر و وزنه‌ای برای تمامی جریانهای اصولگرا است.»(۹)

همچنین آیت‌الله سیدیوسف طباطبایی‌نژاد، نماینده ولی‌فقیه و امام جمعه اصفهان با بیان اینکه من عضو افتخاری حزب مؤتلفه هستم، گفت: «این حزب همیشه در مسیر فعالیت خود به حق و باطل توجه داشته است.»(۱۰)

بر اساس آنچه گفته شد می‌توان نتیجه گرفت پایگاه اجتماعی مؤتلفه در بین علما و حوزه‌های علمیه، مناسب است.

پی‌نوشت‌ها در دفتر هفته‌نامه موجود است.